1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկայ
պրակք
ՊՐԱԿՔ
Ի
2
Յետ
ասացելոյ
զբաժանումն
տեսականին,
եկեսցուք
եւ
ի
բաժանումն
գործականին։
3
Զի
թէպէտ
եւ
յետ
տեսականին
է,
վասն
զի
ի
ձեռն
տեսականին
յարդարի
եւ
ի
ձեռն
բանին
պաճուճէ
զբարոյականն
եւ
հնազանդեցուցանէ
զախտս,
այլ
սակայն
ոչ
է
պարտ
արհամարհել
զնա,
վասն
զի,
որպէս
ասէ
Պղատոն,
թէ
իմաստասէր
կոչեմ
ես
ոչ
զայն,
որ
շատն
գիտէ,
եւ
ոչ
որ
բազում
ինչ
է
միտ
առնուլ
կարող
է,
այլ
որ
անբիծ
եւ
անաղտ
կենցաղավարութիւն
ստացեալ
ունի
յինքեան.
քանզի
կատարեալ
իմաստասէր
է
ոչ
որ
բազում
ինչ
գիտէ,
այլ
որ
զախտս
կարող
գոյ
հնազանդեցուցանել։
4
Արդ
եկեսցուք
եւ
ասասցուք
զբաժանումն
գործականին։
5
Եւ
պարտ
է
գիտել,
եթէ
այլաբար
բաժանեն
զգործականն
արիստոտէլականքն
եւ
այլաբար
պղատոնականքն։
6
Քանզի
արիստոտէլականքն
յերիս
բաժանեն
զնա՝
ի
քաղաքականն,
ի
տնտեսականն,
ի
բարոյականն։
7
Եւ
յիրաւի
յերիս
բաժանի,
վասն
զի
յորժամ
զարդարէ
ոք
զբարս՝
կամ
զմիոյ
ուրուք
զարդարէ
զբարս՝
եւ
լինի
բարոյական,
եւ
կամ
զտան՝
եւ
լինի
տնաւրինական,
եւ
կամ
զքաղաքի՝
եւ
լինի
քաղաքական։
8
Եւ
զի
այսոքիկ
յերիս
բաժանին,
ցուցանէ
յիւրոց
շարագրածացն
Արիստոտէլ։
9
Վասն
զի
Արիստոտէլ
գրեաց
զբարոյականն,
յորում
վասն
բարուց
ճառէ.
եւ
վասն
տան,
յորում
վասն
տնտեսականին
ճառէ,
յորում
ասէ,
չորք
են
ընթացակիցք
առ
ի
տան
կարգաւորութիւն։
10
Միամտութիւն
առն
եւ
կնոջ
առ
միմեանս,
եւ
սէր
յորդեաց
վերայ,
եւ
երկիւղ
ի
վերայ
ծառայից,
եւ
չափաւորութիւն
ելեւմտիցն։
11
Վասն
զի
երկաքանչիւրոցն
անչափութիւն
յոռեգոյն
է,
զի
եթէ
բազում
են
մուտք
եւ
դուզնաքեայ
ելք,
այնպիսին
ընդ
ագահս
հաշուի.
իսկ
եթէ
դուզնաքեայ
մուտք
եւ
առաւել
ելք,
այնպիսին
ընդ
անառակս
է։
12
Բայց
գրեաց
եւ
այն
քաղաքականս,
յորում
վասն
կարգաւորութեան
քաղաքի
ճառէ։
13
Նմանապէս
եւ
Պղատոն
գրեաց
քաղաքականս,
եւ
զնոյն
կարգաւորութիւն
զԱրիստոտէլին
ունի։
14
Եւ
պարտ
է
գիտել,
զի
ի
քաղաքական
շարագրութեանցն
մի
դիտաւորութիւն
ունին
Արիստոտէլ
եւ
Պղատոն.
վասն
զի
իւրաքանչիւր
ոք
ի
դոցանէ
ասէ,
թէ
զիա՞րդ
պարտ
է
կարգաւորիլ
քաղաքի։
15
Իսկ
ի
քաղաքականութեանն
զանազան
է
դիտաւորութիւն
եւ
շարագրութիւն
եւ
մակագրութիւն.
վասն
զի
Պղատոն
եզակի
մակագրեաց՝
Զքաղաքականութիւն,
իսկ
Արիստոտէլ
յոգնակի՝
Զքաղաքականութիւնք.
վասն
որոյ
եւ
դիտաւորութիւն
զանազան
գոյ։
16
Քանզի
Արիստոտէլ
ասէ՝
թէ
զիարդ
քաղաքավարեցան
առաջինքն,
այսինքն
արգիացիք
եւ
բիովտացիք
եւ
այլք
ամենայն
յոյնք.
իսկ
Պղատոն
ասէ,
թէ
զիարդ
պարտ
է
քաղաքավարիլ։
17
Աստուստ
պարտ
է
գիտել,
եթէ
պղատոնականքն
ընդդէմ
ասեն
արիստոտելականացն
վասն
բաժանման
գործականին.
ասեն,
թէ
ոչ
բարիոք
արարին
զառաջիկայ
բաժանումնդ
յերիս
բաժանելով.
քանզի
ոչ
երբէք
սեռ
յերիս
բաժանի,
այլ
յերկուս.
որպէս
կենդանին
ի
բանականն
եւ
յանբանն,
գոյնն
ի
սպիտակն
եւ
ի
սեաւն։
18
Երկրորդ,
վասն
զի
ոչ
երբէք
յընդդիմաբաժանեալ
տեսակսն
մինն
ի
միւսումն
տեսանի,
քանզի
ոչ
երբէք
բանականն
յանբանումն
տեսանի.
եւ
ոչ
անբանն
ի
բանականումն։
19
Իսկ
աստանաւր
բարոյականն
ի
տնաւրինականումն
տեսանի,
եւ
տնաւրինականն
ի
քաղաքականումն։
20
Երրորդ,
առ
այսոքիւք
ոչ
երբէք
մի
տեսակն
համակար
գոյ
սեռի.
քանզի
ոչ
կարէ
բանականն
համակար
գոլ
կենդանոյն,
որ
է
սեռ,
եւ
ոչ
անբանն
միայն.
այլ
երկոքեան
միանգամայն։
21
Իսկ
աստ
քաղաքականն
միայն
համակար
գոյ
գործականին,
վասն
զի,
որպէս
ասեն
արիստոտէլականքն,
գործականն
բաժանի
ի
բարոյականն,
ի
տնտեսականն,
ի
քաղաքականն,
որ
պարունակեալ
ունի
յինքեան
զբարոյականն
եւ
զտնաւրինականն.
վասն
զի
որ
կարող
գոյ
զքաղաք
կարգաւորել,
այնպիսի
եւ
զտուն
եւ
զբարս.
յայտ
է,
թէ
համակար
գոյ
քաղաքականն
գործականին
եւ
տնաւրինականն
քաղաքականին։
22
Եւ
եթէ
այսոքիկ
այսպէս,
յայտ
է՝
եթէ
բարիոք
արարին
զբաժանումն
գործականին։
