1
[1]
Ընդ
այսոսիկ
[2]
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկայ
ՊՐԱԿՔ
Գ
2
Երրորդ
եթէ
է
մասն,
եւ
եթէ
մասնիկ
իմաստասիրութեան
բանականս,
Եւտոկիոս
սկիզբն
առնելով
յիշատակութեանն
[3]
Պորփիւրի
Ներածութեանցն
խնդրէ.
իսկ
Աղէքսանդրոս
զառաջիկայս
յիշատակելով
զիրողութիւն՝
լաւագոյն
քան
զնա
արար.
քանզի
խնդրէ,
եթէ
մասն
է,
եւ
եթէ
գործի
իմաստասիրութեան
բանականս,
կամ
ըստ
հաւաքականին
[4]
միայն
է,
եւ
կամ
ըստ
բոլորին։
3
Քանզի
երեք
կարծիք
վասն
այսորիկ
ասեն
եղեալք,
վասն
զի
ստոյիկեանքն
ասէին
մասն
գոլ
զհաւաքականն
[5]
իմաստասիրութեան.
իսկ
արիստոտէլականքն՝
գործի.
իսկ
պղատոնականքն՝
ե՛ւ
գործի
ե՛ւ
մասն։
4
Բայց
այժմ
զձեռնարկութիւն
ստոյիկեանցն
ասասցուք.
որոց
առաջին
ձեռնարկութիւն
է
այս.
Ամենայն
իրում
պիտոյանայ
[6]
արուեստ
ինչ,
եւ
կամ
մակացութիւն,
[7]
եթէ
ոչ
է
այլոյ
արուեստի
մասն,
եւ
կամ
մասնիկ
նորին.
իսկ
պիտացելոցն
մասն
է,
կամ
մասնիկ.
քանզի
տածականումն՝
պիտանանայ
բժշկականութիւն.,
որ
ոչ
է
այլոյ
արհեստի
մասն
կամ
մասնիկ,
հարկ
է
նորին
[8]
բժշկականութեան
մասն
գոլ
եւ
կամ
մասնիկ։
5
Եւ
բարւոք
առկայացաւ,
եթէ
ոչ
է
այլոյ
արհեստի
մասն
եւ
կամ
մասնիկ՝
վասն
քերականութեան
եւ
աստեղաբաշխութեան.
եւ
զի
ոչ
է
մասն
քերականութեան
աստեղաբաշխութիւն.
քանզի
աստեղաբաշխութիւն
ուսումնականին
գոյ
մասն,
իսկ
բոլոր
իմաստասիրութեան
մասնիկ։
6
Արդ
հաւաքականումն
[9]
միայն
պիտանանայ
իմաստասիրութիւն
[10],
ի
տեսականումն՝
առ
ի
յորոշումն
ճշմարտութեան
եւ
ստութեան,
իսկ
ի
գործականումն՝
[11]
առ
ի
յորոշումն
բարւոյ
եւ
չարի,
եւ
այլոյ
արհեստի,
կամ
մակացութեան
ոչ
մասն
եւ
ոչ
մասնիկ
գոյ,
յայտ
է՝
եթէ
իմաստասիրութեան
է
մասն
եւ
կամ
մասնիկ.
որ
եւ
հակաբաժանի
[12]
ի
տեսականումն
եւ
ի
գործականումն.
քանզի
եթէ
ցուցցուք,
եթէ
ոչ
է
մասնիկ,
հարկ
է
մասն
գոլ.
արդ
մասնիկ
գոլ
ոչ
կարէ,
քանզի
մասնիկն
զնոյն
նիւթ
բոլորին
եւ
զնոյն
կատարումն
նորին
ունի։
7
Արդ
տեսականն
նիւթ
ունի
զամենայն
գոյսս
առ
ի
գիտել,
իսկ
կատարումն
զճշմարիտն.
իսկ
գործականն
նիւթ
ունի
զմարդկային
հոգիս,
իսկ
կատարումն
զբարին.
այս
ինքն՝
կամ
զչափաւորապէսն
գոլ
ի
կիրս,
ըստ
Արիստոտէլումն,
եւ
կամ
զանախտն
գոլ,
ըստ
Պղատոնումն։
8
Նոյնպէս
եւ
հաւաքականն
[13]
նիւթ
ունի
զձայնս,
իսկ
կատարումն
զապացոյցն։
9
Արդ
ոչ
կարաւղ
գոյ
մասնիկ
գոլ
իմաստասիրութեան,
քանզի
ոչ
ուրեք
[14]
զմասանց
[15]
նորա
զնոյն
կատարումն
նորին
ունի։
10
Առ
որս
ասեմք,
եթէ
զխնդրելին
խոստովանելի
առնէք,
եթէ
ոչ
է
գործի
նորին.
եւ
անկատար
է
բանդ
ձեր.
քանզի
այսպէս
պարտ
էր
յառաջ
բերել,
եթէ
էր
կատարումն
ամենայնի՝
որում
պիտանանայ
[16]
արհեստ,
եւ
կամ
մակացութիւն.
եթէ
ոչ
է
այլոյ
արհեստի
[17]
մասն
եւ
կամ
մասնիկ
եւ
կամ
գործի
նորին.
իսկ
պիտացելոցն
[18]
մասն
է
եւ
կամ
մասնիկ
եւ
կամ
գործի։
11
Զի
որպէս
ցուցիք՝
[19]
եթէ
մասնիկ
[20]
իմաստասիրութեան,
նոյնպէս
պարտ
էր
ցուցանել՝
եթէ
եւ
ոչ
գործի
նորին
է,
եւ
ունէիք
զխնդրելին.
ապա
թէ
ոչ
եւ
մեք
ասասցուք
զերակահատն,
որ
է
ի
մարմին,
բժշկականութեան
մասն
գոլ.
քանզի
այլոյ
արհեստի
ոչ
մասն
է,
եւ
ոչ
մասնիկ,
այլ
բժշկականութեան
միայն
պիտոյանայ
[21]
։
12
Երկրորդ
ձեռնարկութիւն
ստոյիկեանց,
որք
ցուցանեն
եթէ
մասն
[22]
է
բանականն
իմաստասիրութեան։
13
[23]
Եթէ
նոյն
ինքն
ասէ,
իմաստասիրութիւն
ծնաւ
զհաւաքումն
[24]
նորին,
ապա
ուրեմն
եւ
մասն
է։
14
Առ
որս
ասեմք
եթէ
շատ
ինչ
ծնանին
արհեստք
ոմանք՝
որք
ոչ
են
նոցա
մասունք.
բայց
բացակատարեցին
զնոսա,
որպէս
զի
եւ
ինքեանք
առցեն
[25]
ի
պէտս
եւ
այլք.
քանզի
քանոնումն
եւ
կանգնումն
պիտանանայ
եւ
հիւսն
եւ
շինաւղն.
թէպէտ
եւ
հիւսն
բացակատարեաց
զնոսա.
եւ
զի
որպէս
գործի
բացակատարեաց
զնոսա
հիւսն
առ
ի
պիտանանալ
նոցին.
յայտ
է
յայնմանէ,
զի
բազում
զգուշութեամբ
գործեաց
վասն
ամենայն
իրաւք
[26]
պէտս
ունելոյ
նոցա,
ոչ
իւր
միայնոյ,
այլ
եւ
այլոց։
[1]
A
չիք
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկայ
[2]
B
չիք
հանդերձ
աստուծով
[7]
AB
եթէ
ոչ
արհեստ,
C
եթէ
ոչ
արուեստի,
D
եթէ
ոչ
արուեստ,
E
չիք
եթէ
ոչ
է
այլոյ
արուեստի
[9]
CD
հաւաքականին,
F
հաւաքականն
[12]
A
ի
տեսականսն
եւ
ի
գործնականսն
[16]
A
պիտանացու
է,
BCDE
պիտանացուք
[18]
A
պիտացելոյն,
D
պիտանացելոցն
[23]
B
չիք
եթէ
նոյն
ինքն
ասէ
իմաստասիրութիւն