ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆ «ՆԵՐԱԾՈՒԹԵԱՆՆ» ՊՈՐՓԻՒՐԻ

1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկայ տեսութիւն

ՊՐԱԿՔ ԺԶ

2 Առակաբար [1] ասացեալ յաղագս սեռի եւ տեսակի ի յառաջագոյնսն, բե՛ր այսուհետեւ եւ յաղագս հաւաստութեան յարացուցիւ յայտ արասցուք, եւ մանաւանդ արիստոտելականաւք ընտրագունիւք յայսպիսիսս։ 3 Բայց յառաջ քան զարիստոտելական բաժանումն, բե՛ր յառաջագոյն բացորոշել ինչ, որ զբաժանումն բացորոշէ՝ ասասցուք։ 4 Սեռ երկակի ասի. քանզի ասի սեռ եւ սեռականագոյնն, ասի եւ ընդ միմեամբքն։ 5 Այլ եւ տեսակ երկակի ասի. քանզի առինչունակին են. իսկ առինչունակին որքանաբար մինն ասի, նոյնքանաբար եւ միւսն եւս։ 6 Արդ, վասն զի սեռ երկակի ասի, հարկ է եւ տեսակին երկակի գոլ. քանզի ասի տեսակ եւ տեսակագոյնն, ասի եւ ընդ միմեամբքն։

7 Արդ, սեռականագոյն սեռ ասի, որ ոչ ունի վերագոյն քան զինքն սեռ. եւ դարձեալ, տեսակագոյն տեսակ ասի, որ ոչ ունի քան զինքն այլ տեսակ ի ներքոյ։ 8 Իսկ ընդ միմեամբք սեռ է, որ ե՛ւ սեռ կարաւղ գոյ գոլ ե՛ւ տեսակ. նոյնպէս եւ ընդ միմեամբք տեսակ ասի, որ ե՛ւ տեսակ կարաւղ գոյ գոլ ե՛ւ սեռ։ 9 Արդ, ծայրագոյն սեռ սեռականագոյն ասի, իսկ ծայրագոյն տեսակ՝ տեսակագոյնն. իսկ մէջ սեռ՝ ընդմիմեամբքն սեռ, իսկ մէջ տեսակ՝ ընդ միմեամբքն տեսակ։

10 Արդ է տեսանել երիս իրողութիւնս եւ չորս բաղազանութիւնս։ 11 Երկու ծայրք եւ մի մէջն, իսկ բաղազանութիւն՝ մի ի սեռականագունիցն սեռէ առ ստորնագոյնն, այս ինքն տեսակագոյնն, եւ մի ի տեսակագունէն առ վերագոյնն. եւ երկու ընդ միմեամբքն, քանզի ունի մի առ վերագոյնն քան զնա, եւ միւս սեռ ստորագոյնն քան զնա։ 12 Արդ, վասն զի գիտացաք երիս գոլ զիրսն եւ չորս զբաղազանութիւնսն, բե՛ր այսուհետեւ ասասցուք՝ վասն էր ընդ միմեամբք ասին այսոքիկ։ 13 Եւ պարտ է գիտել, եթէ ընդ միմեամբք ասին, վասն զի կարող գոն եւ սեռ գոլ եւ տեսակ. տեսակ այնր՝ որ ի վերոյ քան զնա, եւ սեռ՝ որ ի ներքոյ քան զնա։

14 Արդ ուսեալք՝ եթէ զի՞նչ տեսակագոյնն եւ զի՞նչ ընդ միմեամբքն, բե՛ր զարիստոտելական բաժանումն յարադրեսցուք, զի ստուգագոյնն ուսցուք յաղագս այսոցիկ։

15 Արդ, բաժանեն արիստոտելականքն զսեռականագոյն սեռն այսպէս. «Գոյացութիւն բաժանի ի մարմին եւ յանմարմին. մարմին՝ ի շնչական եւ յանշնչական. շնչականն՝ ի կենդանի, ի կենդանաբոյս եւ ի բոյս. կենդանին՝ ի բանաւոր եւ յանբան. բանաւորն ի մահկանացու եւ յանմահ. մահկանացուն՝ ի մարդ եւ յարջառ»։ 16 Արդ, զգոյացութիւնն ասեն սեռականագոյն սեռ. վասն զի ոչ ունի քան զինքն գերազանցեալ սեռ։ 17 Իսկ տեսակագոյն տեսակ ասեն զմարդն՝ որ ոչ գոյ ի ներքոյ այլ տեսակ, քանզի այն է վերջագոյն։ 18 Իսկ զկենդանին եւ զշնչականն ընդ միմեամբք սեռ կոչեն, եւ ընդ միմեամբք տեսակ. քանզի ի միջի գոլով՝ կարողք գոն եւ սեռք գոլ եւ տեսակք։ 19 Այսոքիկ այսպէս։

20 Արդ ասասցուք՝ զի՞նչ է կենդանին, կենդանաբոյս, եւ բոյս։ 21 Այդ, բոյս է, որ ունի երիս զանազանութիւնս՝ զծննդականն, զաճողականն, զսննդականն։ 22 Եւ վա՜շ արարչականին բնութեան. զի ի շնորհելն մեզ զծննդականն՝ շնորհեաց եւ զաճողականն. զի ի ձեռն նորա կատարեալք լինելով՝ կարասցուք զնմանն ծնանել. եւ վասն զի աճողական պէտս ունի սննդականին՝ վասն այսորիկ եւ զսննդականն շնորհեաց մեզ։ 23 Արդ այսոցիկ երիցս զմի ի զգայութեանցն ընդունելով, այս ինքն զշաւշափականն, լինի կենդանաբոյսն. եւ զի կենդանաբոյսն զշաւշափականն միայն ունի՝ աստուստ է յայտ, զի ի ծագել արեգականն ի ջուրս ծովուն՝ բանայ զպատենկունսն եւ հեշտանայ, եւ հարելոյ շողոյն՝ ամփոփի։ 24 Եւ ի վերայ այսոցիկ այլ եւս չորք զգայութիւնքն ի ներս եկեալ հանդերձ շարժութեամբ՝ զկենդանին բաղկացուցանեն։ 25 Եւ գիտելի է, եթէ ուր շարժողութիւն է, անդ եւ զգայութիւն, այլ ոչ ուր զգայութիւն է, անդ եւ շարժողութիւն. վասն զի որպէս տրպագոյն ինչ զգայութիւն ստորադասեալ է ընդ շարժողութեամբ։

26 Եւ թերեւս ուրեք տարակուսեսցի ոք ասելով, եթէ ուստի՞ յայտ է, թէ ամենայն շարժումն զգայութիւն ունի. ասեմք, եթէ վասն զի ոչ ինչ ընդ վայր առնէ բնութիւն։ 27 Արդ, եթէ արտաքոյ զգայութեան շնորհեալ էր զշարժումն, այն ինչ հանդերձեալ էր սատակիլ, ի քարանձաւաց հոսիլ, կամ ի գուբս անկանիլ, զոր ոչ կամի բնութիւն, որպէս արարիչ յետ արարչին. ուստի այնպէս իւրոց արարածոց խնամ տանի բնութիւն, մինչ զի զորդն, որ ոչ ունի զգայութիւն, անոսկր եւ կակղագոյն եստեղծ՝ զի մի ի բարձուէ ուստեք անկեալ սատակեսցի։ 28 Արդ, ուսեալք յասացելոցդ, թէ նւազ է սահմանդ կենդանոյն. եւ պարտ է այսպէս սահմանել՝ գոյացութիւն ներշնչական, զգայական, ինքնաշարժ։ 29 Շարժումն ասեմ զտեղի ի տեղոջէ փոխումն։