1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով առաջիկայ տեսութիւն

ՊՐԱԿՔ ԺԷ

2 Հասեալ է Պորփիւրիոս յաղագս նոցին վարդապետութիւն առնել, նախ յաղագս ծայրիցն ուսուցանելով, եւ ապա յաղագս միջոցացն, այսինքն յաղագս ընդմիմեամբքն, եւ ապա յաղագս տեսակագունիցն։ 3 Աստուստ տարակուսեն ոմանք, եթէ էակն որպէս սեռ ստորոգի զսեռականագունից սեռիցն, այս ինքն զտասն ստորոգութեանցն։ 4 Առ որս ասեմք, եթէ ոչ որպէս սեռ եւ ոչ որպէս այլքն ի բաժանելեացն, որք ըստ վեց յեղանակաց բաժանին, կարաւղ գոյ բաժանիլ այսպէս եւ ըստ այսմ աւրինակի։ 5 Էակն որպէս տեսակ բաժանիլ ոչ կարէ. քանզի տեսակն յանհատս բաժանի, իսկ անհատք մի բնութիւն յայտնեն, իսկ սեռականագոյն սեռքն բազում բնութիւնս յայտնեն, ապա ուրեմն ամենայն իրաւք էակն ոչ կարող գոյ՝ որպէս տեսակ բաժանիլ յանհատս։ 6 Այլ մի գուցէ որպէս բոլո՞ր ի մասունս բաժանի։ 7 Այլ եւ ոչ այս է ճշմարիտ. քանզի բոլոր՝ կամ ի նմանամասնայս բաժանի, կամ յաննմանամասնայս. ի նմանամասնայս՝ որպէս փայտ ի բազում փայտս. իսկ յաննմանամասնայս՝ որպէս Սոկրատէս ի ձեռս եւ յոտս եւ ի գլուխս։ 8 Իսկ էակ ի սեռականագոյն սեռսն ոչ որպէս ի նմանամասնայս բաժանի, քանզի նմանամասնայքն եւ անուան հաղորդին եւ իրի, այնմ որ բաժանեցաւ ի նմանամասնեայս։ 9 Իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ թէպէտ եւ անուան հաղորդին էակին, այլ եւ ոչ իրի։ 10 Այլ եւ ոչ աննմանամասնաբար կարաւղ գոյ բաժանիլ, վասն զի աննմանամասնաբար բաժանեալքն ոչ անուան եւ ոչ իրի հաղորդին. իսկ սեռականագոյն սեռքն՝ թէպէտ եւ ոչ իրի, այլ սակայն անուան հաղորդին, քանզի էակք ասին։ 11 Այլ եւ ոչ որպէս հոմանուն ձայն բաժանի. զի հոմանունն անուան միայն հաղորդութիւն տայ. իսկ էակն եւ անուան եւ իրի հաղորդութիւն տայ՝ տասն սեռականագոյն սեռիցն։

12 Երկրորդ, վասն զի հոմանուն ձայն հասարակաբար հաղորդութիւն տայ, որք ընդ նովաւն են, իսկ էակն՝ սեռականագոյն սեռիցն ոչ այսպէս, քանզի գոյացութիւն առաւելագոյն էակ քան զայլսն. զի պատահմունքն նուազագոյնք են։ 13 Այլ մի արդեաւք որպէս էութի՞ւն ի պատահումն բաժանի։ 14 Այլ եւ ոչ այս ճշմարիտ. վասն զի եւ ոչ գոյ՝ պատահումն, եւ ոչ պատահմունքն՝ գոյ. ապա եթէ ոչ կոչին՝ ապա եւ ոչ կարաւղ գոյ էակն որպէս ի պատահումն բաժանիլ. այլ եւ ոչ որպէս պատահումն յէութիւն. այլ եւ ոչ որպէս պատահումն՝ ի պատահումն։ 15 Յորոց պակասէ ցուցանել, թէ եւ ոչ որպէս սեռ է ի տեսակս, վասն զի յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն ոչ է բնութեամբ առաջին եւ վերջին, իսկ աստ բնութեամբ առաջին է գոյ, եւ վերջին՝ պատահմունքն. ապա ուրեմն ոչ կարէ որպէս սեռ ի տեսակս բաժանիլ։ 16 Բայց ասասցուք, եթէ զի՞նչ է բնութեամբ առաջին եւ բնութեամբ վերջին։ 17 Բնութեամբ առաջին է, որ շարաբերի՝ եւ ոչ շարաբերէ, շարաբառնայ՝ եւ ոչ շարաբառնի։ 18 Որգոն, բնութեամբ առաջին է կենդանին, քանզի յորժամ ասես մարդ՝ շարաբերի կենդանին, այսինքն թէ եւ կենդանի է. իսկ յորժամ ասես թէ կենդանի՝ ոչ շարաբերի մարդն, քանզի ոչ միանգամ որ կենդանի է՝ մարդ է։ 19 Այլ շարաբառնայ՝ եւ ոչ շարաբառնի, վասն զի եթէ ի բաց բառնի կենդանին՝ ամենայն տեսակքն շարաբառնին. իսկ եթէ ի բաց բառնի մարդն եւ արծուին՝ ոչ շարաբառնի կենդանին։ 20 Այսպէս եւ գոյ բնութեամբ առաջին է, վասն զի շարաբերի՝ եւ ոչ շարաբերէ. շարաբառնայ՝ եւ ոչ շարաբառնի։ 21 Ապա ուրեմն յասացելոցս երեւի, թէ ոչ կարաւղ գոյ էակն սեռ գոլ։ 22 Եւ արդ այսոքիկ յաղագս ոչ գոլոյ զէակն սեռ, երթիցուք այսուհետեւ ի մեկնութիւն առաջիկային։

23 Որպէս ասէ Արիստոտէլ։ 24 Կամի յարիստոտելական կարծեաց ցուցանել, թէ ոչ է էակն սեռ, այլ հոմանուն ձայն. զի անուան հաղորդութիւն տայ սեռականագոյն սեռիցն, այլ եւ ոչ իրողութեան։ 25 Թէպէտ զամենայն ոք էակս կոչէ, հոմանունաբար, այլ ոչ փաղանունաբար։ 26 Արդ ասէ, թէ արդարեւ սեռ է էակն, պարտ է նմա եւ անուան հաղորդութիւն տալ եւ իրի, արդ որովհետեւ ոչ տայ, ոչ կարող գոյ։ 27 Արդ որպէս Պղատոն ասէ, էակն սեռ գոյ տասն սեռականագոյն սեռիցն. եւ վասն զի ոչ պարտ է զՊղատոնի կարծեաւքն զանց առնել, զառն՝ զիմաստասիրութիւն ի լոյս բերիցելոյ, բե՛ր ասացութիւն ինչ յաղագս սորա զէակն սեռ ասելոյ՝ արտադրեսցուք։ 28 Քանզի ասէ, եթէ էակն սեռ է. քանզի որ անուան եւ իրի հասարակութիւն ունի ընդհանրականաց ոմանց, սեռ կոչի. արդ եթէ էակն տասն սեռականագունից սեռիցն եւ անուան եւ իրի հասարակութիւն ունի, յայտնապէս սեռ է։ 29 Իսկ ընդհանրականաց ոմանց ասացաւ վասն տեսակագոյն տեսակի, քանզի եւ նա անուան եւ իրի հասարակութիւն ունի անհատիցն, բայց ոչ է սեռ։

30 Բայց Արիստոտէլ տարաձայնէ առ այսոսիկ, որպէս եւ յառաջագոյն Պորփիւրիոս ասաց, եթէ ոչ է սեռ էակն, այլ հոմանուն ձայն։ 31 Եւ արդ, զի ոչ սեռ է եւ ոչ հոմանուն ձայն, կատարելաբար ի «Ստորոգութիւնսն» Արիստոտէլի ուսցուք։ 32 Սեռ ոչ կարէ գոլ էակն, որպէս ասէ Արիստոտէլ, վասն յառաջասացելոցն պատճառաց. այլ եւ ոչ հոմանուն ձայն կարող գոյ գոլ, որպէս ասէ Պղատոն, վասն յառաջասացելոց պատճառանաց։ 33 Եւ արդ զի՞նչ ասասցուք։ 34 Տարաձայնեցի՞ն արդեաւք առ միմեանս իմաստասէրքդ թէ ոչ։ 35 Քանզի իւրաքանչիւր ոք զծայրս նոցին յայտ արար զմիոջէն եւ առ մին։ 36 Արդ, ստուգաբար փաղանուն ոչ կարէ գոլ. վասն զի ի փաղանունսն ոչ գոյ առաւել եւ նուազ. իսկ աստ առաւել է գոյացութիւն քան զայլ ստորոգութիւնսն։ 37 Եւ դարձեալ, փաղանունքն հասարակաբար տան անուան եւ իրի հաղորդութիւն, իսկ էակն ոչ հասարակաբար տայ, քանզի գոյացութիւն առաւել էակ է, եւ անուամբ եւ իրաւք քան զայլ ստորոգութիւնսն։ 38 Արդ, ոչ փաղանուն ստուգաբար կարէ գոլ, այլ եւ ոչ հոմանուն, այլ որպէս ի միոջէ եւ առ մի։ 39 Ի միոջէ էակէ անուանեցան տասն սեռականագոյն սեռքն՝ էակք. եւ առ մին առ նոյն ինքն էակն. վասն զի իւրաքանչիւր ոք ի տասն սեռականագոյն սեռիցն բաղձայ՝ է գոլ եւ կոչիլ։

40 Արդ, ուսեալք յաղագս էակին, եթէ ո՞րպէս եւ ըստ որո՞ւմ յեղանակի բաժանի էակն ի տասն սեռականագոյն սեռսն, ասասցուք, եթէ քանաբար ասի էակն։ 41 Եւ պարտ է գիտել, եթէ եռակի ասի էակն։ 42 Քանզի էակն կամ ըստ գիտութեան եւ ըստ բնութեան եզերեալ գոյ, կամ ըստ գիտութեան եւ ըստ բնութեան անեզր. կամ բնութեամբ անեզր եւ գիտութեամբ եզերեալ, եւ կամ գիտութեամբ անեզր եւ բնութեամբ եզերեալ։ 43 Արդ, մին ի դոցանէ ոչ կարէ գոյանալ, քանզի ուր հասանէ գիտութիւն, ուր ոչ հասանէ բնութիւն։ 44 Արդ, եզերեալ եւ գիտութեամբ եւ բնութեամբ տասն սեռականագոյն սեռքն. որ գիտութեամբ եզերեալ են, վասն զի գիտեմք զնոսա, թէ տասն են։ 45 Իսկ ոչ եզերեալ, ոչ ըստ գիտութեան եւ ոչ ըստ բնութեան՝ անհատքն, քանզի այսոքիկ ոչ ըստ բնութեան են եզերեալ եւ ոչ ըստ գիտութեան. եւ ըստ բնութեան՝ զի հանապազ եւ միշտ եղանին։ 46 Արդ, որ միշտ եղանի, ոչ է եզերեալ ըստ բնութեան, այլ եւ ոչ ըստ գիտութեան. քանզի որ ըստ բնութեան ոչ է եզերեալ, եւ եւս առաւել ըստ գիտութեան։ 47 Արդ, անհունս ասեմ զանհատն ոչ եթէ անելանելիք ի հնէն, քանզի ամենայն ուրեք եզերեալք են յեզերեցելում տեղւոջ՝ այս ինքն յաշխարհի, այլ վասն զի միշտ եղանին, վասն այսորիկ ասեմք յանհունս գոլ։ 48 Իսկ եզերեալ ըստ բնութեան եւ անհուն ըստ գիտութեան ասեմք զտեսակսն. եւ վասն զի տեսակք ըստ բնութեան եզերեալք են, իսկ ըստ գիտութեան անհունք. քանզի են տեսակք, զորս ոչ գիտեմք, որք են ի խորս ծովու եւ յանկոխ լերինս, որք եւ ոչ անուան հանդիպեցան առ ի մէնջ։ 49 Արդ, յայտ ուրեմն է յասացելոցս, եթէ է եւ եռակի իմանի էակն. սեռականագոյնքն սեռքն, եւ անհատքն, եւ տեսակքն։