ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆ «ՆԵՐԱԾՈՒԹԵԱՆՆ» ՊՈՐՓԻՒՐԻ

1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ աստուծով յառաջիկայ տեսութիւն

ՊՐԱԿՔ ԻԱ

2 Հանդերձեալ Պորփիւրիոս եւ երկրորդ բաժանումն առնել. զոր եւ մեք յայնմ ի տեսութեան թողեալք՝ այժմ կարեւոր կամարեցաք ի կիր արկանել. որ է ըստ այսմ աւրինակի։ 3 Էակացն ոմանք անջատականք են եւ ոմանք անանջատականք։ 4 Եւ վասն զի ոչ լիով էանց ընդ այսպիսի բաժանումն, բե՛ր զնւազն ի կիր արկցուք, նախ ուսանելով՝ թէ զինչ զանազանութիւն է գոյացութեան եւ գոյեղտին, պատահման եւ մակագոյեղտին. քանզի զայսոսիկ ուսանելով գիտեմք եւ զնուազութիւն բաժանմանն, զոր արար Պորփիւրիոս։ 5 Արդ, զանազանեալ է գոյացութիւն ի գոյեղէն, վասն զի գոյեղն եւ ի վերայ պատահման եռնու. իսկ գոյն եւ ոչ երբէք։ 6 Արդ, եթէ նոյն էր գոյեղն եւ գոյն, պարտ էր գոյին տեսանիլ՝ ուր գոյեղն է։

7 Բայց թէ զիա՞րդ ի վերայ պատահման առնու գոյեղն՝ ասասցուք։ 8 Գոյնն պատահումն է, եւ սեռ է սպիտակին. եւ ստորոգի գոյնն սպիտակին գոյեղաբար, քանզի թէ ոչ է կարողութիւն զսպիտակն ոչ մտածութեամբ եւ ոչ ազդմամբ առանց գունոյ իմանալ՝ յայտ է, թէ գոյեղաբար ստորոգի գոյնն սպիտակին։ 9 Քանզի այսպէս բնաւորեցան ստորոգիլ այնոքիկ, որ ոչ կարող գոն կամ մտածութեամբ կամ ազդմամբ անջատիլ։ 10 Արդ, թէ տեսանի գոյեղն անդ՝ ուր ոչ կարող գոյ գոյն տեսանիլ, ամենայն իրաւք ոչ գոյ նոյնն։ 11 Ըստ նմին աւրինակի որոշեալ զանազանի եւ մակագոյեղն ի պատահմանէ. քանզի մակագոյեղն գոյացութեան ստորոգի, իսկ պատահումն գոյացութեան ոչ երբէք ստորոգի, եթէ ոչ՝ յորժամ ասեմք, Սոկրատէս սպիտակ է, ոչ ասեմք՝ եթէ Սոկրատէս փոխանակ Սոկրատէս գոլոյ՝ սպիտակ է, այլ այնպէս իմանամք ստորոգիլ, որպէս թէ սպիտակն ի Սոկրատում է։ 12 Այն իսկ յորժամ ասեմք, եթէ Սոկրատէս սպիտակ ոչ է, այս ինքն, թէ զսահման սպիտակին ոչ ընդունի, որպէս զկենդանոյն, յայնժամ ոչ ստորոգի պատահումն գոյացութեան։ 13 Ըստ այսմ յեղանակի ասացաւ ոչ ստորոգիլ զպատահումն գոյացութեան։

14 Բայց եթէ զիարդ ստորոգի մակագոյեղն գոյացութեան, որպէս յորժամ ասես՝ ծառայի եւ տեառն զմարդն ստորոգիլ։ 15 Քանզի որպէս ստորոգի մարդում կենդանին, այսպէս եւ ի տէրումն եւ ի ծառայումն մարդ, քանզի ուր տէր, անդ եւ մարդն։ 16 Բայց ոչ զնոյն ստորոգութիւն ասեմ. քանզի կենդանոյն առ մարդն գոյեղ է. իսկ մարդոյն առ տէրն՝ մակագոյեղ։ 17 Արդ, եթէ տեսանի մակագոյեղն անդ՝ ուր ոչ տեսանի պատահումն, ամենայն իրաւք ոչ նոյն է մակագոյեղն եւ պատահումն։

18 Արդ, ուսեալք զսոցա զանազանութիւնս, եկեսցուք եւ ի բանս իմաստասիրիս։ 19 Արդ՝ ասէ, թէ «Զանազանին յատկեղն, եւ հասարակաբարն, եւ յատկապէսն. քանզի ոմանք ունին զառաւելն եւ զնուազն, զսպիտակն եւ զսպիտակագոյնն, իսկ ոմն ոչ»։ 20 Ոչ բարիոք ասէ. քանզի ցուցանի, եթէ հասարակաբարն եւ յատկապէսն ոչ ունի զառաւելն եւ զնուազն, իսկ յատկեղն ունի։ 21 Քանզի ահա հասարակաբարն ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. որպէս յորժամ ասեմք զեռանկիւնին, եւ զքառանկիւնին ի նմին գոլ. քանզի նա ընդունելով զեռանկիւնին եւ զքառանկիւնին՝ ոչ տեսանի ի նոսա առաւելն եւ նուազն. քանզի ոչ է եռանկիւնի եռանկիւնոյ առաւել եւ նուազ. ապա ուրեմն ոչ ամենայն ուրեք ի հասարակաբար տարբերութեան տեսանի առաւելն եւ նուազն։ 22 Այլ եւ ոչ յատկապէսն ամենայն ուրեք ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. քանզի ահա աթենացի գոլ՝ անանջատական է պատահումն. իսկ աթենացի առ աթենացի՝ ոչ ունի զառաւելն եւ զնուազն. իսկ յատկեղն ունի զառաւելն եւ զնուազն. եւ թէ զիարդ՝ ասասցուք։

23 Յատկեղն նշանակէ եւ զգոյ, եւ զգոյեղ. զգոյ՝ որպէս զի ասես զբանականն. իսկ զգոյեղն՝ որպէս զսպիտակն. քանզի ուսաք, եթէ զիարդ զանազանի գոյացութիւնն գոյեղին։ 24 Արդ, եթէ յատկեղն առնու ի վերայ գոյին եւ գոյեղին, իսկ գոյեղն իմանի ի վերայ պատահման, յայտ է, թէ յատկեղին ճանաչի առաւելն եւ նուազ։ 25 Քանզի ասեմք զսպիտակն յոյժ սպիտակ եւ նուազ սպիտակ. իսկ ասացաք եւ զգոյնն գոյեղաբար ստորոգիլ սպիտակին։ 26 Բայց ասէ զյատկեղն ոչ ունել զառաւելն եւ զընուազն. իսկ զհասարակաբարն եւ զյատկապէսն ունել։ 27 Բե՛ր յարադրեսցուք զբանս իմաստասիրիս։

28 Արդ ասէ, թէ «Յատկեղն յիրաւի ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. վասն զի մի տեսակ յայտնէ, որ կերպարանողական գոյ մեր, որպէս բանականն»։ 29 Իսկ մին եւ նոյնն զիա՞րդ կարող գոյ ընդունել զընդդիմակսն, այս ինքն՝ զառաւելն եւ զնուազն. քանզի եթէ ընդունի, փոփոխի. իսկ բանական ասէ զգոյեղն, որ միշտ եւ նոյնպէս իւրաքանչիւր ումեք գոյ։ 30 Ապա թէ ոք ասէ, թէ ասեմք բանականագոյն, ասեմք, թէ հանճարոյ եւ մակացութեան է ընդունել զառաւելն եւ զնուազն, այսինքն զբանականն։

31 Բայց եւ այլազգ յանդիմանել զիմաստասէրս. քանզի ասեմք, եթէ ըստ այդմ բանի եւ ոչ մի ոք ի զանազանութեանցդ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. քանզի եթէ վասն գոլոյ մի տեսակ բանականին ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն, ապա եւ ոչ որ հասարակաբարն է՝ պարտ է ընդունել, եւ ոչ որ յատկապէսն։ 32 Քանզի սպիտակն, որպէս ի սպիտակում մարմնում, տեսակ է սպիտակ մարմնոյ, եւ ոչ գոյ կարողութիւն զսպիտակ մարմին արտաքոյ սպիտակութեան իմանալ։ 33 Եւ է մի տեսակ սպիտակն սպիտակ մարմնոյն. վասն զի առ սպիտակ մարմինն՝ տեսակ է սպիտակն. իսկ առ հանուր մարմին՝ ոչ երբէք։ 34 Արդ, ոչ պարտ է սպիտակին, որ է մի տեսակ սպիտակ մարմնոյն, ընդունել զառաւելն եւ զնուազն. քանզի պարտ է սպիտակին, որ է սպիտակ, նոյնպէս գոլ։ 35 Ապա ուրեմն ոչ է ընդունելի բան իմաստասիրիս։

36 Իսկ արդ զի՞նչ եւ մեք ասասցուք։ 37 Ասեմք, թէ պարտ է այսպէս ասել, թէ անլայն իրս նշանակէ տարբերութիւն. որպէս զեռանկիւնին եւ զքառանկիւնին, քանզի այսոքիկ անլայն են խառնուածով, եւ ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. նոյնպէս եւ աթենացին անլայնական գոլով ըստ խառնուածս, ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն. նոյնպէս եւ բանականն միշտ եւ նոյնպէս գոլով՝ եւ ոչ ունելով լայնութիւն խառնուածոյ, ոչ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն։ 38 Իսկ եթէ լայնութիւն խառնուածոյ ունի՝ յայնժամ ընդունի զառաւելն եւ զնուազն, որգոն՝ սպիտակն կարող գոյ առաւել սպիտակ գոլ եւ նուազն։ 39 Վասն այսորիկ ընդունի զառաւելն եւ նուազն։

40 Իսկ ըստ երկրորդ յեղանակի զանազանի յատկեղն ի հասարակաբար եւ ի յատկապէս տարբերութենէ. քանզի նոքա յենթագրութիւնս յարառոցին, իսկ յատկեղքն ի սահմանս։ 41 Զայս ճշմարիտ ասէ։ 42 Եւ տես զիարդ յայտ արար աստանաւր, եթէ յատկեղն ե՛ւ զգոյացութիւն նշանակէ ե՛ւ զգոյեղ։ 43 Քանզի ասելն, եթէ յատկեղն ի սահմանս յարառոցին, յայտ արար, եթէ ի վերայ պատահմանց ասի գոյեղն, քանզի սահմանեմք եւ զպատահմունս։ 44 Իսկ սահման ի գոյեղիցն բաղկանան ձայնից. յայտ է, թէ եւ ձայնք ի վերայ սահմանաց պատահմանց գոյեղք գոն։ 45 Քանզի ասեմք, եթէ սպիտակն գոյն է արտադատող աչաց։ 46 Երրորդ առ այսոքիւք ասէ, եթէ զանազանի յատկեղն ի հասարակաբար եւ ի յատկապէս տարբերութեանց. քանզի նոքա այլայլակ առնեն, իսկ յատկեղն՝ այլ։