1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
Աստուծով
առաջիկայ
տեսութիւն
ՊՐԱԿՔ
ԻԶ
2
Աստուստ
այլազգաբար
սահմանեցելոյ
զտարբերութիւն
Պորփիւրի։
3
Քանզի
ասէ,
եթէ
տարբերութիւն
է,
որ
ըստ
յոլովից
եւ
տարբերեցելոց
տեսակաւ
ի
ներում
որպիսիինչէն
ստորոգեալ։
4
Եւ
վասն
զի
յաղագս
ներում
որպիսիինչէին
կամի
ուսուցանել,
զայլս՝
որպէս
այն
ինչ
ծանուցեալս՝
ի
բաց
թողեալս,
բե՛ր
ըստ
սովորութեան,
որ
ի
թողեալսն
գոն
տարակուսանք,
զայնոսիկ
լուծցուք։
5
Քանզի
ասեն
ոմանք,
եթէ
ոչ
բարիոք
ասաց
ըստ
յոլովից,
քանզի
եթէ
ըստ
յոլովից
բերի՝
հասարակութիւն
նշանակէ
եւ
ոչ
տարբերութիւն.
արդ
ամենայն
իրաւք
յոռեպէս
բացատրեալ
գոյ
սահմանդ։
6
Առ
որս
պարտ
է
այսպէս
պատասխանատրել.
եթէ
տարբերութեանցն
ոմանք
են
հանրականք,
եւ
ոմանք
մասնականք.
եւ
մասնականք,
որպէս
յորժամ
ասեմք
զկնտութիւն
ի
Սոկրատում.
իսկ
հանրական,
որպէս
յորժամ
ասեմք
զբանականն
ի
մարդում
եւ
ի
հրեշտակում։
7
Արդ,
յաղագս
մասնականացն
եւ
ոչ
մի
ինչ
բան
յառ
իմաստասիրացն,
բայց
յաղագս
հանրականացն.
արդ
սահմանէ
Պորփիւրիոս՝
ոչ
զմասնականն,
այլ
զհանուրն.
եւ
վասն
զի
ընդհանուր
է,
վասն
այսորիկ
ըստ
յոլովից
բերի.
վասն
որոյ
եւ
ոչ
որպէս
տարբերութիւն
ըստ
յոլովից
ստորոգի,
այլ
որպէս
ընդհանուր.
զի
թէ
որպէս
տարբերութիւն,
պարտ
էր
ապա
եւ
ամենայն
տարբերութեան
ըստ
յոլովից
ստորոգիլ.
քանզի
մասնականն
Սոկրատում
միայն
ստորոգի։
8
Եւ
յայտ
է,
թէ
ոչ
որպէս
տարբերութիւն
ըստ
յոլովից
ստորոգի,
այլ
որպէս
ընդհանուր։
9
Դարձեալ
տարակուսին
եւ
ասեն,
եթէ
նուազ
է
բացատրեալ
սահմանդ.
քանզի
ոչ
բարւոք
ասաց
ըստ
յոլովից
եւ
տարբերեցելոց
տեսակաւ,
քանզի
ստորոգի
ոչ
միայն
տարբերեցելոց
տեսակաւ,
այլ
եւ
թուով։
10
Քանզի
մտաց
եւ
հանճարոյ
ընդունակն
ոչ
գոյ
ի
տարբերեցելոցն
տեսակաւ,
այլ
տարբերութեանցն
թուով։
11
Քանզի
եւ
ոչ
վերնագոյն
գոյացութեան
է
մտաց
եւ
հանճարոյ
ընդունակն
գոլ,
վասն
զի
ոչ
ունի
պէտս.
եւ
ոչ
դարձեալ
յոռագունին,
վասն
զի
ոչ
գոյ
կարաւղ։
12
Բարւոք
տարակուսեցին։
13
Բայց
գտանի
ի
բազում
գիրս
«Ներածութեանց»
Պորփիւրի
եւ
շաղկապ,
որ
ունի
այսպէս.
եթէ
տարբերութիւն
է,
որ
ըստ
յոլովից
եւ
տարբերեցելոց
եւ
տեսակաւ
է.
վասն
զի
եւ
շաղկապդ
յայտ
արար,
թէ
եւ
թուով։
14
Արդ,
եկեսցուք
ի
պատմութիւն
իմաստասիրիս,
որ
ի
ձեռն
երկու
ձեռնարկութեանց
ցուցանէ,
եթէ
ի
ներում
որպիսիինչէին
ստորոգի
տարբերութիւն։
15
Որոց
առաջինն
այսպէս
է.
ի
հարցանելն
մերում,
թէ
որպիսի՞
ինչ
մարդ,
կամ
ձի,
կամ
արծուի,
ոչ
պատասխանէ՝
կենդանի,
այլ
այսպիսի
ինչ
կենդանի,
բանական
կամ
անբան։
16
Ապա
ուրեմն
ի
հարցմանէ
պատասխանին,
իսկ
ի
պատասխանոյն
ստորոգութիւն
յայտնի։
17
Իսկ
երկրորդն
է
այսպիսի
ինչ.
ամենայն
իր
ի
նիւթոյ
եւ
ի
տեսակէ
բաղկանայ,
կամ
ի
համեմատութենէ
նոցին։
18
Իսկ
համեմատի
նիւթոյ
սեռ,
իսկ
տեսակի,
այս
ինքն
կերպարանի,
տարբերութիւն։
19
Արդ,
զոր
աւրինակ
նիւթ
ի
բազումս
տարածեալ
գոյ,
նոյնաւրինակ՝
սեռ.
եւ
զոր
աւրինակ
ի
վերայ
նիւթոյ
կերպարանք
գոլով
անհատեն
զնիւթն
եւ
յանհունս
զնա
բաժանեն,
ըստ
նմին
աւրինակի
տարբերութիւնք
ի
վերայ
սեռի
գոլով՝
անհատեն
զնա։
20
Արդ,
եթէ
համեմատի
տարբերութիւն
կերպարանի,
իսկ
կերպարան՝
որպիսիինչէ
է,
որպէս
ասէ
Արիստոտէլ
ի
«Ստորոգութիւնսն»,
յայտ
է,
թէ
եւ
տարբերութիւն
որակ
է,
այս
ինքն
որպիսութիւն։
21
Բայց
ենթագրեն
զնա
եւ
այսպէս։
22
Պարտ
է
գիտել,
եթէ
ի
վերայ
հինգ
բարբառոցդ
այդոցիկ
երբեմն
սահման
ասէ
Պորփիւրիոս,
եւ
երբեմն
ստորագրութիւն,
ուսուցանելով
զմեզ,
թէ
ե՛ւ
ենթագրութիւն
կարաւղ
են
ասիլ
ե՛ւ
սահման.
ենթագրութիւն՝
որպէս
առ
իրս,
իսկ
սահման՝
որպէս
առ
կալմունս
իրաց,
զոր
առ
միմեանս
ունին։
