1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
ՊՐԱԿՔՍ
ԻԹ
2
«Բայց
ամենայն»…
3
Ի
վերայ
առաջնոց
գոյացութեանցն
ըստգտեալ
Արիստոտելի
զառաջին
եւ
զերկրորդ
յատուկսն
գոյացութեան,
զմին՝
որպէս
ամենեցուն
եւ
ոչ
միայնում,
իսկ
զերկրորդն՝
որպէս
ոչ
ամենեցուն
եւ
ոչ
միայնում,
յայլ
յատուկ
շրջէ
զբանն
եւ
ասէ՝
յատուկ
է
գոյացութեան
«զայս
ինչ
զենթակայ
նշանակել».
քանզի
եւ
այսպէս
ինքն
ի
Բնականսն
զնիւթ
ենթակայ
կոչէ.
քանզի
երկոքեան
սահմանեալք
են,
եւ
այս
ինչն՝
որպէս
ընդ
ցուցմամբ
անգանելով,
եւ
նիւթն՝
որպէս
յինքն
կալով
մնալով
եւ
ամենեցուն,
որք
ի
նմայն
են՝
փոփոխելով,
որպէս
զկաթսայն
կարողութիւն
է
այլաձեւել
եւ
առնել
անդրի,
եւ
դարձեալ
յայլ
ինչ
փոխաձեւել
եւ
առնել
այլ
ինչ՝
ոչ
ինչ
նուազ
կալով
մնալով
պղինձն,
որ
ինչ
էրն՝
յառաջ
քան
զլինելն
կաթսայ
կամ
անդրի
կամ
այլ
ինչ
յայսպիսեաց։
4
Արդ՝
այսպէս
Արիստոտէլ
զայն
ինչն
եւ
զնիւթն
ենթակայս
կոչէ։
5
Իսկ
ինչն
զմասնականսն
նշանակէ։
6
Իսկ
երկոքեան՝
այս
ինչ
եւ
ինչն՝
զմասնական
ենթակայն
նշանակէ,
այսինքն՝
զանհատ
գոյացութիւնն։
7
Արդ՝
այս
յատուկ
ոչ
պատկանի
նիւթում,
վասն
զի
ընդհանուր
ենթակայ
է
նիւթ
եւ
ոչ
ունի
պատահմունս
ըստանուրն
բանի,
որք
առնեն
զմասնականն.
բայց
եւ
պարզաբար
է
ասել,
եթէ
եւ
ոչ
հանուրն
պատկանի
նիւթում
եւ
ոչ
մասնականն.
քանզի
այսոքիկ
տեսակարարիցեալք
անուանք
են.
քանզի
նիւթ
ոչ
ունի
ըստ
ունակութեան
զտեսակս,
այլ
ըստ
պատկանութեան,
այլ
եւ
ոչ
աստուածային
գոյացութեանն
պատկանի,
վասն
զի
ոչ
ումեք
ենթակայանայ,
եւ
ոչ
դարձեալ
երկրորդ
գոյացութեանցն.
քանզի
այսոքիկ՝
թէպէտ
եւ
միայնին
առաջաբերութեամբ
թուին
զայս
ինչ
նշանակել,
յորժամ
ասէ
ոք՝
«մարդ»
կամ
«կենդանի»,
այլ
սակայն
ոչ
զայս
ինչ
նշանակեն,
այլ
այսպիսի
ինչ
այսինքն՝
նմանութիւն՝
ըստ
որում
միմեանց
նմանեալ
են
մարդիկ,
ըստ
որում
մարդիկ
են,
եւ
կենդանին՝
ըստ
որում
կենդանի։
8
Եւ
մի
կարծի՛ր,
եթէ
յորժամ
ասացի
այսպիսի
ինչ
նշանակել
զերկրորդ
գոյացութիւնսն,
այսպիսի
ինչն
որակութիւն
է,
իսկ
որակութիւն՝
պատահումն,
եթէ
եւ
երկրորդ
գոյացութիւնքն
պատահմունք
են.
քանզի
թէպէտ
եւ
որակութիւն
նշանակեն,
այլ
սակայն
գոյեղուտ
որակութիւն
նշանակեն։
9
Այլ
վասն
զի
եւ
հանուր
պատահմունք
նմանութիւն
նշանակեն
ըստ
մասին
պատահմանցն,
որո՞վ
զանազանին
յերկրորդ
գոյացութեանցն։
10
Եւ
ասեմք,
եթէ
երկրորդ
գոյացութիւնքն
գոյեղուտ
նմանութիւնս
նշանակեն,
իսկ
պատահմունքն՝
մակագոյեղուտ.
քանզի
երկակի
է
որակութիւն՝
գոյեղուտ
եւ
մակագոյեղուտ։
11
Արդ՝
մի
գուցէ
առ
մերձակայ
յատուկս
այլ
գովեստ
է
անհատ
գոյացութեան.
քանզի
անհատ
գոյացութիւն՝
վասն
ամենեցուն
զնովաւն
ենթակայիլ՝
ինքն
միայն
յինքեան
է,
իսկ
այլքն
ամենայն
յանհատ
գոյացութեան
ասին
գոլ։
12
Զայսոսիկ
Արիստոտէլ
եւ
այլ
ինչ
ոչ։
13
Իսկ
մեք
հինգ
իրաւք
ունիմք
մակացուցանել.
նախ՝
եթէ
զիա՞րդ
ասեմք
զգոյացութենէ
իրս
նշանակել,
վասն
զի
եւ
գոյացութիւն
է,
իսկ
իրք
նշանակին
եւ
ոչ
նշանակեն։
14
Եւ
ասեմք,
եթէ
դիտաւորութիւն
Ստորոգութեանցս
է
ոչ
յաղագս
իրաց
եւ
կամ
զիրաց
բուռն
հարկանել,
այլ
ըստ
որում
նշանակին
յայսպիսեաց
ձայնից.
քանզի
երբեմն
եւ
իրք
զտեղի
առնեն
ձայնից,
ոչ
որպէս
իրք
նշանակելով,
այլ
որպէս
այսպէսաբար
անուանիցեալք.
որգոն՝
Սոկրատէս
ի
բազմութեան
տեսանելով՝
որք
քննենն
զնա.
բայց
նշանակեն
երբեմն
եւ
իրք
զձայն՝
որպէս
ձգելով
առ
ինքեանս
զիւրեանց
զառասութիւնն.
բայց
նշանակին
եւ
իրք
յիրաց,
որգովն,
կաթն՝
զի
ծնաւ,
ծուխ՝
վասն
զի
հուր,
գլխացաւութիւն՝
վասն
զի
արեգակնակիզութիւն.
իսկ
երբեմն
եւ
ձայնք
առնեն
զտեղի
իրաց,
որգոն՝
Սոկրատէս
գնայ,
ոչ
որպէս
Սոկրատէս
անունն
գնայ,
այլ
իրն՝
որ
ունի
զայսպիսի
անուն։
15
Երկրորդ՝
զի
եթէ
եւ
յայսմ
յատկէ
երեւի,
որ
ըստ
նմանութեանն
յատկին՝
ոչ
եթէ
ըստ
այն
որ
այս
ինչ
են,
այլ
որ
ըստ
նմանութեան
յատուկն
է՝
ըստ
այնմ
երեւի,
եթէ
գոյացութիւնք
են
զանազանութիւնք,
ոչ
միայն
զի
ոչ
են
նենթակայում
եւ
կամ
եթէ
փաղանունաբար
ստորոգին
եւ
կամ
եթէ
մասունք
գոյացութեան
են,
այլ
զի
եւ
նմանութիւնս
գոյացութեան
նշանակեն.
քանզի
երկրորդ
գոյացութիւնքն
նմանութիւնս
նշանակելով
ըստ
մասին
գոյացութեանցն
գոյացութիւնք,
նոյնպէս
եւ
տարբերութիւնք,
նմանութիւնս
գոյացութեանց
նշանակելով՝
գոյացութիւնք
ասին։
16
Իսկ
երրորդ
իմացուսցուք,
եթէ
զիա՞րդ
վերագոյն
ասէաք
զսեռ
եւ
զտեսակ
ի
ներում
զինչ
էին
ստորոգեալ,
իսկ
այժմ
ի
ներում
որպիսի
ինչ
էին։
17
Եւ
ասեմք,
եթէ
երկոքեան
ճշմարիտ
են.
քանզի
եթէ
առցես
զներադասեալն
զնոյն
ինքն
զիրն
եւ
ոչ
որ
ըստ
կալմանն
է
յայնոսիկ՝
որ
ըստ
մասինն
են,
որգոն՝
զկենդանին
կամ
զմարդն,
յայնժամ
ի
ներում
զինչ
էին
ստորոգին.
իսկ
եթէ
զբացարձակն,
այսինքն՝
զյառաջ
քան
զփոքունսն
եւ
որ
ըստ
կալմանն
է,
յայնժամ
ի
ներում
որպիսի
ինչ
էին
ստորոգին.
քանզի
նմանութիւնս
գոյացութեանց
նշանակեն.
քանզի
հակաբաժանիցելոցն
դիմակացութիւն
նմանութեան
եւ
աննմանութեան։
18
Իսկ
չորրորդ՝
պարտ
է
մակացուցանել,
եթէ
Արիստոտէլ
զայս
ինչ
կոչէ
զանհատ
գոյացութիւնսն,
եւ
այսպիսի
ինչ
զերկրորդն,
իսկ
Պղատոն՝
ստորընդդիմաբար
նմա։
19
Եւ
ասեմք,
եթէ
երկոքեան
ճշմարիտ
են.
քանզի
իւրաքանչիւր
ոք
զսահմանեալն
զայս
ինչ
կոչէ,
իսկ
զանորիշն՝
այսպիսի
ինչ։
20
Բայց
է
եւ
յերկաքանչիւրսն
եւ
սահմանեալ
եւ
անորիշ՝
սահմանեալ
մի
թուով,
իսկ
անորիշ
այն՝
որ
եւ
ոչ
յիւրում
առասութեանն
կայ
մնայ.
որգոն՝
Սոկրատէս
ի
ներհոսման
եւ
ի
բացահոսման
գոլ
ունի,
որպէս
եւ
այլ
բնականքն,
որք
յամենայն
ժամ
փոփոխին.
քանզի
ասելն
«կոչեա՛
զնստեալն
զայն»
յառնէ
եւ
ոչ
անսաց
իւրում
առասութեանն.
իսկ
յերկրորդ
գոյացութիւնսն
սահմանեալն
անփոփոխելին
գոլ,
որգոն՝
ընդհանուր
մարդ
եւ
կենդանի,
իսկ
անորիշ
է
մոլորիլն
զընդհանուրն,
յորժամ
բազմաց
ունիմք
մտածութիւն.
քանզի
եթէ
ասէ
«մարդ»,
ներպառեալ
ունի
զՍոկրատէս
եւ
այլս
բազումս։
21
Իսկ
հինգերորդիւ
եւ
վերջնով
պարտ
է
մակացուցանել,
եթէ
առ
ի
յանգիտանալոյ
զայս
նշանակութիւն՝
լինի
ոչնչային
անուանեալք
զանցաբանութիւնք
ըստ
Հոմերոսի
Ոդիւսեայն,
որ
ի
դէպ
ժամանակի
Ոչնչային
անուանեաց
զինքն։
22
Եւ
ունի
զանցաբանութիւնն
այսպէս՝
որ
ոք
ի
յԱթենս՝
նա
ոչ
ի
Մեգարս,
մարդ
որ
ի
յԱթենս՝
մարդ
ոչ
ի
Մեգարս.
ապա
ուրեմն՝
ոչ
է
ի
Մեգարս
մարդ։
23
Եւ
ասեմք,
եթէ
զանցաբանութիւն
է
յոր
ոքն.
քանզի
որ
ոքն
ընդհանուր
ջանայ
լինիլ,
որ
է
սուտ.
քանզի
զոր
ոքն
եթէ
ոք
ընդհանրում
առնու՝
սուտ
է.
իսկ
եթէ
ոք
ի
վերայ
մասնականին
առնու,
ճշմարիտ
է
բանն
յայնժամ՝
եթէ
զմասնականն
առնումք.
քանզի
իք
մարդ՝
որպէս
Սոկրատէս
կամ
այլ
ոք
որ
ըստ
մասին,
որ
յԱթենս
է՝
ի
Մեգարս
ոչ,
զի
մի
աւցտեսցի
ինքն
ինքեամբ։
24
Արդ
այսպէս
է
ասել,
եթէ
որ
յԱթենս՝
նա
ոչ
ի
Մեգարս.
Սոկրատէս
յԱթենս՝
Սոկրատէս
ապա
ոչ
ի
Մեգարս։
