1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
ՊՐԱԿՔՍ
ԼԱ
2
«Բայց
թուի
գոյացութիւն»…
3
Չորրորդ
յատուկ
գոյացութեանն՝
ոչն
ունել
ներհակս՝
յղացաւ
այլ
յատուկս՝
զոչն
ընդունել
զյաւէտն
եւ
զնուազն.
քանզի
ներհակք
կատարումն
են,
իսկ
յաւէտն
եւ
նուազն
ճանապարհ
ի
ներհակսն։
4
Եւ
կոչէ
ներհակ,
որպէս
բերի
յասելն՝
զսպիտակն
եւ
զսեաւն,
որք
եւ
կատարումն
ասին
գոլ,
իսկ
յաւէտն
եւ
նուազն
զառ
ի
սպիտակէն
ի
թուխն
փոխարկութիւն
կամ
ի
թխոյն
ի
սպիտակն՝
ոչ
միահամուռն
եղելոյ,
այլ
ճանապարհում
ումեմն
պիտանացեալ,
ըստ
յառաջման
ի
սպիտակէն
ի
թուխն
փոփոխման։
5
Արդ՝
ուր
ներհակք՝
անդ
յաւէտ
եւ
նուազ,
եւ
ուր
յաւէտ
եւ
նուազ՝
անդ
ներհակք։
6
Եւ
ուր
ոչ
են
յաւէտն
եւ
նուազն՝
եւ
ոչ
ներհակք,
եւ
ուր
ոչ
ներհակք՝
եւ
ոչ
յաւէտ
եւ
նուազ.
քանզի
միշտ
չորք
այսոքիկ
ասիցեալք
հանդիպին
միմեանց։
7
Այլ
այսոքիկ
ճշմարիտ
են
ըստ
Պղատոնի,
որ
ամենայն
իրի
ներմիջակս
ասէ.
քանզի
ոչ
միահամուռ
բնութիւն
վազէ
յամենեւիմբ
ներհակէ
ի
ներհակ.
որգոն՝
սպիտակն
ի
թուխն
ոչ
միահամուռ
փոխարկի,
այլ
ճանապարհաւ՝
նախ
նուազ
ինչ
սպիտակ,
ապա
եւս
նուազ
եւ
ապա
թուխ։
8
Իսկ
ըստ
Արիստոտելի
ոչ
ամենայն
ներհակաց
միջակ,
այլ
գիտէ
եւ
առանց
միջակաց
ներհակ,
թէպէտ
եւ
երկուս
միայն՝
զդար
եւ
զկոճատ,
զցաւ
եւ
զառողջութիւն։
9
Եւ
ոմանք
ասեն,
եթէ
եւ
այսոցիկ
միջակք
են.
քանզի
դարին
յերկուս
բաժանիցելոյ,
յերկուս
եւ
կոճատին
բաժանիցելոյ՝
երեք
անմիջակքն՝
դարիցս
դարն,
որ
մինչեւ
ցմիակն
յերկուս
բաժանի,
որպէս
ԼԲ
ի
ԺԶ,
յԸ,
ի
Դ,
յԲ,
ի
Ա,
եւ
կոճատադարն,
որ
բազում
հատմունս
դարինս
ընկալեալ՝
ի
կոճատ
թիւ
յանգի
որպէս
ԽԸ
ի
ԻԴ,
ի
ԺԲ,
ի
Զ,
յԳ,
եւ
դարկոճատն՝
որ
յերկուս
բաժանեալ՝
նոյնժամայն
ի
կոճատ
թիւ
յանգի,
որպէս
ԺԸ
ի
Թ
եւ
Թ,
որք
են
կոճատք։
10
Այլ
այսոցիկ
թուոց
դարին
եւ
կոճատի
միջակք
են
ասացեալքդ,
իսկ
հիւանդութեան
եւ
ողջութեան
վերադարձութիւնն։
11
Այլ
թերեւս
ուրեք
ասիցէ
Արիստոտէլ,
եթէ
պարզ
դարին,
այսինքն
հանուրցն,
եւ
պարզ
կոճատին
ոչինչ
է
ընդ
մէջ,
իսկ
դուք
զոմն
դար
ասէք
եւ
զոմն՝
կոճատ.
քանզի
դարիցս
դարն
ոմն
դար
է
եւ
ոչ
հանուր։
12
Եւ
հիւանդութեան
եւ
ողջութեան
ոչինչ
է
ընդ
մէջ.
քանզի
թէպէտ
եւ
կարծի
գոլ
մէջ
վերադարձութիւնն,
զոր
ասեն
բժիշկք՝
որպէս
առ
ի
զգայութիւն
զըստ
բնութեանն
եւ
զոչ
ըստ
բնութեանն
քննելով
զողջութիւնն
եւ
զհիւանդութիւնն՝
ասեն
մէջ
գոլ
զվերադարձութիւնն.
իսկ
Արիստոտէլ
զստոյգ
ըստ
բնութեան
եւ
զստոյգ
զոչ
ըստ
բնութեանն
դատելով
զողջութիւն
եւ
զհիւանդութիւն՝
ոչինչ
ասէ
նոցա
մէջ
գոլ։
13
Զայսոսիկ
Արիստոտէլ։
14
Իսկ
արտաքուստ
տարակուսեն
ասելով,
եթէ
զիա՞րդ
վերագոյնն
ասէր՝
եթէ
գոյացութիւն
ընդունի
զյաւէտն
եւ
զնուազն,
իսկ
այժմ
ասէ՝
եթէ
ոչ
ընդունի։
15
Լուծանեմք
զտարակուսութիւնս
զայս.
եւ
ընդունի
եւ
ոչ
ընդունի.
քանզի
ինքն
ինքեան
բաղդատելով՝
ոչ
ասի
յաւէտ
եւ
նուազ,
որգոն՝
մարդ
քան
զմարդ
ոչ
յաւէտ
մարդ
եւ
նուազ,
ոչ
մարդ
ինքն
ինքեան.
իսկ
անհատ
գոյացութիւն
առ
սեռականսն
եւ
առ
տեսակական
գոյացութիւնն
բաղդատելով՝
առաւել
գոյացութիւն
է։
16
Երկրորդ
տարակուսութիւն
է,
եթէ
զիա՞րդ
Արիստոտէլ
միշտ
սովորութիւն
ունի
ասել
ի
բացատրութեան
գոյացութեան
յատկութիւն
է,
թէ
միայնում
գոյ
եւ
ոչ
միայնում
եւ
եթէ
ամենայնում
գոյ
եւ
ոչ
ամենայնում՝
այժմ
ոչինչ
ի
յայսպիսեաց
յիշեաց։
17
Եւ
ասեմք
լուծումն
այսպիսի,
եթէ
որպէս
այն
ինչ
զտեալ
ունելով
զնա
ընդ
առաջին
յատկին՝
այժմ
եթող.
քանզի
եթէ
ոչ
ունէր
ներհակ,
որ
յառաջ
քան
զսա
էր
յատուկ՝
հետեւի
ոչ
ընդունել
զյաւէտն
եւ
զնուազն.
իսկ
նա
ոչ
միայնում
գոյացութեան
գոյ,
եւ
ոչ
սա
միայն
գոյացութեան
գոյ,
այլ
եւ
քանակում.
քանզի
եռականգունն
եւ
քառականգունն
ոչ
ընդունին
զյաւէտն
եւ
զնուազն,
եւ
ոչ
հինգն
կամ
տասն։
18
Իսկ
երրորդ
տարակուսութիւն
է,
զի
եթէ
զյաւէտն
եւ
զնուազն,
ասէ,
ոչ
ընդունի
գոյացութիւն՝
զիա՞րդ
Արիստոտէլ
ներում
Յաղագս
լինելութեան
եւ
ապականութեան
ասէ
նուազ
ջերմ
գոլ
զաւդ
քան
զհուր,
որք
են
գոյացութիւնք։
19
Լուծումն
սորին
յԱղեքսանդրոսէ,
եթէ
ոչ
ըստ
որում
գոյացութիւնք
են՝
ընդունին
զյաւէտն
եւ
զնուազն,
այլ
ըստ
որակութեանց։
20
Իսկ
Սիւրիանոս
ասէ,
եթէ
եւ
ոչ
ըստ
որակութեանց
ընդունին
զյաւէտն
եւ
զնուազն,
յորժամ
գոյեղուտ
առցին
որակութիւնքն.
քանզի
իւրաքանչիւր
ոք
յոլովեն
յիւրում
յենթակայումն,
եւ
ոչ
եթէ
յաւէտիւն
եւ
նուազիւն
զանազանին.
քանզի
տեսակարարիցեալք
են
այսոքիկ
եւ
զիջմունք
տեսակաց
են։
21
Եւ
այլազգաբար.
եթէ
նուազն,
որ
ինչ
յաւէտն
է
եղեալ՝
ոչ
արտակայացաւ
յիւրմէ
տեսակէն,
իսկ
չափաւոր
ինչ
ջերմութիւն
հրոյ
ընկալեալ՝
կորոյս
զգոյն։
