1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
ՏԵՍՈՒԹԻՒՆՍ
ԼԳ
2
«Եւ
քանակին՝
է
ինչ
որ
տարորոշ
է
եւ
է
ինչ
որ
շարունակ».
3
Երրորդ
գլուխ
էր
առաջադրեցելոցն
ի
խնդրել,
եթէ
այսոցիկ
միայն
է
սեռ՝
թէ
եւ
միտի՝
որպէս
ասէ
Պղատոն։
4
Եւ
ասեմք,
եթէ
ոչ
կարէ
մէտ
երրորդ
տեսակ
գոլ
քանակի,
վասն
զի
մէտ
կիր
է
շարունակ
քանակի.
քանզի
ամենայն
մարմին
կամ
թեթեւ
է
կամ
ծանր.
քանզի
որպէս
ջերմութիւն
գոյեղուտ
որակութիւն
է
ի
հրում,
եւ
դարութիւն
եւ
կոճատութիւն
որակութիւնք
են
քանակուտք
ի
թուում՝
նոյնպէս
եւ
թեթեւութիւն
եւ
ծանրութիւն
որակութիւնք
են
քանակուտք
ի
մարմնում.
քանզի
ամենայն,
որպէս
ասացաք,
կամ
թեթեւ
է
կամ
ծանր
է։
5
Եւ
այլազգ
զայս
ցուցանել,
եթէ
ոչ
են
տեսակք
քանակի
թեթեւութիւն
եւ
ծանրութիւն,
այլ
կիրք,
վասն
զի
տարորոշիցեալն
այն
ինչ
յաստուածայինսն
եւ
յաննիւթսն
եւ
յիմանալիսն
տեսանի,
յորս
ոչ
է
մէտ։
6
Արդ՝
առաջին
տեսակ
քանակի
տարորոշիցեալն,
իսկ
երկրորդն
սորին
հակակայն
ոչ
տարորոշիցեալն,
որ
է
շարունակ,
այսինքն՝
գիծ,
մակերեւութիւն,
մարմին։
7
Եւ
ոչ
ոք
ի
սոցանէ
է
թեթեւ
կամ
ծանր՝
ոչ
գիծ,
ոչ
մակերեւութիւն
եւ
ոչ
ուսումնական
մարմին
եւ
ոչ
անորակ
մարմին,
այլ
որակիցեալն
միայն։
8
Եւ
պարզաբար
ասել՝
եթէ
կիրք
եւ
ոչ
քանակք
մէտք։
9
Չորրորդ
գլուխ
էր,
յորում
խնդրէաք՝
եթէ
զի՞նչ
է
շարունակն
եւ
զի՞նչ
տարորոշիցեալն,
եւ
եթէ
ողջաբար
ունին
ենթագրութիւնք
սոցին՝
ըստ
կարգին
ասել
արժան
է։
10
Արդ՝
շարունակ
է,
որոյ
մասնկունք
առ
միմեանց
սահման
շարամերձին.
որգոն՝
գծին
մասնկունք
առ
մի
ոմն
հասարակ
սահման
շարամերձին,
այսինքն՝
նշան.
քանզի
եթէ
բաժանես
զգիծն
ի
քանիս
եւ
կամիցիս
հատածս՝
մասնկունք
նորին
ըստ
նշանին
շարամերձին
ի
միմեանս։
11
Բայց
պարտ
է
զմասնկունս
շարունակին
զաւրութեամբ
առնուլ
եւ
ոչ
ներգործութեամբ.
ապա
եթէ
ներգործութեամբ
առնումք
զնոսա՝
առնեմք
զշարունակն
տարորոշիցեալ,
եւ
ապականացու
եղիցի
սահման
սահմանելոյն,
որով
եւ
զերկնայինսն՝
շարունակ
եղեալս
եւ
անկիրս՝
առնեմք
ապականացուս
եւ
բաժանելիս։
12
Եւ
ոչ
միայն
զմասնկունս
շարունակին
զաւրութեամբ
առնլի
է,
այլ
եւ
զըստիքսն,
այսինքն՝
զնշանսն,
զաւրութեամբ
արժան
է
առնուլ
եւ
ոչ
ներգործութեամբ.
զի
եթէ
ներգործութեամբ
առնումք,
որպէս
յառաջագոյն
ասացաք,
տարորոշիցեալ
առնեմք
զշարունակն.
քանզի
եզերք
գծիցն
նշանք,
ապա
եւ
մասանցն
գծիցն
գիծք.
քանզի
եւ
սոքա
գիծք։
13
Արդ՝
այսպէս
ասասցի
յաղագս
շարունակի։
14
Իսկ
տարորոշիցեալ,
որոյ
մասնկունք
ոչ
շարամերձին
առ
մի
ոմն
հասարակ
սահման.
քանզի
մասնկունք
հընգի
կամ
երից
ոչ
շարամերձին
առ
մի
հասարակ
սահման։
15
Բայց
արժան
է
եւ
աստանաւր
զմասնկունսն
ներգործութեամբ
առնուլ
եւ
ոչ
զաւրութեամբ,
զի
եթէ
զաւրութեամբ
առնումք
զմասնկունսն՝
շարունակ
առնեմք
զտարորոշիցեալն,
եւ
եղիցի
սահման
սահմանելոյն
ապականացուն։
16
Հինգերորդ
արժան
է
խնդրել,
եթէ
ողջաբա՞ր
ունի
բաժանումն
տարորոշիցելոյն.
քանզի
բաժանի
տարորոշիցեալն
ի
թիւ
եւ
ի
բան.
երկաքանչիւր
ոք
ի
սոցանէ
տարորոշիցեալ
է.
թիւ՝
ի
հարկէ.
քանզի
թէ
էր
շարունակ՝
արժան
էր
գոլ
հասարակ
ինչ
միակ,
որ
երբեմն
ընդ
միումն
առեալ
լինիւր
եւ
երբեմն
ընդ
միւսումն.
որգոն՝
որպէս
ի
վերայ
մասանց
ինանն
արժան
էր
գոլ
միակ,
որպէս
միջակ
ինչ՝
որ
ընդ
վեցին
առնլով՝
եւթն
առնէր
զնա,
եւ
ընդ
երիցն
առնլով՝
չորս
առնէր
զնա,
եւ
գտանիւր
ինն
տասն
եւ
տասն
մետասան,
որ
է
անտեղի.
քանզի
ոչ
եթէ
որպէս
ի
վերայ
նշանի
եւ
աստ
նոյն
համեմատութիւն
պահի.
քանզի
նշան
առադրեալ
ոչ
աճեցուցանէ
եւ
ոչ
ի
բաց
բարձեալ
պակասեցուցանէ,
իսկ
միակն
առադրեալ
աճեցուցանէ
եւ
ի
բաց
բարձեալ
պակասեցուցանէ
զքանակն,
այսինքն՝
զթիւն։
17
Բայց
եւ
բան
տարորոշիցեալ
է,
վասն
զի
ընդ
մէջ
ամենայն
երկուց
փաղառութեանց
լռութիւն
է,
որպէս
ի
Դաւիթ
անունն.
քանզի
ի
«դաւ»
փաղառութեանն
այլ
արտաձայնութիւն
է
եւ
ի
«յիթ»
փաղառութեանն
այլ
արտաձայնութիւն։
18
Արդ՝
դադարումն
արտաձայնութեան
առաջին
փաղառութեանն
լռութիւն
նորին
է,
եւ
յայնժամ
սկիզբն
առնէ
արտաձայնիլ
երկրորդ
փաղառութիւն։
19
Եւ
զայն
պարտ
է
իմանալ
լռութիւն
ընդ
մէջ
փաղառութեանցն
զաննմանաբար
արտաձայնութիւնս՝
որ
ի
ձեռն
բաղաձայնիցն
աննմանութեան.
քանզի
եւ
ընդ
մէջ
երկուց
ներհակաց
շարժմանց
է
դադարումն,
որպէս
եւ
յերակսն
ցուցանի։
20
Իսկ
եթէ
ոչ
է
բաղաձայն
ընդ
մէջ,
որպէս
«աւանդ»,
այլ
սակայն
եթէ
ոք
կամիցի
առնել
երկուս
փաղառութիւնս
եւ
երկուս
արտաձայնութիւնս՝
հարկ
է
լռութիւն
առնել
ի
միջումն,
որ
բաժանէ
զնոսա
ընդ
մէջ
նոցին.
քանզի
ոչ
երբեք
խնդրէին
քերդողք
ի
վերայ
բաղաձայնիցն՝
որ
ի
միջում
բանին,
եթէ
ո՛յք
ի
նոցանէ
սկզբնականք
են
եւ
ո՛յք
յանգականք,
այլ
նմանաբար
ամենայնն
սկզբնականք
եւ
յանգականք
էին։
21
Վեցերորդ
գլուխ
էր,
եթէ
ողջաբա՞ր
ունի
բաժանումն
շարունակին.
քանզի
բաժանի
ի
հինգ՝
ի
գիծ,
ի
մակերեւութիւն,
ի
մարմին,
ի
տեղի,
ի
ժամանակ.
քանզի
ասեն
ոմանք,
եթէ
անկատար
է
բաժանումնդ
եւ
աւելորդ
ըստ
այլ
եւ
այլ
իրաց.
քանզի
զշարժումն
ոչ
յիշեաց՝
որ
է
քանակ,
իսկ
զմակերեւութիւն
երկիցս
յիշեաց՝
յանուանէ
եւ
ի
ձեռն
տեղոյ։
22
Առ
որս
ասեմք,
եթէ
վասն
այսորիկ
եթող
զշարժումն
որպէս
անկատար.
քանզի
միշտ
յինչ
հայի
շարժումն,
իսկ
ստորոգութիւնք
ի
լինիլն
ունին
զգոլն
եւ
կատարեալք
են
ստորոգութիւնք,
եւ
ի
հոմանունցն
է
շարժումն.
քանզի
ի
գոյացութեան
է
շարժումն
եւ
ի
քանակումն
եւ
յորակումն,
եւ
ի
գոյացութեան՝
որպէս
լինելութիւն
եւ
ապականութիւն,
իսկ
ի
քանակումն՝
որպէս
աճելութիւն
եւ
թառամութիւն,
իսկ
յորակումն՝
որպէս
այլայլութիւն
ըստ
ջերմութեան
եւ
ըստ
ցրտութեան
եւ
ըստ
այլոց
որակութեանց,
է
եւ
ըստ
տեղւոյ
շարժումն։
23
Վասն
զի
ի
հոմանունցն
է
շարժումն
եւ
ի
զանազանս
վերաբերի
ստորոգութիւնս՝
եւ
յիրաւի
ոչ
յիշեաց
այժմ
եւ
ոչ
ասաց
զնմանէ,
եթէ
քանակի
է։
24
Բայց
յետ
աւանդութեան
ստորոգութեանց
բուռն
հարկանէ
զնմանէ։
25
Բայց
որոշեաց
զտեղի
ի
մակերեւութենէ,
վասն
զի
տակաւին
եւ
ոչ
է
ցուցեալ,
եթէ
մակերեւութիւն
տեղի
է,
զոր
ցուցանէ
ի
Բնականումն
[1].
քանզի
Պղատոն
եւ
որք
ի
նմանէն՝
մարմին
ասէին
գոլ
զտեղի՝
եռակի
տարակացեալ։
