Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՆՇԱՆԱԿ ՉԱՓԱՒՈՐԱՊԷՍ ԶԱՒՐՈՒԹԵԱՆ ԱՌԱՋԻԿԱՅ ԻՐՈՂՈՒԹԵԱՆՍ ՀԱՆԴԵՐՁ ԱՂԵՐՍԱԲԱՆՈՒԹԵԱՄԲ ԱՌ ՏԷՐ ՍՏԵՓԱՆՆՈՍ ԱՂՈՒԱՆԻՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

Քանզի հարկաւոր է զկնի այսոցիկ սակաւուք ցուցանել զզաւրութիւն առաջիկայ ձեռնարկութեանս, զոր եւ աղաչեմ, ո¯վ պատուականդ գլուխ եկեղեցեաց սրբոց տանս Աղուանից, մի՛ վարկպարազի համարել զհարկս հոգեւորս, զոր եդիր, զի եւ կանոնական ունի սահման գիրս դատաստանի, զոր յարմարել յայնոսիկ պարտիմք, զի յայտ լիցի չափ նորին։

Եւ արդ, այսպէս համեմատեսցուք։ Կանոնական սահման հոգւոյ է ուղղիչ, եւ սա՝ մարմնոյ, եւ թէպէտ բաժանեալք ի միմեանց են, սակայն ի բազում իրս միաւորին, որպէս ոգի եւ մարմին. բնութեամբ՝ երկու եւ անշփոթ խառնմամբ՝ մի, բազում անգամ ի միասին վարին մի կամաւք։ Վասն այսորիկ, թէպէտ պատահի միով սահմանաւ վարիլ, ոչ միմեանց լուծիչ են։ Եւ զոր աւրինակ անդ հմտագունից է ընտրութիւն առաջիկայ իրին, նմանապէս եւ՝ աստ։ Եւ որպէս է անդ պատիժ պատուհասի յանցաւորաց եւ մեղաւորաց՝ ըստ զանազանութեան իրին, նոյնպէս եւ՝ աստ։ Եւ որպէս յանդգնելոցն աստ զկնի բանդ է եւ կապանք, այսպէս եւ անդ բանդ է եւ կապանք բանադրանքն։ Եւ զի ի վերայ արդարոց աւրէնք ոչ կան կանոնաց, եւ ոչ ի վերայ ուղիղ ընթացողաց ի կենցաղս՝ դատաստանք։ Եւ զի այր արդարամիտ ոչ զարհուրի ի դատաւորէ երկնաւորէ, նաեւ՝ ոչ յերկրաւորէ։

Հայցեմ եւ ըստ երկրորդ բանի միտ դնել, զի ոչ փոքր-ինչ զմեզ աւգտեցուցանէ, քանզի զհամաւրէն գիրս զուգընթաց նոցա լինելով ըստ չափու, զի դիտաւորութիւն նոցա ի կարճել զմեղս է, եւ սորա՝ նմանապէս հատանել զչարս։ Եւ այսոքիկ ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ զի համամիտ եւ համակարիս զմեզ առնիցեն, յորոց եւ հաստատի սէրն՝ գլուխն ամենայն պատուիրանաց։

Իսկ ի չորրորդ առաքինութիւնսն համեմատեալ՝ հաւասար է արդարութեան, զի ի վերայ կայ երիցն մասանց, ըստ որում եւ սա ի վերայ կայ հաւասարել զանհաւասարսն. եւ այդ ըստ երրորդ բանի է։

Իսկ յարհեստս՝ նմանեալ է ոսկեգործաց, որոց ոսկին յառաջագոյն ի նիւթս անյայտ եղեալ կայ եւ դժուարաւ ի գիւտ եկեալ գործի. եւ է ըստ չորրորդ բանի։

Հինգերորդ՝ զքերթողի ունի զաւրութիւն՝ յապաւել եւ քերթել զաւելորդսն զամենայն։

Չափաւորապես յայսոսիկ գլուխս, իբր իմաստնոյ, տուաք տեսակս, որովք եւ գիտել ունիցիք, եթէ այսոցիկ հետեւելով՝ որքան աւգուտ եւ շահ հասարակաց կենացս իցէ, զի գրէ եթէ ամենայն պատերազմ եւ ամբոխ խռովութեան ի նուազութենէ սորա իցէ, եւ հաստատելով յեկեղեցի՝ խաղաղութեան իցէ պատճառ եւ բազում բարեկարգութեան, քանզի եւ մի մասն յաստուածային շնորհացն տուեալ յեկեղեցիս, ի հին եւ ի նորս, սա իսկ է։