Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Յայտնի է ամենեցուն հեռաւորութիւն հաւատացելոց յանհաւատից. յասելն առաքելոյ՝ զի՞նչ միաբանութիւն է լուսոյ ընդ խաւարի, եւ կամ՝ զի՞նչ բաժին կայ հաւատացելոյ ընդ անհաւատին, եւ այլն այսպիսիք։ Յասացելոցս ուսանիմք անբաւ լինել զմիջոցն, այլ զի ընդել աւրինակաւն յայտնիցէ յաղագս անհնար ելոյն։ Եւ զի երբեմն որդի բարկութեան կոչէ եւ երբեմն՝ խաւարի, ուսեալ ի Տեառնէ զասելն՝ որ ոչ հաւատայ յՈրդի Աստուծոյ, բարկութիւնն Աստուծոյ մնայ ի վերայ նորա, եւ դարձեալ՝ որ ոչ ծնանի ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ, ոչ տեսանէ զարքայութիւն Աստուծոյ։ Նմանապէս եւ Յովհաննէս ի մատենի անդ իւրում ասէ՝ որ ոչ խոստովանի զՈրդին Աստուծոյ մարմնով եկեալ յաշխարհ, նա իսկ է Նեռնն։ Զոր եւ մարգարէք ամբարիշտս եւ հեթանոսս անուանեն զհեռացեալսն յուղիղ հաւատոց։

Զի թէպէտ եւ այժմ մահմետականք զԱստուած խոստովանին Հայր, այլ զՈրդի արարած ասելով, նոյն է եւ հեթանոս եւ ընդ նոսա անուանեալ եւ համարեալ յուղիղ գիտողաց։ Եւ զի չէ պարտ հաւատացելոց դատաստանաւ նոցա վարիլ, յայտնի է յառաքելոյ, զոր գրէ Կորնթացւոցն, ասելով՝ ոչ ոք է ի ձէնջ այնքան իմաստուն, որ կարիցէ իրաւունս ընտրել ի մէջ եղբաւր իւրոյ, այլ եղբայր ընդ եղբաւր դատի եւ զայն՝ ի մէջ անհաւատիցն, եւ եթէ՝ զանարգս եկեղեցւոյ դատաւորս նստուցանէք։ Զի նոքա ըստ կրաւնից իւրեանց վարին զդատաստանն։ Թէպէտ եւ սկիզբն յԱւրինաց անտի Մովսիսի ունին, բազում ինչ կեղծաւորութեամբ այլայլեն եւ ըստ ախորժակաց իւրեանց առնեն։ Սուտ վկայիւք վարին, եւ կեղծաւոր ատենիւ, եւ զրպարտող ճարտարաւք, եւ անզեղջ երդմամբ։ Զմեռեալս զրկեն կենդանեացն անուամբ եւ զանժառանգսն բնաւին աւար հարկանեն բարեգործելոյ պատճառաւ։ Եւ որբոց այցելու լինին ագահելով եւ կանանց վարձս տան անխնայ։ Զամենայն գործեն չարիս եւ զլուացումն սրբութիւն համարին հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Զհեշտութիւն պատուեն մարմնոյ եւ ոչինչ արգելուն, զոր կամին։ Զարքայութիւնն կանամբք խոստովանին եւ զդրախտն՝ պոռնկանոց։ Աստուծոյ սիրելի ասեն զմոլար առաջնորդն իւրեանց եւ զբազում չարեաց վկայեն նորա։ ԶԱստուած պաշտել պարծին եւ հայհոյեն զՈրդի նորա։ Յարութիւն խոստովանին եւ ոգւոյ ոչինչ շնորհեն։ Հատուցումն ասեն գործոց եւ զշիրիմս զարդարեն։ Զգինի չար ասեն, եւ ոչ ոք է, որ ոչ արբենայ. եւ զի մի՛ երկայնեցից։ Որոց այսքան աւտարութիւն է վարուց եւ հաւատոյ թիւրութիւն, զի՞արդ ի դատաստան նոցա գտցի ուղղութիւն ըստ կրաւնից մերոց։ Եւ թէպէտ ըստ Աւրինաց բազում ինչ է նոցա, եւ հաւանելի է մեզ իբր Աւրինաց Աստուծոյ, եւ ոչ նոցա, զի նոցա ոչ ինչ է ի ճշմարտութենէ։

Իսկ ուղիղ հաւատացելոցս ի Քրիստոս եւ բաժանելոցս ի Հրէից, եւ ի բարբարոսաց, եւ ի Սամարացւոց, ի հերձուածողաց եւ յաղանդաւորաց, եւ ի մահմետականաց՝ պարտ է վերագոյն, եւ ճշմարիտ, եւ վշտակից դատաստանաւ վարիլ։ Քանզի մեք խոստովանիմք զԵրրորդութիւնն Սուրբ՝ միով աստուածութեամբ, եւ զաւրութեամբ, եւ փառաւք, եւ զՈրդի Աստուած ճշմարիտ, որ եղեւ մարդ ճշմարիտ, եւ անքակ միութեամբ եւ յաւիտեան, եւ փութամք գործոց բարեաց։ Եւ թէ պատրիմք ինչ ի ցանկութիւնս աշխարհի՝ ոչ կեղծաւորիմք, այլ խոստովանիմք եւ հաւատամք թողութեան։ Զմիմեանս սիրեմք եւ յանցաւորաց թողութիւն շնորհեմք։ Զսրբութիւն կամիմք եւ գարշիմք ի մեղաւորաց։ Պահոց եւ աղաւթից զգոյշ կամք։ Ի վերայ հաւատոյ մեռանիմք եւ յարութեան, եւ հատուցման, եւ արքայութեանն ակն ունիմք։ Եւ զի ոչ յաղագս հաւատոյ եւ գործոց է այժմու ճառս, զի բաւանդակ ինչ գրեսցուք, այլ զի չափաւորապէս ցուցցուք, եթէ որպէս հաւատովք եւ գործովք ի բազմաց բաժանեալ եմք՝ նմանապէս արժան է եւ դատաստանաւ բաժանիլ։ Քանզի դատաստան մեր ճշմարտութեամբ եւ իրաւամբք պարտի լինել, ո՛չ կաշառաւք, եւ ո՛չ սուտ վկայիւք, եւ ո՛չ պատրող ճարտարովք, ո՛չ զմեռեալս զրկել, եւ ո՛չ կանանց վարձանս տալ, եւ ո՛չ զանորդեացն բնաւին հանել զժառանգութիւն, ո՛չ անզեղջ երդմամբ վարիլ, եւ ո՛չ յանձանձիչ լինել սրբոց կեղծաւորութեամբ։

Եւ արդ, որ այսքան հեռաւորութիւն է ի դատաստանի, ոչ է արժան ի դատաստան նոցա երթալ քրիստոնէի, ապա եթէ յանդգնի, բազում չարեաց պատճառս տայ գայթակղութեան զմէնջ եւ զաւրինաց մերոց. զմէնջ՝ ամենեւին տգէտս լինել եւ կամ բազմաւրինակ ախտաւորս, եւ զաւրինաց՝ եթէ ոչ ճշմարտութեամբ ուսուցանէ, այլ մոլարս եւ խոտորնակս։ Եւ կատարի առ նոսա ասացեալն, եթէ՝ վա¯յ ձեզ, զի անուն իմ վասն ձեր հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց։ Զբազումս տեսանեմք ի հաւատացելոց, յորժամ տեսանեն, եթէ յայլազգիս երթալով դատաստան մեր յաղթութեամբ վճարի, անդ դիմեն, եւ եթէ առ հաւատացեալս լինի բարիոք ըստ կամաց նոցա, առ նոսա իսկ երթան։ Զոր չէ պարտ յաղագս ագահութեան եւ յաղթութեան հաւատացելոց երթալ առ անհաւատսն, այլ առ հաւատացեալս, թէպէտ եւ ուղղութեամբ զրկիցի, զի յիրաւացին կալով դատաստան գիտասցէ, զի կենաց արժանասցի ի Քրիստոս։