Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Գիտելի է, զի կանոնք հրամայէ՝ մի՛ ոք իշխեսցէ խնամութիւն առնել մինչեւ ի չորրորդ եւ հինգերորդ զարմ։ Զնոյն իսկ զԱւրինացն ասէ, զի զերրորդն զծնունդն, զոր հրամայէ չառնուլ, յայտ է, զի չորրորդին հրամայէ առնուլ, եւ որ առնու՝ լինի հինգերորդ։ Եւ զայս յամենայն ընտանութիւնսն է իմանալ, եւ այս է չորրորդն եւ հինգերորդն։

Եւ թէ Աւրէնք եւ կանոնք զխնամիս ոչ յիշեն, յաղագս զմի ցուցանելոյ աւրինակ՝ նման այլոցն բաժանիլ ծննդովք. զի զայս ասէ Աւրէնքն՝ երկուս քորս ոչ առնուլ, եւ կանոնք զքոյր կնոջն յընտանութիւն առն փոխել ասեն։ Ուստի յայտ է, զի այսպէս ամենայն աւրինակաւ խնամիք յընտանութիւն փոխին, եւ ըստ այլոց մերձաւորաց՝ ծննդաւք զատանին։

Եւ արդ, ըստ Աւրինաց եւ կանոնաց այսպէս զուգին, թէ եղբարց ծնունդք իցեն եւ թէ այլոց, զի առաջին՝ ծնողքն ի թիւ ոչ անկանին, զի վասն այնորիկ զարմ ասէ չորրորդ եւ կամ հինգերորդ։ Եւ դարձեալ՝ զի մի՛ խոնարհագոյն քան զայս իցէ, զի չորրորդ ի միոյ կողմանէ ասէ լինել, եւ թէ ի միւս կողմանէ մի պատահի՝ անխտրելի է. եւ այս յայտ յԱւրինացն է՝ զառականս մի՛ յայտնեսցես. իւրն իսկ ասէ, զի երրորդին ոչ հրամայէ եւ զչորրորդն առնու, եւ առողն է հինգերորդ։ Նոյն է ըստ կանոնաց։

Եթէ հինգ պատահի լինել՝ բարի է, եւ զարմիցն հինգ լինել նոյն է. եւ թէ որքան մի կողմն իցէ, եւ միւսն նոյն գտանի՝ առաւելութիւն է, ապա թէ ոչ գտանի՝ լիցի որպէս ցուցաւդ։

Եւ թէ երեք ի մի կողմանէ իցեն, եւ երեք՝ ի մի, լինելի է։ Եւ եթէ երեք ի մի կողմանէ իցեն, եւ երկու՝ ի մի, եւ այս եւս լինելի է, զի որպէս հրամայեցաւ յԱւրինացն՝ զչորրորդն առնուլ հինգերորդին, զի յորժամ առցէ, մնասցէ երրորդն։

Նոյն է, յորժամ երեք ի միոյ կողմանէ իցէ, եւ երկուք՝ ի միւսն, ի լինելն մնայ երեք, զի որպէս որ իւրն առնու ըստ Աւրինացն, եւ մնայ երեք։

Նոյն լիցի եւ որդւոց, զի մի է հեռաւորութեան աւրինակն։

Սոյնպէս, թէ երեք ի մի կողմանէ իցէ, եւ երեքն՝ ի մի, ի լինելն մնայ չորրորդ. եւ այդ ըստ հինգերորդ զարմիցն է, որպէս այն՝ ըստ չորրորդին։

Այսպես յամենայն խնամութիւնս այնոքիկ լիցին, զի ի լինելն մնայ երեքն եւ կամ չորքն։ Բայց հինգերորդն լիցի քահանայից, չորրորդն՝ աշխարհականաց ամենեցուն։

Իսկ երեք ի մի կողմանէ, եւ մին՝ ի միոյ, ոչ է լինելի. նոյնպէս՝ երկու՝ ի միոջէ, եւ երկու՝ ի միոջէ, զի ի լինելն մնան երկու եւ ոչ երեք։ Արդ, այսոցիկ ոչ է համարձակելի, ապա եթէ յանդգնին՝ քակեսցեն. ապա թէ ոչ կարասցեն՝ ապաշխարութեամբ ուղղեսցեն։ Իսկ եթէ անգիտանալով արասցեն կամ զընտանութիւնն եւ կամ զսաստ պատուիրանին, այդոցիկ այլազգ լինիցի ներելն։

Ապա եթէ երկու ի մի կողմանէ իցէ, եւ մի՝ ի միոյ, բնաւին մի՛ տայցեն թոյլ, ապա թէ յամառեալ արասցեն՝ քակեսցեն. իսկ թէ ոչ կարեն՝ կամ յաղագս յանդգնութեան եւ կամ զի իշխանք իցեն, ծանր ապաշխարութեամբ սահմանեսցեն. իսկ թէ անգիտանալով ըստ ասացելոցն իցէ, այլազգ լիցի ներելն։ Սակայն իշխանաց այլ աւրինակ լիցի ներման յամենայնսն։

Ապա թէ մի ի միոյ կողմանէ իցէ, եւ մի՝ ի միոյ, բնաւին մի՛ լիցի ներել, թէ գիտելով իցէ թէ անգիտանալով՝ նզովիւք քակեսցին, ապա թէ ոչ կարեն՝ մի լիցի հաղորդիլ ընդ նոսա, այլ լիցին հեռացեալք իբրեւ զպոռնիկս, մինչ զղջացեալ քակեսցին եւ ապաշխարութեամբ ուղղեսցին, զի ի լինելն ոչ մնայ եւ ոչ մի, որպէս ի չորրորդին՝ երկուս եւ յերրորդին՝ մի։ Եւ այդ է ըստ կանոնաց ներման, որ ասէ. քանզի որ յանասնոցն բնութիւն սիրելի էր անկանել, այնց ողորմութիւն արարեալ զսահմանն մեղմացուցին, բայց լաւացն բնիկն է։ Յայտ է, զի զչորրորդէն եւ զհինգերորդէն ասէ։

Զայդ ըստ Աւրինացն եւ կանոնաց դատեցաք, թէ ո՞րպէս զուգին, եւ կամ ներեսցին, եւ կամ բաժանեսցին։ Եւ թէ ունէի յաղագս այդոցիկ այլ ինչ ըստ տեսութեան դնել մտաց, ոչ կամեցայ, զի մի՛ ընդդէմ ինչ կարծիցիմ կանոնաց, այլ որ ոչ թուին ի կանոնաց, ի կենդանի առաք ձայնէ։ Եւ թէ վարժ ոք գրոց սովորութեան իցէ, տեսցէ զամենայնսդ հաստատապէս յԱւրինաց եւ ի կանոնաց, զի զբազումս ի գրոց տեսանեմք յարանց անտեղեակս այդմ լինելով, զի որքան ի միոջէ իցէ ի կողմանէ չորրորդն կամ հինգերորդն, զնոյն եւ ի միւսմէն պահանջեն ի կողմանէ, որ է դուն ուրեք գտանիլ, զի իւրն ասէ Աւրէնքն՝ զառականս մի՛ յայտնել, եւ զերրորդն թողլով ի միջոցին՝ զչորրորդն հրամայէ առնուլ։ Նոյն եւ ծննդոցն է ըստ կանոնաց։

Սակայն բազումք ի տգիտաց յառաջ բերեն զՅովհաննու Ոսկեբերանին զասացեալսն, եթէ Աւրէնքն ի մերձաւորաց հրամայէ յազգականաց առնուլ կին՝ ոչ կամել յաւտարս զսէրն տալ, իսկ Աւետարանն՝ առ հեռաւորս զսէրն լինել։ Եւ արդ, եթէ այդքան է պատճառն, ընդէ՞ր ճշդիւ խնդրեն ընտանիքն։ Գիտելի է, զի սուրբն ասացուածովն զզաւրութիւն Աւրինացն եւ Աւետարանին ասէ, այլ ոչ զպահպանութիւնն, զի ոչ ասաց, թէ վասն այսորիկ ոչ է խտրելի ազգայինն, այլ գիտէ, զի Աւրէնք է եւ պահելի է, զի ըստ ժամանակաց զանազանեցան այդոցիկ Աւրէնքն, զի ըստ բնութեան ոչ է մեղք, այլ ըստ Աւրինացն դրութեան յայտնելոյ գիտութիւն։ Յառաջ քան զԱւրէնս զքոյրս իսկ առնուին, եւ Աւրէնքն հրաժարեցոյց։ Աւրէնքն զհաւրքուեր եւ զմաւրքուեր եւ զեղբաւր մաւր դստերս ոչ հրաժարեցոյց, իսկ կանոնք զայսոսիկ եւ որ նման սոցին իբրեւ զմերձաւորսն հրաժարեցոյց, ասելով՝ մի՛ ոք արասցէ խնամութիւն մինչեւ ի չորրորդ եւ ի հինգերորդ զարմն։ Եւ զայս աննշան ասէ, ոչ ըստ Աւրինացն թուելով, թէ ո՞րոց իցէ եւ ո՞րոց չիցէ, զի յայտ արասցէ ամենայն ընտանութեան ծննդաւք բաժանիլ։ Եւ զի Հոգւոյն Սրբոյ է աւրինադրութիւնս, զգուշութեամբ պահեսցուք, զի մի՛ դատապարտիցիմք։

Եւ արդ, եթէ հաճոյ թուեսցին այս դատաստան յեկեղեցիս, զի որքան կար էր՝ ի գրոց ճշմարտելով եդաք, ըստ այսմ վարեսցին, ապա թէ անհաճոյ՝ մի՛ իբր զյանդուգն ստգտցէ, այլ իբրեւ զտգէտ ելոյ՝ թողութիւն շնորհեսցէ մեզ եւ ուղղիղ դատաստանաւ վարելով ըստ գրոց, որպէս տեսանէ կորովի մտաւք զանձն, եւ զմեզ ազատէ ի մեծէ եւ յանաչառ դատաստանէ։ Միայն մի՛ լիցին կաշառաւք կուրացեալք, որպէս զբազումս տեսանեմք, զի այնքան են վրէժխնդիրք այդորիկ աւրինաց, որքան զձեռս լի առնեն կաշառաւք, զորոց զդատն հատուցանելոց են։