Զ.
գլուխ:
Թէ
ո՞րպէս
պարտ
է
լինել
դատաւորաց,
եւ
չարախօսաց
եւ
դատախազաց:
Եւ
պարտ
է
դատաւորին
առանցկաշառոց
լինել,
զի
գրեալ
է
թէ
-
կաշառ
կուրացուցանէզաչս
սրատեսս.
զի
համարձակ
լիցի
յատեան
դատաստանինկաշառ
ի
վերայ
իրաւանց
ոչ
առնելով
եւ
զվճ
իռդատաստանին
ուղիղ
հատցէ,
զի
միտ
լսողացն
հաճ
եսցինորպէս
եւ
Տէրն
ասաց,
թէ
-
մի'
ըստ
աչս
դատիք,
այլուղիղ
դատաստան
արարէք:
Զի
թէ
ոչ
այնպէս
լինիցի`գայթակղին
միտք
տկարացն
եւ
դիմեն
առ
այլազգիսներթալ
ի
դատաստան.
այլ
զի
համարձակ
լիցի
ասել
ըստՏեառն
-
թէպէտեւ
դատիմ,
դատաստանն
իմ
արդար
է:
Մի'քննել
զանձինն
իւրոյ
շահ,
այլ
զի
բազմացն
միտքհաստատեսցին
ի
նա
եւ
զդատարանն
ուրախ
արասցէ
ճշմարիտ
վճ
ռաւն:
Եւ
թէպէտ
յամենայն
իրս,
ողորմութիւնն
լաւագոյն
է,
բայց
ի
դատաստաննուղղորդն
է
պատշաճ ,
որպէս
զի
մի'
ի
մեծատանէն
աչսառնուլ
երեսաց
եւ
մի'
աղքատին
ողորմիլ,
ըստ
այնմ
թէ`մի'
ողորմիր
աղքատին
ի
դատաստանի:
Եւ
թէպէտեւդատաւորին
զայս
պարտ
է
առնել,
սակայն
ուսուսցէզայլսն
թէ
չէ'
պարտ
կարողին
նեղել
եւ
հարստահարելզորբն
կամ
զաղքատն:
Եւ
դատաւորն
մի'
լուիցէզոսոխին
կամ
զդատախազին
բանսն
միայն,
եւ
թէ
լուիցէ`այսչափ
միայն
լիցի
զի
ուսցի
զբանսն.
բայց
վճ
իռ
մի'հատցէ
մինչեւ
երկուքն
դէմ
ընդ
դէմ
միմեանց
լիցին:
Եւ
բանն
ճ
շմարտիւ
քննեսցի
եւ
ապա
երկու
կամ
երեքվկայիւք
վճ
իռն
հատցի,
որ
է
իրաւանցն
կտրելն,
ըստօրինացն
թէ`
յերկուց
եւ
յերից
վկայից
հաստատիամենայն
բան:
Եւ
որոյ
վկայ
ոչ
կայցէ,
երդմամբ
միւսոյկողմանն
հատցի
վճ
իռն:
Բայց
զերդմունս
մեք
ոչհրամայեցաք
եւ
ոչ
հրամայեմք.
այլ
զի
սովորեալ
ենանօրէն
եւ
անպատշաճ
երդնուլ,
մեք
կամեցաքզանհրաման
գործն
ի
սահմանս
եւ
ի
կանոնսապաշխարութեան
ածել:
Եւ
թէ
ո՞րպէս
լիցի
երդումնն
եւո՞րոց
-
ասասցի
յիւրումն
ճ
առին
իբրեւ
խրատ
տալով:
Եւ
դատաւորին
պարտ
է
ոչառնուլ
զդատաստանն
ինքն
միայն,
այլ
կամ
բազմօք,
եւթէ
այս
ոչ
հանդիպի,
երկուս
կամ
երիս
արս
փորձածգիտնականս
ունել
ի
դատաստանին
եւ
ապա
հատանելդատաստան
մի`
զի
իրաւամբք
լիցի
դատաստանն,
եւերկրորդ`
զի
եւ
նոքա
վկայք
լիցին
իրաւանցդատաստանին:
Զի
որպէս
դատախազացն
երկու
եւ
երեքվկայք
պիտոյ
են,
այնպէս
եւ
դատաւորացն
անկասկածլիցի
դատաստանն
հաստատուն
վկայիւք:
Զայսսովորութիւն
յառաջ
Հռովմայեցիքն
ունէին,
զիեօթանասուն
եւ
երկու
այր
հանապազ
ի
խորհրդեանունէին
խորհել
վասն
ամենայն
իրաց.
եւ
եօթանասուն
եւերկու
վասն
այնր
սահմանեցին,
զի
թուիցին
թէզեօթանասուն
եւ
երկու
ազգաց
մարդկան
զգիտութիւննոքօք
ունիցին:
Բայց
այժմ
երկոտասան
կարգեցինդատաւորս
ըստ
երկոտասան
առաքելոցն,
ոչ
միայն
զի
իբազմացն
քննութենէ
ճ
շմարիտ
եւ
իրաւ
լիցիդատաստանն,
այլ
զի
ի
բազմացն
վկայութենէ
ճ
շմարիտ,
անկասկած
եւ
ահաւոր
լիցի
ատեան
դատաստանին:
ԻսկՅոյնք
երեք
կացուցին
զդատաւորսն,
նոյնպէս
եւ
Վիրք
ինոցունց
ուսեալք,
ըստ
թուոյ
Երրորդութեանն
կամ
ըստհամարոյ
վկայիցն:
Եւ
մեզ
նոյնս
է
հաճ
ելի
երեքն,
զիայլ
բազում
քան
զայս
դժուարաւ
գտանի
յամենայն
տեղի:
Այլ
զի
եպիսկոպոսն,
զի
նա
է
առաջին
դատաւոր,
երկուկամ
երեք
առ
ինքն
կալցի
արս
իմաստունս
եւ
նոքօքդատեսցի
զդատաստանն.
ոչ
միայն
զի
նոքա
իրաւանցնվկայք
լիցին,
այլ
զի
եւ
ինքն
ի
նոցանէ
ուսցիզդատաստանն:
Եւ
պարտ
է
դատաւորաց
իգիշերի
եւ
ի
տունջեան
ընթեռնուլ
ոչ
միայն
զսուրբգիրս
Կտակարանաց
եւ
զգիրս
դատաստանաց,
այլ
եւ
որսալեւ
ի
միտ
առնուլ
զբանս
իմաստուն
մարդոց
յամենայնազգաց.
եւ
թէպէտ
յատուկ
դատաստանին
բանքն
չիցեն,
բայց
ոյժ
առնուն
յիմաստուն
բանիցն
եւնմանեցուցանեն
միշտ:
Պարտ
է
դատաւորին
ամենայնիրօք
բարի
եւ
առաքինի
լինել,
եւ
առաւել
առանցբարկանալոյ.
եւ
բարուքն
աննախանձ
յամենայնժամանակի,
մանաւանդ
ի
ժամ
դատաստանին,
զի
մի'թիւրեսցին
միտք
դատեցելոցն
եւ
կարծիցեն
թէ
վասննախանձու
կամ
բարկութեան
թիւրեցաւ
դատաստանն:
Այլեւ
երկայնամիտ
եւ
ներող
լիցին
դատաւորք,
զիբազում
անգամ
պատահէ
զի
դժուարագիւտ
եւ
անյայտլիցի
դատաստանն.
մի'
կարճ
ամտեալ
լուծցեն,
այլհամբերելով
պահեսցեն
զաւուրս
եւ
պարապով
քննեալդարձեալ
ատենիւ
կտրեսցեն
զդատաստանն:
Եւ
թէ
ոսոխնյատենի
անդ
բանակռիւ
լիցին`
մի'
տայցեն
թոյլ,
այլսաստեսցեն
զի
մի'
ամբոխ
եւ
խռովութիւն
լիցի
յատենինեւ
խափանումն
դատաստանին:
Ուսցին
եւ
դատախազքն
թէոչ
վասն
վիճ
ոյ
գան
յատեանն,
այլ
զի
ցաւակցաբարառցեն
զիրաւամբք
վճ
իռն:
Ըստ
կարգի
տայցեն
խօսելոսոխացն,
զի
մին
խօսեսցի
եւ
միւսն
լուռ
կայցէ,
եւապա
նմա
խօսել
եւ
ընկերին
լռել.
մինչեւ
ի
նոցաբանիցն
ծանուցեալ
իմասցին
եւ
ապա
հատցեն
զվճ
իռդատաստանին:
Այլեւ
դատաւորն
զգոյշ
կայցէյիւրոց
սպասաւորացն,
որք
այնպէս
կարողք
իցեն
զի
իդատաստանի
խօսիցին,
զի
սովորութիւն
է
ի
դատ
եկելոցնծածկաբար
կաշառել,
զի
յիւրեանց
կողմն
խօսեսցին:
Զիմի
գուցէ
ի
նոցա
հնարիւք
խօսելն
խաբիցին
միտքդատաւորին
ի
բանս
նոցա
եւ
առնիցէ
թիւր
զդատաստանն:
Անխաբելի
դատաստան
Աստուծոյ
է,
որ
զծածուկսն
եւզյայտնիսն
տեսանէ.
իսկ
երկրաւորս
բազում
անգամպատահի
զի
սխալ
է:
Բայց
մի'
ոք
մեզ
դիցէ
նոցա
որակամայ
սխալեն.
իսկ
որ
կամաւ
թիւրէ
զդատաստանն`ինքն
մնայ
ի
դատապարտութիւն
վերին
դատաստանին:
Բայց
մի'
հպարտասցի
դատաւորն
եւ
արհամարհեսցէ
զոք,
այլ
գիտասցէ
զի
մի
է
դատաւոր
Աստուած,
որոյ
առաջի
եւինքն
կալոց
է
ի
դատաստան:
Պարտ
է
եւ
բանտ
լինելդատաւորին,
զի
զստահակսն
ի
բանտ
արկցէ
զիխրատեսցին.
որպէս
եւ
Քրիստոս
հրամայէ
թէ`
դահիճ
նարկանիցէ
ի
բանտ:
Իսկ
դատախազաց
եւամբաստանողաց
Քրիստոս
իսկ
խրատ
տայ
ի
ճ
անապարհինհաշտել,
զի
մի'
հակառակ
ինչ
հանդիպեսցի:
Ո'չ
վայել
էՔրիստոսի
աշակերտի
յառաջախոհ
լինելով
սուտ
խօսել,
զի
որ
սուտ
խօսի`
սատանայի
որդի
կոչի.
որպէս
եւՔրիստոս
հրամայէ
թէ`
սուտ
է
եւ
հայրն
նորա
սատանայ.
եւ
թէ`
կորուսանէ
Տէր
զայնոսիկ
որ
խօսին
սուտ.
եւ
-մի'
ստէք
միմեանց,
այլ
խօսեցարուք
զճ
շմարտութիւնիւրաքանչիւր
ընդ
ընկերի
իւրում:
Զի
բաւական
է
իսխալանացն
սուտ
խօսելն
եւ
խիղճ
մտաց
ունել:
Ոչվայել
է
քրիստոնէի
որոգայթ
դնել
բանիւ
ի
դատաստանիեւ
ընկենուլ
զընկերն
ի
սխալելով
խօսելն.
զի
գրեալ
էթէ`
որ
դնէ
որոգայթ
ընկերի
իւրում
անձամբ
իւրովլցցէ
զնա:
Հավատացելոյն
ո'չ
է
պարտ
զանիրաւութեամբյաղթելն
սիրել
յատենին,
զի
թէ
յաղթէ`
զանձն
իւրզրկէ,
եւ
թէ
յաղթի`
ամօթ
կրեսցէ
յանիրաւութենէն:
Մի'կացուսցեն
սուտ
վկայս
կամելով
զընկերին
ինչսնյափշտակել,
զի
խոտած
է
յԱստուծոյ
սուտն:
Մի'
բնաւ
իվարձու
կալցին
զատենախօս
ճ
արտասան
մարդս
եւստութեամբ
յաղթեսցեն
ի
դատաստանի:
Մի'
կաշառեսցենզդատաւորն
եւ
զընկերին
ինչսն
արծաթսիրութեանախտիւ
յափշտակեսցեն,
զի
արծաթսիրութիւնն
արմատ
էամենայն
չարեաց:
Զի
առաքեալ
հրամայէ
թէ`
ընդէր
ոչդուք
նեղիք
եւ
զրկիք,
այլ
դուք
զրկէք
եւ
նեղէք,
եւայդ`
զեղբարս
եւս.
եւ
վասն
Քրիստոսի
գրէ
թէ`բամբասեցաւ
եւ
ոչ
բամբասեաց,
եւ
ինքն
հարաւ
եւզայլս
ոչ
եհար:
Ո'չ
է
պարտ
ի
հրապարակին
վայրապարերդնուլ
մինչչեւ
դատաւորն
վճ
ռով
հրամայիցէ,
զի
ոչհրամայի
ի
Քրիստոսէ.
զի
ընդ
ամենայն
դատարկ
բանից,
զոր
խօսիցին
մարդիկ,
տացեն
համարս
յաւուրնդատաստանի:
Պարտ
է
դարձեալ
եւ
զայս
խորհել`
զի
լաւ
էյերկրաւոր
դատաստանս
զընչիցն
յափշտակութիւննխնդութեամբ
ընդունել
եւ
զանձն
անդատապարտ
պահել,
քան
զայլոց
անիրաւել
եւ
յերկնաւոր
դատաստաննհատուցանել:
Եւ
յորժամ
կամիցին
երթալ
իդատաստան`
յառաջ
աղօթիւք
յԱստուծոյ
խնդրեսցեն,
զիթէ
կամք
լիցի
Աստուծոյ
եւ
իրաւամբք
յաղթեսցէ
եւշահեսցի`
Աստուծոյ
շնորհակալ
լիցի,
զի
Նա
տայզիմաստութիւն:
Եւ
թէ
Աստուած
վասն
այլ
ինչնախատեսութեան
թոյլ
տայ
անիրաւին
յաղթել
զարդարն`մի'
տրտմեսցի,
այլ
գոհասցի
զԱստուծոյ,
ակն
ունելովզի
լավագոյն
հատուցմանն
հասանիցէ,
եւ
զվրէժխնդրութիւնն
յԱստուած
թողցէ: