Գիրք Դատաստանի, Գ խմբ.

ԳԼՈՒԽ Բ
ՅԱՂԱԳՍ ԹԷ ԸՆԴԷ՞Ր ԱՅԺՄ ԳՐԵՑԱՔ ԿԱՄ ՅՈՒՄՄԷ ՇԱՐԺԵԱԼՔ

Զի թէպէտ ասացաւ ոչ լինել հարկաւոր գրովաւանդիլ մեզ դատաստան ի Տեառնէ, այլ այժմ կամեցաք, յաղագս զի բազում անգամ լուաք պարսաւանս ոչյայլասեռից միայն, այլ եւ ի քրիստոնէից, եթէբնաւին ըստ Աւետարանին դատաստան ոչ է՝ անգիտանալովզկամս աստուածայինս, որ ի նոսա։ Եւ այսպիսիկարծիւք երկուս ախտանայ չարս. մի՝ զանիմաստութիւնօրինադրին, եւ երկրորդ՝ ոչ կամել զուգահաւասարկենցաղավարել մարդկան ազգի։

Եւ երկրորդ՝ զի զբնաւորականս ի մեզօրէնս չարութիւնն շիջոյց, եւ զկատարելութիւն՝անկատարութիւն հոգոյն, եւ զվշտակցութիւն սիրոյ՝ատելութիւնն։

Երրորդ՝ զի ի հեղգութենէ անվարժք եղեալք0րինաց, եւ Մարգարէից, եւ Աւետարանին, յորոցզօրութենէ անկարացաք ընտրել զիրս դատաստանի,

զոր արժան վարկաք իբր ի քնոյզարթուցանել ի ձեռն գրոց դատաստանի։

Չորրորդ՝ զի նուազեաց հմտութիւն ի մէնջփորձել ըստ ժամանակի, եւ ազգի, եւ աշխարհացզփոփոխելն ըստ պատահման, եւ ոչ նման 0րինաց, եւՄարգարէից, եւ Աւետարանին մնալ անշարժ։

Հինգերորդ՝ զի այժմ ոչ ներգործէ ՀոգինՍուրբ, որպէս եւ ի Դանիէլ եւ ի Սողոմոն երբեմն եւկամ որպէս ի Կորնթոս ի հաւատացեալսն եւ յայլս՝ճշմարտիւ ունել զդատաստանն, յաղագս որոյ անկարօտէին գրոյ օրինաց, զի օրէնք էին ի սիրտս նոցա, ըստխոստման մարգարէին։ Ըստ որում եւ առաքեալքն ոչկամեցան գրով տալ Աւետարան, մինչեւ այնմկարօտացան, ըստ այնմ եւ ոչ դատաստան գրովաւանդեցին, քանզի փոյթ էր նոցա յաղագս յոյժհարկաւորացն, թողին եւ նոքա բնաւորական օրինօք, եւքաղաքական կրթութեամբ, եւ այլօք յառաջագոյնասացելօք վարիլ պատճառօք։ Իսկ գրելն այժմ զպատճառսունի զամենայն վրիպանսն։

Վեցերորդ՝ զի իրք դատաստանի երդմամբյանգի, եւ ի Տեառնէ ոչ թողացաւ, եւ այժմ յաճախ, եւգործ առ գործով, եւ վայրապար ի դատաստանի, եւ առանցդատաստանի, լինի ի հաւատացեալս։ Նմին իրի կամեցաքոչ զամենայն լուծանել զհրաման, այլ լուծելոյնօրէնս եւ կանոնս հաստատել ի դատաստանի, ըստհարկաւորութեան ներելոյն զդատաստանի։

Եւթներորդ՝ զի մի՛ ի պատճառս ոչ գրովլինել դատաստան՝ դիմեալ երթիցեն յայլասեռս, ըստամբաստանելոյ մարգարէին՝ առ ի չգոյէ՞ Աստուած իմէջ Իսրայէլի երթան հարցանել ի Ճանճիկ. զոր եւառաքեալն յայտնապէս յանդիմանէ, ասելով՝ այլեղբայր ընդ եղբօր դատի եւ զայն՝ ի մէջ անհաւատից։

Ութերորդ՝ տեսանեմք այժմ, զի բազումքյեպիսկոպոսաց, եւ ի վարդապետաց, եւ ի քահանայից, եւ ի գլխաւոր աշխարհականաց ընդ երեսաց եւ վասնկաշառոց եւ տգիտութեամբ թիւրեն զդատաստանսճշմարիտս։ Եւ վասն այնորիկ յօժարեցաք գրելզդատաստանաց գիրքս։

Իններորդ՝ զի մարդոյ բնութիւնս ի շատհոգոց եւ ի զբաղանաց եւ ի ցնորից, թէ կամենամք եւսզըղորդ դատաստանն առնել, ոչ կարեմք ի մոռացմանէ, ապա յետոյ դառնամք ապաշաւեմք եւ ասեմք՝ միթէարարաք ըղո՞րդ, թէ ոչ։ Այլ զի մի՛ այս լիցի ի միջիմերում, վասն այնորիկ գրեցաք զգիր դատաստանիս, զիմի՛ կարծեօք դատիցիմք եւ մի՛ դիմեսցուք յայլազգիսի դատաստան, այլ կարկեսցուք զբերանս նոցա, զի մի՛դարձեալ հերձուածս խօսին մեզ, թէ ոչ ունիմք գիրիրաւանց։ Եւ զի նոքա ի մէնջ են ուսեալ եւ գրեալ, ապազբարիոք գրեալսն չարաչար ընթեռնուն։

Տասներորդ՝ քանզի յորժամ ստեղծ ՏէրԱստուած զԱդամ, շնորհք Սուրբ Հոգոյն զօրանայր իմեզ օր աւուր վերայ։ իսկ սատանայ ասաց, թէ ոչ մնացհոգի Աստուծոյ ի մարդիկ վասն յանցանացն, որ մեղան ի

դրախտն Աստուծոյ։ Եւ վասն այսորիկՔրիստոս մարմնացաւ ի կուսէն եւ գրեաց մեզզԱւետարանն փրկութեան եւ կանոնս ի ձեռն սուրբհարցն մերոց, որք ի Հոգոյն Սրբոյ գիտացին զմարմնոյկիրք եւ զբիծ եւ գրեցին զհոգեւոր դեղն։

Մետասաներորդ՝ զի դատաւորք միշտերկիցեն յԱստուծոյ՝ գիտելով, զի կալոց են առաջիդատաւորին երկնաւորի, եւ ճշմարիտ եւ ուղիղ գրովարասցեն զդատաստան մարդկան։

Երկոտասաներորդ՝ զի մարդիկ, որ գանառաջի դատաւորաց, երկիցեն յԱստուծոյ եւ ոչ կաշառենզդատաւորս եւ թիւրել տայցեն զճշմարիտ դատաստանն, քանզի ծածկագէտն Աստուած տեսանէ զգործս նոցա, եւառաջի նորա կալոց եմք ի դատաստան։ Եւ որք այժմթիւրեն կաշառօք դատաւորք եւ դատաստանաւորք, առաջիՔրիստոսի կալոց են, եւ նա սեւէ զերեսս նոցա, որթիւրեն զԱստուած գրեալ դատաստանն։

Յայսոսիկ երկոտասան գլուխս պարունակեալեղեւ պատճառ գրոցս դատաստանի։ Եւ զի երկոտասաննբաղկանայ յերկուց վեցից, եւ վեցն կատարեալ թիւ է։Եւ թէ որպէս լինի վեցն կատարեալ թիւ.

Առաջինն՝ զի երիւքն ի կոճատէ եւերկակաւն ի դարէ բաղկանայ. եւ ամենայն թիւ դար է եւկոճատ։

Երկրորդ՝ զի ժամանակ է արարչութեան։

Երրորդ՝ զի չափ է շարժման մարմնոյղ։

Չորրորդ՝ զի թիւ է ներգործութեանմարմնոյ։

Հինգերորդ՝ զի ծնանի զայլ երկարսն։

Վեցերորդ՝ զի ի կողմանց իւրոց յանկի եւկրկնելով ծնանի զերկոտասան թիւն, եւ երկոտասանն, իկողմանց իւրոց զուգեալ, ծնանի զվեցտասանն, զերկուս կատարեալս՝ զտասն եւ զվեց։ Եւ է խորհուրդերկոտասան առաքելոցն՝ դատաւորաց աշխարհի, զի նոքազայլս ծնան դատաւորս եկեղեցոյ։ Զի եւ դար ունիվեցեակ եւ կոճատ, որ է ներգործական եւ կրական։ Եւզի դատաւորաց է ներգործել, եւ կրել՝ դատելոց։

Ի սոյն թիւ եղեւ գալուստն Քրիստոսի՝դատաւորին երկնաւորի, զոր եւ ի վեցից վշտաց փրկեացզարդարն, եւ նովին թուով զտանջողսն, առաքեացԻսրայէլի տապարօք։

Այսոքիկ առ այս շատ լիցի, զի ոչզբիութիւն թուոյ առաջի արկաք քննել, այլ եթէ ոչվայրապար եղեւ յերկոտասան գլուխս աւարտիլ գրոցսդատաստանի։

Իսկ եթէ յու՞մմէ յորդորեալ եկաք ի գրել։

Ի բազում ժամանակաց հետէ տարակուսեալյաղագս սորին լինէի՝ խոցոտելով ի նախատելն զմեզմերոց եւ օտարաց ազգաց։ Սակայն վստահանալ ի սոյն ոչիշխէի, քանզի գիտէի զանձին իմոյ տկարութիւնս։ Իսկայր ոմն, Պօղոս ասեն, հմուտ աստուածային օրինացն, լուաւ զայս խորհուրդ յինէն, եւ նա եւս առաւելյորդորեցաւ ի սմին, եւ սկսաւ յորդորել զմեզ ի ԳրոցՍրբոց։ Եւ ես ոչ այնու կամեցայ ձեռնամուխ լինել, այլ սկսայ զայլս աղաչել, որք կարողք էին եւ գիտակքօրինացն Աստուծոյ, քանզի բազումք էին, որ զայսպիսիխորհուրդս ի գլուխ հանէին։ Բայց զիզանընդունելութիւն ազգիս գիտէի, եւ վասն այնր ոչառնուի յանձն եւ ոչ զայլ ոք կամէի աղերսել. լռեցիապա այնուհետեւ եւ ես։ Եւ զարմացեալ յաղագսայսորիկ լինէի, թէ զիա՞րդ յառաջնոց հարանցն մերոց

ոչ կարգեցաւ։ Եւ զնոյն գիտացեալզպատճառ, եւ զի ոչ առաքելոց Տէրն տուաւ, եւ կամ զիոչ ոք հրաւիրեաց եւ անձամբ ոչ ոք իշխեաց՝զարհուրեալք ի պարսաւանաց եւ կամ ի հալածանացժամանակին, եւ կամ ընդ տէրութեամբ անկեալ այլոցազգաց՝ նոցունց վարեցան դատաստանաւ։

Եւ թէպէտ ամենայն պատահեաց ըստժամանակիս եւ նոյն պատճառ, որպէս յաւուրսն հարցնմերոց՝ ոչ աւանդիլ գրով դատաստան, բայցյԱւետարանէն, զի եւ ոչ յառաքելոց անտի տուաւ մեզ, բայց սակայն հարկաւոր եղեւ գրել մեզ, որպէսվերագոյն ցուցաք։ Եւ սկիզբն առնել այսպիսի բանիսայսպէս եղեւ։

Հանդիպեցաք առաջի տեառն ՍտեփաննոսիԱղուանից կաթողիկոսի, եւ սմին իրի յիշատակ եղեւառաջի նորա։ Եւ նա յորդորեաց զմեզ՝ ասելով, թէ եւես փափագեմ այդմ բանի։ Զնոյնն եւ մեք ասացաք նմազմեր անկարութիւնս։ Սակայն ի յորդորելն եւ իքաջալերելն նորա՝ խորհուրդ իմն ի Հոգոյն Սրբոյեղեւ ի մեզ, եթէ արժան է հոգեւոր հրամանի անսալ, զիեւ յԱստուծոյ լիցի կատարումն սորա, զոր խորհիմք, զնոյն եւ սկիզբն, ապա թէ ոչ՝ պատճառ լիցի կատարելոցոմանց շարժիլ ի սոյն։ Զի եւ ոչ գործ արուեստամենայն ի միոջէ սկսողէ աւարտեցաւ ի ըսկզբանէ, այլի բազմաց, զի մասնաւոր գտեալքն ժողովեալք՝գոյացուցին զարհեստն, ըստ առակի ոստայնանկաց։Նաեւ պատշաճ ինչ վարկայ ընդոստնուլ սովաւ, եթէյատեան մտանելոց եմ յանկաշառ եւ յանողոքելի, ըստորում ձեռամբ իսկ գրեմ զապագայիցն նշանակ։

Եւ արդ, մի՛ ոք պարսաւանս դիցէասացելոցս, զի թէ տխմար ոք իցէ ուսցի, եւ թէամենակատար ոք եւ իմաստուն՝ զթերին լցցէ։Երկաքանչիւրոցն պատրաստ եմք սիրով ընդ առաջելանել։