Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն ստածման եւ բժշկութեան յիստակ տետռատէօս ջերմանն, զոր հոռոմն ակռուօս անուանէ, եւ տաճիկն խասլայ. որ թարգմանի անապակ եւ յիստակ մաղձին ջերմն։

Այլ պատեհ է որ ՚ի գամէ եւ յանգահ բժշկեն զայդ ջերմդ, որ յիստակ կոչի. եւ չշտապին ՚ի յիւր բժշկութիւնն, զի խարտեշ մաղձն սուր է եւ պարկեշտ, եւ չբառնայ զխալատ այնելիքն ՚ի բժշկէն կամ ՚ի հիւանդէն։ Եւ պատրաստ՝ որ այլ չարնես զինքն սուր դեղերովն, որ չընծայի այտոց ՚ի յանդամ մին յիշխան անդամոցն. եւ այլ մի՛ խիստ հովցնես, զի հաստցնես զնիւթն, եւ յամեցնես զեփիլն, եւ յերկարեցնես զհիւանդութիւնն։

Այլ պատեհ է որ ընդ յառաջքն պէտ այնես բնութեան, եւ կակղացնես դամոյնաջրով, եւ թմրհնտոյ ջրով, եւ թառանկուպինով, եւ այլ զոր ինչ նման են այտոց։ Ապա հետ նիւթին եփելոյն, կակղացո զբնութիւնն օշինդրի ջրով, եւ դեղին հալիլէի ջրով, եւ այլ զոր ինչ նման են այտոց։ Եւ զլուծման դեղերդ ՚ի նոպային օրն մի՛ տաս, այլ հանգո զհիւանդն. եւ տուր այն օրն գարեջուր մէն, կամ նռան ջուր։

Ապա թէ նոպայն ՚ի վաղուենէ բռնէ, մի՛ տաս զգարեջուրն, զի ՚ի վեր ձգէ, եւ պատճառ լինի գլխացաւութեան, եւ դիժարցնէ զջերմն, այլ տուր զգարեջուրն առաւօտին՝ յառաջ քան զնոպայն հինգ պահով կամ վեց պահով։ Ապա թէ չկարէ խմել զգարեջուրն, տուր դդմի ջրով եւ մուզ նռան ջուր. զի դդմի ջուրն զգարեջրին կարիքն կատարէ, երբ չկարէ խմել զգարեջուրն։ Եւ երբ նոպայն անցանի, տո՛ւր կերակուր սպանախ, եւ թախտ, եւ փերփերան, եւ վլիտօն, եւ դդում։ Ապա թէ ՚ի կուրծքն խոշորութիւն լինի, մօլօխ՝ որ է ՚ի խուպազէ ազգ մի, որ է ցանծոյ, եւ տանու աղճկուտատի, զի այդ ամէնդ կակղացնէ եւ զտաքութիւն հահնտէ։

Ապա թէ նոպայն յերեկոյէն բըռնէ, տուր զգարեջուրն առաւօտուն, եւ հետ երեք պահու եւ չորք պահու տո՛ւր զկերակուրն։ Ապա թէ նուաղիլ հանդիպի հիւանդին, եւ կամ դարտկի մարմինն լուծմամբ, ուր եւ ուրդի լուծումն, տուր կերակուր՝ որ չաքօքսն սակաւ լինի, եւ բնութեամբն պարկեշտ, զետ հացի փշրանքն նռան ջրով։ Եւ այլ շատուց լուծումն դիպի, կամ քրտնի շատ, կամ վերաբերութիւն այնէ, զի յայս ջերմս հանապազ այդ երեքդ հանդիպին, մանաւանդ վերաբերութիւն։

Տիմէտ ստամոքաց տաքութեան։

Ապա թէ վերաբերութիւնն շատ լինի, խաղողոյ, խնծորի բանդակով, եւ ազոխի բանդակով, եւ թթու նռան բանդակով, եւ թարունճ բանդակով, եւ ֆստուխի վերի կեղեւովն. եւ տո՛ւր որ ծամէ այգւոյ խաւրծիլ, եւ ջուրն ՚ի կուլ տայ. եւ զթուրինճին թթուն տուր. եւ ՚ի վերայ ստամոքացն տմէտ արա մրտի ջրով, եւ խնծորի ջրով, եւ սերկեւիլի ջրով, եւ վարդի ջրով՝ որ է զուգծոյ, եւ սուք եւ քաֆուր եւ լատան, եւ այլ զոր նման են այտոց։

Ապա թէ շատ լուծումն դիպի, տո՛ւր մթխալ մի տապաշիրի ղուրս, որ թթռչի հնդով լինի զուգած, թթու խնծորի ջրով, կամ ազոխի ջրով, կամ սերկեւիլի, կամ մրտի բանդակով. եւ տո՛ւր նռան հատի փոխինտ, կամ փշատի փոխինտ, կամ չոր խնծորի փոխինտ. եւ իւր կերակուրն տուր աղտուրով, եւ հետէն պաքսիմատ կեր։

Հուկնայ կապող՝ մաղձի լուծման։

Ապա թէ շատնայ մաղձին լուծումն, եւ վախես յաղեցն՝ որ չիխոցնայ, հոկնայ դիր այս նշանօքս։ Ա՛ռ գառնալեզվի ջուր, եւ հովուաց բրի ջուր, եւ փրփրեմի ջուր, եւ ձուի մի դեղնուց, մատնեհար կաւ, սակաւ մի վարդի ձէթ. զայս ամէնս յիրար խառնէ, եւ ՚ի բան տար, որպէս այլ հոկնայի ըռասմն է։

Ըմբելիք կապող՝ մաղձի լուծման։

Եւ տուր խմելոյ զայս դեղս. ա՛ռ բզրղատուն աղընծած, հայ կաւ, եւ մատնեհար կաւ, եւ մրտի քամուքսն։ Ապա թէ վատուժ է հիւանդն ՚ի շատ քրտնելոյ, զհիւանդն ՚ի հով տուն նստեցուր, եւ տուր սփռել ՚ի տունն վարդ, եւ ուռի տերեւ, եւ խնծորի տերեւ, եւ ՚ի տանն ՚ի յանկունն դիր լախլախայ, որ հովային եւ անուշահոտ ջրով լինի եփած. եւ օգտակար են կամօքն Աստուծոյ։

Էհաննայ ասէ ՚ի նոյն պատճառդ, եթէ իւր գլուխքն խարտեշ մաղձն լինի, որ ՚ի դուրս յերակնոյն բորբոսի. հոռոմն ակռաօս տէտռատէոս անուանէ, եւ տաճիկն ղըպնաիպա, որ թարգմանի յիստակ երեքօրեայ. եւ իւր նոպայն օր ընդ մէջ լինի երկոտասան պահ։ Եւ իւր նշանն այն է, որ ջերմն զօրաւոր բռնէ, եւ տաքութիւնն շատ երեւնայ ՚ի մարմինն, եւ քրտինքն շատ լինի. բայց դոյր է ինքն, եւ շուտ արձակի. եւ յետինսն սահմանն տասնեւչորս օր լինի, յորժամ մաղձն խառնուրդ լինի յայլ նիւթէ եւ յիստակ։

Ըմպելիք սաֆրայի։

Եւ իւր ստածումն այն է, որ հանապազ քաղցր եւ թթու նռան ջուր խմէ. ապա թէ առնուս դեղին հելիլէ տասն դրամակշեռ, եւ մանր աղաս, եւ ընդ ճուլապ խառնես, եւ տաս, շատ օգտէ։

Սաֆրայ լուծանելոյ ըմպելիք։

Կամ ա՛ռ երկու տանկ սակամոնի, եւ նոյնպէս ճուլապով խառնել, տուր՝ եթէ զօրութիւնն ուժով լինի, որ ձեռն մի քանի մաղձ ՚ի մարմնոյն իջուցանէ, շատ օգտէ։ Գարեջուր սրքնճուպին տուր. եւ կերակուր մաշ եւ սպանախ, եւ փերճոկած ոսբն ՚ի նոպային ՚ի թողելոյն ժամն։

Տլէ սաֆրայի։

Ապա ա՛ռ սանտալ, եւ քաֆուր, վարդէջրով շաղվէ, եւ ՚ի վերայ սրտին, եւ ՚ի վերայ լերդին տլէ արա, օգտէ։ Ա՛ռ քացախ եւ վարդի ջուր, եւ ընդ կիսեղկ ջուր խառնէ, եւ զոտսն այնիւ ծեփէ։ Եւ երբ հիւանդութեանն վերջ գայ եւ արձակի, կերակուր հաւձագ տուր, զոր ազոխի ջրով, կամ նռան ջրով եփած լինի, եւ յետ այնոր գառան եւ ուլոյ միս տուր, եւ թաժայ ձուկն քացախով եփած ՚ի բանի պահէ։

Գլուխ որ ցաւի ՚ի սաֆրայէ։

Փօլօս ասէ, թէ իւր ստածումն այն է՝ որ առնու բաբունիճ եւ մանիշակ եւ նոնոֆար. զայս զամէնս ջրով եփէ, եւ այն ջրովն զգլուխն ծեփէ. ՚ի հով տեղի եւ ՚ի հով տուն նստի, եւ ուռի տերեւ ՚ի մօտն եւ ՚ի տունն տարածէ. ՚ի հով եւ ՚ի գիճային իրուին յարենայ ուտելով եւ խմելով. այլ մրգաջրով եւ թառանկուպինով զբնութիւնն կակուղ պահէ, կամ նոնոֆարի ջրով եւ մանիշակով, օգտակար է։ Եւ սապռին հապովն եւ մազտաքէով խախաչ առնէ, եւ սրքնճուպին եւ նռան հատն օգտակար են։ Ապա թէ բնութիւնն լոյծ լինի, սերկեւլի ըռուպ տուր, եւ այլ զոր ինչ նման են սոցա։ Ապա թէ բնութիւնն կապ լինի, մրգաջուր տուր։ Ապա թէ ծարաւն խիստ լինի, փերփերանի հնտին կաթն, եւ դդմի ջուր, եւ շաքարի սրքնճուպին տուր, օգտակար է։ Ապա թէ ջերմն զօրաւոր լինի, զքաֆուրի ղուրսն տուր սատակ սրքնճուպինով. եւ կերակուր ազոխի մուզավարայ տուր. օգտէ եթէ Աստուած կամի։