Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ ԺԶ
Կեանք եւ վարք եւ կարգաւորութիւնք Աղուանից, որ ի Վաչագանայ արքայէ եդան. եւ գիւտ նշխարաց Սրբոց

Իսկ զերեսուն ամ ի Վաչէէ մինչեւցՎաչագան բարեպաշտն առանց թագաւորի կացեալաշխարհս Աղուանից. քանզի ամենաչար եւ ամբարիշտթագաւորն Պարսից Պերոզ զայրացեալ մոլեգնէր իբրեւզկատաղեալ շուն, կամէր բառնալ զամենայնթագաւորութիւնս աշխարհի միանգամայն, շարժելզեկեղեցիս եւ բառնալ զկարգ քրիստոնէութեան եւհաստատել կարգել յիւրում իշխանութեանն զմոգութեանդիւապաշտութիւնն, յոր բազում անպարտ արիւնքերանելի եւ Սուրբ վկայիցն Քրիստոսի ի պղծալից նորաձեռացն հեղոյր յերկիր: Եւ յոյժ անթիւ անմեղացանձինք խողխողեալ լինէին սրով չարին։ Այլ եւկանայք տղայովք հանդերձ արտօսրահառաչ ձայնիւգերեալ լինէին յօտար աշխարհ, ի դառն ստրկութիւն։ Եւբազում նախարարս Հայոց, Վրաց եւ Աղուանից իմոգութիւն դիւապաշտութեանն առածեալ կործանեաց՝եւ՛ զոմանս բռնութեամբ, եւ՛ զոմանս պարգեւօքմեծամես իշխանութիւնս ընձեռելով, եւ՛ ի տեղիստեղիս ատրուշանս կանգնեալ՝ զօրանայր կրակալոյցպաշտամունք դիցն աղտեղութեան։ Եւ ազգի ազգի աղանդքչարախոհն սատանայի յոլովեալ թշուառացուցանէինզհիքացեալ մարդիկ աշխարհիս Աղուանից, զորսամենապիղծն զրպարտէր ապստամբութեամբ պատճառաւ, կապանօք եւ բանտիւք նեղէր եւ ակամայ ի մոգութիւնխոնարհեցուցանէր։ Ընդ նոսին եւ Վաչագան առ բուռնեւ սաստիկ չարութեան թագաւորին յակամայ հաւանէրմոգութեանն, այլ գաղտ յաղօթս եւ ի պահս եւ իՔրիստոսի խոստովանութեանն կանխէր հանապազ, մինչեւայց արար ամենողորմն Աստուած հեղման արեան Սրբոցվկայիցն Քրիստոսի եւ աւերածոյ Սրբոյ եկեղեցւոյ, եւի զուր խողխողմանն ծերոց եւ երիտասարդաց եւգերութեան կանանց եւ տղայոց եւ կորստեան հոգւոցանմեղաց, որ մոգութեամբն եղեն հիքացեալ։

Եւ առաքեաց գաւազան բարկութեան բռնաւորեւ արիւնարբու թագաւորին Պարսից Հեփթաղական ազգն, որք հարեալ սատակեցին եւ համաջինջ արարինզամբարիշտն իշխանսն Պարսից աշխարհին հանդերձխառնիճաղանճ ռամկօքն, անթիւ զօրացն բազմութեամբ։Եւ թերեւս ի վերայ սորա մարգարէանայր երջանիկնԵսայիաս, զտեսիլն, զոր ետես ի վերայ Բաբելոնի. «Բա՛դիմեալ գան հսկայք յագեցուցանել զսրտմտութիւն իմ. խնդան գան միանգամայն եւ թշնամանեն։ Տէրզօրութեանց հրաման ետ ազգաց բազմաց՝ գալ ի յերկրէհեռաստանէ. եւ հասեալ է տէր իւրովք սպառազինօք։Ողբացէք ամենայն պիղծ, չար զաւակքդ, զի մերձ է օրտեառն, եւ բեկումն յԱստուծոյ հասեալ է ի վերայ ձեր. վասն այսորիկ ամենայն ձեռք լքցին. եւ երկունքկալցին զքեզ իբրեւ զկանայս ծննդականս. զի ահաւասիկօր տեառն հասեալ է ի վերայքո, մարդախողխողդ, անհնարին, անբժշկելի բարկութեամբանզաւակեցուցանել զքեզ յերկրէ եւ իջուցանելհնացեալ չարութեամբ զանձդ ի դժոխս սրախողխողտրտմութեամբ. եւ կորուսցէ զհպարտութիւն անօրինիդ, եւ զբարձրութիւն ամբարտաւանիդ կորացուցեալ՝յերկիր կործանեսցէ։ Քանզի որ ըմբռնեսցին ի չարզաւակէն, ի պարտութիւն մատնեսցին, եւ ժողովեալք իմիասին սրով խողխողեսցին, եւ զորդիս նոցա առաջինոցա սատակեսցեն, եւ զտունս նոցա աւար հարկանիցեն, եւ զկանայս նոցա առաջի նոցա խայտառակեսցեն եւլցցին տունք նոցա աղաղակաւ եւ գուժիւ։ Զաւակ չար, պատրաստե՛ա զորդիս քո ի սպանումն վասն մեղաց հօրդիւրեանց. զի մի յարիցեն եւ ժառանգեսցեն զերկիր եւլցցեն զնա պատերազմօք։

Յարուցից ի վերայ նոցա, ասէ տէրՍաբաւովթ, եւ կորուսից զանուանս նոցա յերկրէ եւզզարմ եւ զզաւակ։ Ամենայն թագաւորք ազգաց ննջեսցենպատուով՝ այր իւրաքանչիւր ի տան իւրում. եւ որդիքնոցա յաջորդեսցեն զթագաւորութիւնս նոցուն. այլ դուանկցիս ի վերայ լերանց իբրեւ զմեռեալ գարշելի ի մէջբազում դիականց կոտորելոց սրով եւ իջելոց ի դժոխս, զի ապականեցեր զերկիր իմ եւ զժողովուրդ իմ անողորմկոտորեցեր. արդ՝ այսուհետեւ մի՛ մնասցեսյաւիտեանե։ Որում արդարեւ երկրորդեալ կատարեցաւմարգարէութիւնս այս ի վերայ Պարսից թագաւորին՝ամենաչարին Պերոզի, քանզի սկայաբար հրամանաւնԱստուծոյ եկեալ Հեփթաղական ազգն յագեցուցանելզսրտմտութիւն բարկութեան տեառն։ Զի նախ զորդիսնորա առաջի նորա հարեալ սատակեցին սրով բերանոյ, զչար զաւակսն եւ զբովանդակ նախարարսն եւզկուսակալս աշխարհին, ընդ որս եւ զխառնիճաղանճանթիւ զօրացն բազմութիւնս եւ նոյն ինքն թագաւորն, զամենաչարն զՊերոզէ ասեմ, սրով խողխողեալ ի մէջանթիւ դիականցն լինէր կորուսեալ, եւ զթաղումն եւ ոչզիշու թաղեցեալ։ Եւ զամբարշտութեամբ մթերեալանբաւ մեծութիւնն աւարեալ ի բաց բառնային եւզկանայս նոցա խայտառակէին, եւ ոչ խնայէին իմանկունս նոցա, եւ ոչ ողորմէին որբոց նոցա։ Եւարդարապէս յագեցուցին զսրտմտութիւն բարկութեանտեառն, եւ հատուցումն չարեաց, զոր ամենայն ազգացհատուցանէր արիւնարբուն Պերոզ, եօթանասնեկինտուժեցաւ, եւ դարձաւ չարն ի գլուխ նորին։

Յայնժամ լցաւ եկեղեցի Աստուծոյերանութեամբ, զի զչար մանկունս նոցա զայրացուցիչսկալեալ հարին ոչ զքարի, այլ զբերանոյ սրոյթշնամեացն, որ չարաչար մահուամբ վերացան իկենցաղոյս։ Այլ եւ զնոյն ինքն զպիղծն հանդերձ չարզաւակաւն սրախողխող չարամահ դառնութեամբ բառնայինյաշխարհէ։