Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ Լ
Հաւատալն մեծի զօրավարին Թոբելեան ի Քրիստոս, եթէ նա է Աստուած. եւ նահատակել զօրօքն եւ որդւովքն եւ քահանայական դասուք յիւրմէ թագաւորէն յաշխարհիս Աղուանից

Ի հասանել ճշմարտութեանն լուսոյ ի սիրտաստուածարեալ իշխանին Թէոփիլոսի՝ ի բաց արձակելզմարդագերիսն հրամայէր. եւ ինքն չուեալ զայգոյզատկին հանդերձ քահանայիւքն սրբովքն եւ այլ բազումհաւատացելովք՝ խաղայր գնայր Ագիստոսեան գնդիւն։Եւ երթեալ, հասեալ յՈւտի գաւառն՝ իջեալ բանակէին առափն Կուրական գետոյն, մերձ ի նաւահանգիստնԶոմաքատակ կամուրջին։ Եւ ինքն իսկ մեծ թագաւորնՌոսմոսոքեան դարձեալ լինէր, ամենայն զօրօք իւրովքասպատակէր։ Բազմահոյլ գերութեամբն եւ մեծամեծաւարօքն անցեալ զԿուրական գետովն ի յարեւելիցկուսէ բանակէին յայն կոյս յանդիման նոցա։ Յայնժամհրաման տայր դիւցազնային մոլորութեամբն ձօնելնուէրս զոհից մեհենազարդ խնճոյիւք աստուածոցնիւրոց։ Զայն տեսեալ քրիստոսազարդին Թէոփիլեայ եւԱգիստոսեան գնդին՝ մատուցանէին եւ նոքա պատարագսԱստուծոյ ըստ կարգի քրիստոսական կրօնից ի ձեռնօրհնութեան քահանայիցն Սրբոց եւ խաչազարդյօրինէին զնշանս դրոշիցն իւրեանց։ Իսկ զայս իբրեւետես գազանամիտ եւ անօրէն թագաւորն բարբարոսաց, դիւագրգիռ մոլորութեամբն դառնացեալ, հրամայէր առինքն կոչել զՍուրբ զօրավարն Թէօփիլոս երեսունարամբք։ Եւ նախ ողոքանօք եւ ապա սրտմտութեամբխօսել սկսաւ ընդ նմա եւ ասէ. «Սիրելի գոլով մերոյսթագաւորութեանս, քաջութեամբ յաղթող երեւեալ՝մեծարեցար յոյժ ի մերմէ խնամակալութենէս. վասնորոյ նախապատիւ ես քան զամենեսեան, եռամասնեայզօրավարութեամբ փառաւորեալդ. ընդէ՞ր դու թողերզքաջատոհմիկ Աստուածս ազգի քո, որ ետ մեզյաղթութիւն ասպատակիս, եւ ապստամբեալ քո յինէնքոյովք զօրականօքդ՝ պաշտօն մատուցանէք Աստուծոյն, զոր մեքն ոչ գիտեմք։ Սակս որոյ եթէ ոչ մատուսցեսզոհս աստուածոց մերոց, մահապարտ ես դու եւզօրականքդ քո ի միասինե։

Պատասխանի ետ խոստովանողն Քրիստոսի՝քաջ զօրավարն Թէոփիլէ եւ ասէ զթագաւորն. «Իմաստութիւն կենաց մարդոյ ծնունդ է առաքինութեան. եւ առաքինութիւն քաջալաւ բարեօք մայր էաստուածապաշտութեան։ Արդ՝ եթէ յառաւելութիւնփառացն Քրիստոսի ծնունդ միաւորեցաւ ի մերումբնութեանս շնորհօք լուսոյն գիտել, ճանաչելզԱստուած՝ զարարիչն երկնի եւ երկրի, զմիահասարակՍուրբ երրորդութիւնն՝ որ իւրով բարերարութեամբնկամեցաւ մերժել զմեզ ի չքոտի կռոցնվնասակարութենէ։ Արդ՝ մի՞թէ արգելուլ ինչկարասցես ի մէնջ զշնորհս երկնային, կամ համեմատելզձեր վայրկենի պատիւդ կամի՞ցիս ընդ աստուածայինպատուոյն. կամ թէ սպառնալեօք քովք համարեսցիսզանգիտեցուցանել զմեզ եւ զառժամանակեայս ընտրելկեանս, թողլով զԱստուած՝ անմռնչոց մատուցանելպաշտօնե։ Յայնժամ դժնդակ բարկութեամբ լցեալմրմռէր թագաւորն եւ հրամայէր վաղվաղակիտանջանաւոր մահուամբ կենազրաւել զՍուրբ զօրավարնԹէոփիլեան հանդերձ երեսուն ընկերօքն եւ սրբովքքահանայիւքն։ Որոց արիաբար կատարեալզնահատակութեանն մարտ բարեօք վկայութեամբ, ըստմարտիրոսութեանն հանդիսի ի Քրիստոսէ զյաղթութեաննընդունէին պսակ, Սուրբ խոստովանողն Թէոփիլէքահանայական դասուքն եւ երեսնեակ զինուորօքնհանդերձ յերկնայինսն փոխէին խորանս։

Իսկ երանելին Մովսէս եւ Աներողոգիս՝որդին Արբոյ զօրավարին Թէոփիլեայ հանդերձԱգիստրոսեան գնդիւն եւ այլ հաւատացելովք իբրեւզայն տեսանէին, աճապարէին յիւրաքանչիւր երիվարս՝փախստական լինել յանօրէն թագաւորէն. լաւ համարելհալածել վասն Քրիստոսի, քան յանցաւոր կեանսամբարշտութեամբ կեալ. կարեւոր համարէին զնախատինսվասն Քրիստոսի, քան զմեծութիւն գանձուցնհայրենեաց։ Յայնժամ չուեալ նոցա ընդ կողմանսհարաւոյ՝ երթեալ հասանէին ի բարձրաբերձ կատարլերինն մեծի, որ պարունակեալ շրջագայէզբազմաւորական գաւառս աշխարհին։

Ապա ի հրամանէ անողորմ թագաւորին գունդսգունդս հատանէին, եւ զկնի լինէին նոցա զօրքն Հոնաց։Եւ հասեալ նոցա ի գլուխ լերինն՝ ջանային բազումողոքանօք դարձուցանել զնոսա յերկրպագութիւն կռոցնեւ ի հնազանդութիւն թագաւորին։ Եւ ոչ կարացեալհաւանեցուցանել զնոսա՝ հարկանէին սրովն սուսերի ինմին տեղւոջն։ Այսպէս կատարեալ նոցա զընթացսՍուրբն Մովսէս երջանիկ եղբարբն եւ ամենայնքրիստոսազգեստ Ագիստրոսեան գնդիւն։ Ընկալեալ իՔրիստոսէ զմարտիրոսական պսակն՝ փայլին անաղօտփայլմամբ, ի ծագաց հիւսիսոյ յափշտակողք եղեալանմահ առագաստին ընդ ամենայն Սուրբս. ամէն։

Կատարեցան գիրք առաջին « ՊատմութեանսԱղուանից ե։