ԳԼՈՒԽ
ԻԷ
Որ
ինչ
ի
թագաւորէն
հարաւոյ
մեծարանք
արեւելից
իշխանին
եղեւ,
աստանօր
գտցես
Լերինք
մշտնջենաւորք
եւ
ծովքանդնդայինք
ալեկոծալք
հնազանդեալ
կան
բանինԱստուծոյ,
քանզի
վերնառաք
հրամանն
յորժամ
հայիյերկիր,
դողացուցանէ
զսա,
եւ
ի
մերձելն
ի
լերինս՝ծխին։
Որպէս
եւ
այժմ
ահա
յերեսաց
ահի
տեառնբարձրացեալ
բլուրք
հարթեալ
հաւասարեցան,
եւալեփարթամ
խորոցն
ջրայեղց
բռնութիւնքն
անդէնյինքեանս
սուզան,
որպէս
ահագին
փառք
տէրութեաննՊարսից
խոնարհեցան,
եւ
զամպախրոխտ
բարձրութիւնսնորա
խորք
ծածկեցին։
Լռեցին
թեւաւորք
արձագանքխորոց
ի
հողմուռոյց
եռանդանէ,
եւ
փուշք
ագարակիօդասլաց
թռչմամբ
եկեալ
տաղաւարեցան
ի
վերայմկանանց
լայնատարած
ծովուն։
Զի
որպէս
ջուրքբազումք,
որ
կոհակաշարժ
բռնութեամբ
ծաւալասոյզառնէին
զերկիր,
էր
երբեմն
ժամանակ,
յորժամ
թագաւորքՀոռոմոց
ամբոխեալ
զօրօք
այնպէս
հիածածուկզընդհանրական
աշխարհիս
առնէին
բազմութիւնս։
Իսկ
այժմ
այն
աթոռոյն
ամբարձեալզօրութիւնք
այնքան
ի
վայր
ցնդեալ՝
զիջան,
մինչ
զիոր
միանգամ
ընդ
ձեռամբ
նորա
էին
մարդկային
անտառք՝գնացեալ
յարեցան
ընդ
հովանեաւ,
այնր,
որ
ըստԳեդէոնեան
դժնկին՝
էր
պատաղիճ,
զոր
ի
նուս
բարձեալբանաւորաց՝
շառավիղքն
եւ
խլրտալ
անգամ
ոչ
կարէին։Զի
իբրեւ
ետես
քօշն
արեւմտեան,
թէ
դարձոյց
տէրզօգնականութիւն
ի
սրոյ
նորա
եւ
կինճ
վայրենիգազանանայ
փշրել
զեղջիւրս
նորա.
առեալ
զլրումնժամանակի
ըստ
կանխասաց
մարգարեութեանն
եւխոստմանցն
Աբրահամու,
եթէ
ձեռք
Իսմայելիյամենեսին,
եւ
ձեռք
ամենեցուն
ի
դա.
եւ
եթէ
առաջնորա
հուր
ծախիչ,
եւ
վերջ
նորա
բոց
բորբոքեալ։
Յայնժամ
առեալ
կայսերն՝
Հոռոմոցզսինլքորս
զորացն՝
աճապարէր
ընդ
ծով
եւ
ընդ
ցամաքանցանել
ի
սահմանս
հեռաւոր
կղզեացն
արեւմտից։
Այնվեցերորդ
ամ
էր
հարաւայնոցն
փոխելոյզթագաւորութիւնն
իւրեանց
յաշխարհն
Ասորեստանի.
զիթողեալ
զերկիր
աղախնոյն՝
արկանէին
զաթոռտէրութեանն
ի
Դամասկոս։
Որոյ
նստեալ
անդ
սկսանէրշուրջ
զիւրեւ
յաջ
եւ
յահեակ
ծծել
զուղիղ
երկրի։Քանզի
տուաւ
նմա
անընդդիմակաց
զօրութիւն,
աշխարհավար
իմաստ,
երկրավար
քաղցրութիւն
եւհեզութիւն
մարդկային,
ուստի
չորիւքս
այսոքիւք
եւչորից
անկեանց
աշխարհիս
հասարակաց
կալովիշխանութիւն՝
տեսանելով
զանհնարին
տկարանալնկայսերն
Հոռոմոց
ի
թագաւորէն
Հարաւայնոյ,
որ
իբրեւզբոց
ճարակեաց
զբազմամարդ
հրապարակս
եւ
զքաղաքսնորա
սրով։
Յայնժամ
բազմահոգ
վասն
իւրոյիշխանութեանն
լինէր
մեծ
իշխան
արեւելից
Ջուանշիր.
նախ
զգաստ
լինէր,
թէ
գուցէ
ամբոխն
հարաւոյ
ընդ
ոտսառեալ
զերկիրն
կոխեսցեն։
Եւ
թէպէտ
եւ
կարող
էրզԹուրքաստանեայց
հանել
զանթիւ
զօրսն
իւրյօգնականութիւն,
սակայն
յանձն
առնոյր
նուաճել
ընդլծով
ծառայութեան
թագաւորին
հարաւոյ։
Արդ՝
իբրեւլսէր
բռնակալն
հարաւոյ
սակս
մերոյ
իշխանին
իծայրափառելի
բարելաւութեանն,
զոր
առ
կայսրն
ունէրՀոռոմոց,
կամ
եթէ
նա
ինքն
է
երասանակալթուրքաստանեայցն
ազգաց՝
հանել
եւ
արգելուլ
կարող
էյաղագս
մարմանական
խնամաւորութեանն,
անդանօրանըմբերելի
նախանձ
ի
միտս
տիեզերակալ
պարծողինբորբոքէր։
Ուստի
ի
ձեռն
հաւատարիմ
պատգամաւորացառաքէր
երդմունս
մեծամեծս
եւ
խոստմունս
անչափպարգեւաց,
զի
առ
նա
երթիցէ։
Իսկ
նա
ըստ
մեծայոյս
բարութեանցն
ի
խաչնՔրիստոսի
վստահ
եղեալ՝
կազմէ
ընծայս
բազամապատիկսեւ
հանդերձի
նոքօք
յողջոյն
տիեզերակալին։
Եւ
նախժամանէ
ի
տուն
տեառն,
զոր
յապաւինութիւն
իւր
շինեալէր
ի
բերդն
Գարդման։
Եւ
անդ
սրտառուչ
հառաչմամբ
իծածկագիտէն
խնդրէր
այցելութիւն,
որպէս
մեծն
Դաւիթասէ.
«Արարիչ
իրաւանց
եւ
արդարութեան,
մի՛
մատներզիս
ի
ձեռս
նեղչաց
իմոցե։
Եւ
այսու
մտօք
հրաժարեալմեծայաղթ
լուսոյն՝
զինեցաւ
չուել
ի
տար
աշխարհ։Իսկ
զօրավարին
Հայոց
ամենայն
նախարարօքն
հանդերձընդ
առաջ
նմա
ելեալ
զուարճալից
խնդութեամբընդունողք
լինէին,
եւ
մեծապատիւ
շքով
յուղարկիչքլինէին։
Իբրեւ
իջանէր
յերկիրն
Ասորեստանեայց,
տեսանէր
զի
ահա
հրամանաւ
թագաւորին
պետք
գաւառացեւ
ճոխք
քաղաքաց
ըստ
իւրաքանչիւր
սահմանս
պատուիչքլինէին.
երիվարք
պատրաստք,
օթեւանք
կազմք,
մինչեւեհաս
ի
դուռն
թագաւորին
մեծաւ
շքով։
Յայնժամ
հրամայեալ
մերձակայ
մեծամեծացնընդ
առաջ
ելանել
նմա՝
ածելով
զերիվարս,
յորս
ինքնթագաւորն
հեծանէր։
Եւ
այնպէս
շքեղաշուք
պատուովմուծանէին
ի
բանակն
յոգնահոյլ
գուպարից։
Վասն
որոյի
հոյակապ
նորա
անուն
խառնիճաղանճն
ամենայն
ի
տեսճեպէին՝
համախմբեալ
ի
ճանապարհին։
Իսկ
թագաւորնհարաւոյ
ընդ
ծագել
արեւուն՝
նախքան
զսովորականժամն՝
յարուցեալ
ի
քնոյ՝
հրճուալից
մտօք
եւ
բարիողջունիւ
զիշխանն
արեւելից
տեսանէր.
եւ
յարազուարճվասն
գալստեանն
նորա
լինէր։
Ուստի
անմենակատարընդունելութեամբ
եւ
ոչ
առ
մի
ոք
ի
կողմակալաց
երկրիայնպէս
եղեւ
փաթշաբար
մեծագրութիւնք.
մանաւանդյորժամ
զփորձ
եւս
առնոյր
խոհական
հանճարամտութեաննորա։
Վասն
զի
թէպէտ
եւ
բազում
տեարք
եւ
յոլովազգաց
հեղինակք
ընդ
ձեռամբ
անկեալ
կայինհնազանդեալք,
այլ
ոչ
ումեք
ի
նոցանէ
աներկեւանխորհուրդ
որպէս
Ջուանշիրի
տայր,
յորոյ
վերայ
եւպարգեւս
մեծամեծս
շնորհէր
նմա
եւ
որոց
ընդ
նմայնէին։
Եւ
յետ
այսորիկ
խնդրէր
իշխանն
արեւելիցխաղաղական
ողջունիւ
հրաժեշտ։
Իսկ
արքայն
հարաւոյվասն
սեռն
եւ
սերտ
սիրոյն
հաստատութեան
երդմունսկնքեալ՝
տայր
նմա
եւ
զաջ
իւր,
որ
չէր
երբեք
լեալսովորութիւն
տիեզերապետ
գոռոզին
օտարազգւոյ
առնելզայս։
Այսոցիկ
այսպէս
եղելոց,
մեծավայելուչփառօք
յուղացկիւր
ի
համաշխարհական
մարզարանէն։Գայր
հասանէր
յԱյրարատեան
գաւառն,
ուր
ընդ
առաջլինէր
նմա
ի
Մամիկոնեան
տոհմէն
քաջն
Գրիգորհամօրէն
ազատօքն
եւ
ածէ
զնա
ի
ի
գիւղաքաղաքն
իւրԱրուճ։
Գայր
հասանէր
անդր
աղաւնին
Սուրբ՝
սիւննեկեղեցւոյ՝
մեծն
Հայրապետն
Հայոց
Անաստաս։
Զնատեսեալ
մեծահաւատ
իշխանին՝
հոգեզուարճ
բերկրանօքլցեալ,
խոնարհեցուցեալ
զինքն՝
օրհնեցաւ
ի
նմանէորպէս
ի
հրեշտակէ
Սրբոյ։
Եւ
նովին
բարեզարդութեամբգայր,
իջանէր
ի
գաւառն
Գարդման.
իսկ
եւ
իսկ
մտանէր
իյարկ
ապաւինին
իւրոյ։
Սկսանէր
այնուհետեւ
զոր
ինչազնուական
նիւթեղինացն
էր,
առ
ի
զարդ
յօրինելնորահրաշ
գեղեցկութեանն
անճառելի
լուսոյն։
Եւծախս
մեծս
արարեալ
եւ
դեղագեղիչս
ի
գործ
արկեալ՝նկարեաց
ի
գբեթէն
մինչեւ
ի
բարաւորս
դրաննպատաղահիւթ
կերպասագործեալ.
եւ
զդուռն
սենեկին՝զլոյսն
տիեզերաց
ունողին
արծաթապատ
հրաման
տայրքանդակել։
Եւ
յայսու
վերայ
իբրեւ
զերեամ
ողջոյնհաւատարիմ
խորհրդովք
տիրասէր
առ
թագաւորն
հարաւոյզինքն
ցուցանէր
մեծավայելուչ
իշխանն
Ջուանշիր։
