Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի

ԳԼՈՒԽ Ա
Նախ սակս Իսմայելեան ազգին յարձակմանն ի հարաւոյ երկրէ՝ ունել զծագս տիեզերաց, եւ եթէ ի Մահմետէ սուտ մարգարէէն եղեւ սկիզբն

Զորս ընկալաք ի հոգեզուարճ վարդապետացզմակերեւումն ապառնեաց արտաճառել ուսցուք՝յիշելով զնահապետական բանն առ Իսմայէլմագարէացեալ, եթէ ձեռք դորա յամենեսեան, եւ եղիցիյազգ մեծ։

Ընդ նուազել թագաւորութեանն Պարսիցսասանական ազգին՝ վերերեւեալ այր մի Մահմետ անուն՝ի սուտ մարգարէիցն, զոր ի Փրկչէն ուսաք, դիւականոգւով, վայրագ եւ աղեղնաւոր յանապատս կեայր։ Եւ իմիում աւուր կերպարանեալ սատանայի ի ձեւ էրէոյվայրւոյ դիպեցուցանէ զնա Արիոսի կեղծոյնմիայնակեցի ումեմն՝ անուն Բահիրայ. եւ չարն չիքեղեալ ի տեղւոջն. եւ լիալիճ աղեղն ի Մահմետէգեղապարիւր մարդոյն։ Իսկ նորա սաստիկ ձայնեալ ասէ. «Մի՛ մեղանչէր, որդեա՛կ, զի իբրեւ զքեզ մարդ եմե։Ասէ առ նա Մահմետն. «Զի՞ մարդ ես, վասն է՞ր կաս իքարանձաւդե։

Յայնժամ կոչեցեալ առ ինքն զնա՝ սկսաւուսուցանել ի Հին եւ ի Նոր կտակարանաց ըստ Արիոսի, որ արարած զորդի Աստուծոյ ասաց. եւ նա, զոր ինչ ինմանէ, լինէր ուսեալ ի պիղծ վարդապետէն, հրամայէրնմա զնոյն խուժադուժ ազգին տաճկաց պատմել. եւբողոքէ առ նա, զի մի՛ ոք գիտասցէ զնորա տեղին։ Եւանիմաստ, հեթանոսամիտ եւ մարդահաճոյ ազգն այն իզարմանս եղեալ սակս հրաշաբանութեանն՝ ասենցՄահմետ. «Ուստի՞ է քեզ զայդ գիտելե։ Եւ Մահմետնհայթայթեալ զանծանօթն զիւր ազգ՝ ասէ. «Հրեշտակխօսի ընդ իս, որպէս ընդ մի ոք յաստուածախօս առաջինմարգարէիցնե։ Եւ նոցա գաղտնի լրտես կացուցեալ առ իգիտել թէ ով պատմէ նմա զայն կամ ուստի գիտէ նա զայսամենայն։ Իսկ զայս իմացեալ Մահմետի զդաւաճանսնծածկաբար զչար վարդապետն իւր սպանեալ ընդ աւազեաց։Եւ ի նմին տեղւոջ նստեալ ինքն լրտեսացն ասէ. «Յայսստեղւոջ հրեշտակ ինձ երեւեալ մեծամեծ սքանչելիսպատմէե։ Եւ նոցա տեսեալ զնա միայն՝ եկին պատմեցինվրիպական, մոլորամիտ ազգին Տաճկաց։ Եւ նոցամեծախումբ արարեալ ժողով դիմեցին յանջրդի դիւականյանապատն եւ մեծագոյն պատուով զդիւաշունչն այնՄահմետ ածին յիւրեանց մէջն։

Եւ փրկչական բանն անդանօր կատարիւր՝յառնել սուտ մարգարէի, զոր դիւապատիր Մահմետնառնել սկսաւ մարգարէութիւն։ Ասէ. «Եթէ դուք անսայքիմում մարգարէութեանս եւ քարոզութեանս եւ առնէք, մեծ իշխանութիւն ազգիս մերոյ հասանէ, որպէսՀոռոմոց գիրն ասէ, թէ՝ «մեզ իշխանութիւն վասնհաւատոյս մերոյ տուաւ յԱստուծոյե։ Եւ զոր իւրեանցատրուշանաց եւ զոհից էին տեղիք՝ Գմբէթ Աբրահամուանուանեաց եւ տեղի աստուածակոխ։ Եւ անդէն եւ անդհրամայեաց կոտորած առնել. եւ զօրն զայն Աբրահամուանուանեաց. եւ հրաման ետ չորեքկուսի ի զոհանոցնաղօթել. քարարձան տայր կանգնել եւ համբուրելյանուն Աբրահամու։ Եւ առ նա երանելի մարգարէնառնէր զմարգարէութիւնն. «Եթէ թողցէ այր զկին իւր, եւ լինիցի առն այլում, եթէ դառնայցէ առ այր իւր, ո՞չապաքէն պղծելով պղծեսցի կինն այնե։ Զայս իսկկատարեաց Մահմետն։

Տալբ ոմն տաճիկ ունէր կին գեղեցիկ. վասնորոյ յղեալ պատգամ առ նա, եթէ Աստուած հրամայեացթողուլ զկին քո։ Իսկ Տալբն այն զկին իւր ածեալ ի մէջհրապարակին՝ երդմամբ կացուցեալ վկայս՝ եհանարձակեաց յիւրմէ։ Եւ Մահմետն առ ինքն առեալ զկինն՝ելից զբղջախոհ ախտին իւրոյ տռփանս. եւ յետ այնորիկդարձեալ ասէ ցՏալբն. «Աստուած հրամայեաց առնուլզկին քո առ քեզե։ Եւ այն օրէնք տաղտկալի յազգ նոցաեմուտ, եթէ զկին թողեալ ի կնութենէ, ապա առ այլումեղեալ ի քուն՝ առ ինքն առնու։ Եւ այսպէս է անօրէննոցա օրէնսդրութիւն, որ մինչ յահեղ անուննԱստուծոյ երդնուն, ստեն, եւ մինչ յառականս կանանցերդնուն, զայն անսուտ պահեն։ Եւ այլ ինչ բազումաղտեղութիւն աւանդեաց ազգին այնմիկ, որք ենկարապետք եւ զօրք Նեռինն եւ լինելոց են երկրպագուքնմա եւ մարտակիցք նորա լինին։ Առ նոսա ասէ օրհնեալնՊօղոս. «Մարդք ապականեալք մեղօք, անպիտանք իհաւատս, որոց անմտութիւնն յայտնի լիցի յաւուր մեծիդատաստանին Աստուծոյե, եւ այլուր. «Լալով իսկ ասեմզթշնամեաց խաչին Քրիստոսի, որոց կատարածն կորուստէե։

Ի լնուլ ԿԵ թուականին Հայոց երեւեցաւմոլարն Մահմետ ի Մեդին շահաստանի. եւ իբրեւ եղեւ Հ, եկն ի Գմբէթն Աբրահամու եւ անտի ել յայն շահաստան, որ այժմ կոչի յիւր անուն Մահմետայ յամսեանն սաւփար: Եղեւ անդ ամ մի եւ զողջոյն ամն ի շահաստանէնասպատակ արարեալ. յամսեանն շահր ռաբի ղովաղ սկսեալթափեաց զԳմբէթն Աբրահամու ի ռամազան ամսոյ ԺԹ անն, այն ութերորդ ամ էր նորա իշխանութեանն։ Ի շաւաղամսոյ ԺԵ ին կռուեցաւ ընդ Րեփ պարսկի. յաղկաթ ամսոյի հասարակել տուընջեան եւ գիշերոյ եկն ի Մաքա եւանտի դարձեալ յիւր շահաստանն, մինչդեռ Զ օր կայր իաղկադէէ ամսոյ ի նոյն ամին։ Եւ եթող ամիրայ ի ՄաքազՍէդ՝ Աբուսիդայ որդի, եւ դարձան նորա ընկերքն իՄաքա։ Աբուբքր Աբուհփայ որդի աւագ էր ընկերացն, եւայն ինն տարի Մահմետայ իշխանութեանն։ Ի Ժ երորդամին մեռաւ յաւուր երկշաբաթի՝ յամսեանն շահռիաբիալուլ յերկուսն՝ կալեալ զիշխանութիւնն ամսԺ։ Եւ երեք տասան ամ զմոլորականն իւր քարոզութիւնգաղտնի հաստատեաց հատաւ։ Խ ամ ունէր, մինչ երեւեցաւեւ ի վաթսուն եւ երրորդ ամին մեռաւ։