Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յաղագս Աստուծոյ սքանչելեացն` որ եղեն ի Ներսէս եւ կամ ի Բարսիլիոս. եւ վասն նախանձուն Եւսեբի եպիսկոպոսի առ Բարսիլիոս:

Իսկ եպիսկոպոսն Կեսարու Եւսեբիոս յորժամ ետես զզարմանալիսն զնախ իջանել զաղաւնոյն` որ եկն ի յերկնից, եւ հանգչել նախ յերիցապետն Կեսարու սուրբն Բարսիլիոս, ի դժկամակ միտս լինէր ընդ նմա. եւ տեսանէր զնա իբրեւ զիւր հակառակորդ եւ զթշնամի: Քանզի հռչակ հարեալ էր ընդ երկիր ամենայն. ասէին եւ պատմէին` թէ յորժամ ձեռնադրէին զսուրբ կաթողիկոսն Ներսէս, էջ հանգեաւ ի նմանութիւն աղաւնոյ ի վերայ` նախ յերիցապետն ի սուրբ Բարսիլիոս. եւ ապա յարուցեալ նստաւ ի քահանայապետն Ներսէս: Եւ այս հռչակ հարկանէր զնոցանէ. մանաւանդ յաշխարհն Գամրաց: Մեծապէս թուէին մարդկանն սքանչելիքն ամենայն. եւ ամենայն մարդ պատուէին զսուրբն Բարսիլիոս: Մանաւանդ վասն սրբութեան վարուցն նորա, եւ կարգացն ճշմարտութեան, եւ բազում խոնարհութեան նորա, եւ վասն աստուածախօս ջերմեռանդն աղօթիցն նորա, եւ վասն վարուց կարգաց պարկեշտութեանն. եւ կամ վասն աղքատսիրութեանն եւ վասն տառապելասէր վարուցն, եւ պատուիրանակատար մշտակիր հանապազորդութեան նորա, կամ վասն բազում գիտութեանն, զի աղբիւր էր անպակաս իմաստութեամբն. եւ վասն ուսուցիչ վարդապետութեան նորա, զի փիլիսոփայական արուեստիւն խնոյր առականէր հանապազ զամենայն զուր բացեալ զբերանս հերետիկոսացն, եւ զհաւատս ճշմարիտ ամենասուրբ Երրորդութեանն ամենեցուն հաստատէր: Վասն այսր ամենայնի նայէին ընդ նա իբրեւ ընդ առաքեալ Քրիստոսի, իբրեւ զհրեշտակ երկնաւոր. եւ ամենայն ոք վկայէր` թէ արժանի իսկ էր Հոգւոյն Աստուծոյ:

Իսկ նա զանձն կարի ի խոնարհութեան ունէր, եւ անարժան համարէր, թէպէտ եւ ամենայն ոք վասն գիտութեան արուեստին կարօտէր առ նա գալ. մանաւանդ արտաքինքն իսկ ճարտարապետք փիլիսոփայիցն առ նա ընթանային վասն իւրեանց արուեստին: Այլ նա զբազումս դարձուցանէր ի պէսպէս յիւրաքանչիւր կարծեացն խոտորութենէ ի ճշմարտութեանն հաւատս, երկրպագուս Քրիստոսի անթիւս մարդկան կացուցանէր: Եւ ամենայն երկիր սկսան ի նա նայել, որպէս թէ անդուստ յերկնից ի վերուստ իջեալ իցէ. այնչափ` որպէս զի թէ կամիցի ոք պատմել, ոչ կարասցէ: Այլ յորժամ խոժոռադէմ երեսօք տեսանէր զիւր եպիսկոպոսն ընդ ինքեան, սուրբն Բարսիլիոս տեղի տայր նմա, թողոյր զքաղաքն, եւ գնայր նա անտի, ելեալ բնակէր մի ի շինացն` ուր եւ նմա պատշաճ իցէ կալ անդ: