Յաղագս
թէ
ո'րպէս
ի
բանս
չարախորհուրդս
եւ
անմիտ
մարդկան
ելեալ
թագաւորն
Հայոց
Վարազդատ,
զզօրավարն
Հայոց
Մուշեղ
սպանանէր:
Այլ
իբրեւ
տեսանէին
զթագաւորն
Հայոց
Վարազդատ
մեծ
նախարարքն
Հայոց`
թէ
մանուկ
բանսերթուկ
է,
զչար
ի
բարոյ
որոշել
չգիտէ,
սկսան
այնուհետեւ
ըստ
կամաց
իւրեանց
վարել
զթագաւորն.
որպէս
եւ
կամէին,
բանիւք
իւրեանց
տանէին
եւ
բերէին
զնա:
Նա
առաւել
ունկն
դնէր
մանկտոյն`
որ
ի
տիոց
հասակակիցք
էին
նորա,
առաւել
քան
զծերոցն
իմաստնոց`
որք
կարող
էին
զօգտակար
խրատն
մատուցանել
նմա:
Այլ
Բատ,
որ
նահապետն
էր
ազգին
Սահռունեաց
տոհմին,
դայեակ
սնուցիչ
թագաւորին
Վարազդատայ,
կամեցաւ
նա
զգործ
զօրավարութեան
սպարապետութեանն
Մուշեղայ
յինքն
յափշտակել
ի
նմանէ:
Վասն
այսորիկ
սկսաւ
քսիս
մատուցանել
զնմանէն
առ
թագաւորին
Վարազդատայ
առ
իւրում
սանուն,
եւ
ասել`
թէ
ի
սկզբան
ի
նախնեացն
հետէ
զձեր
Արշակունեաց
տոհմին
Մամիկոնէից
է
կորուսեալ,
զի
հակառակորդք
ձեր
դոքա
լեալ
են
ի
բնէ
անտի.
եւ
համակ
զերկիրս
Հայոց
դոցա
է
կերեալ,
մանաւանդ
Մուշեղի.
մանաւանդ
զի
այր
չար
է
եւ
նենգաւոր:
Զի
սիրելի
է
ի
թշնամեաց
ձերոց,
եւ
ատելի
սիրելեաց
ձերոց.
եւ
համակ
ընդ
ձեզ
նենգաւ
է
գնացեալ,
երկմտութեամբ
եւ
դժխեմութեամբ:
Զի
ո՞չ
այն
Մուշեղ
է,
որ
ի
թագաւորութեան
ժամանակ
Պապայ
ի
պատերազմունսն
քանիցս
անգամ
ձեռնահաս
եղեւ
սպանանել
զՇապուհ
արքայն
Պարսից,
եւ
ոչ
եսպան,
այլ
արձակեաց
զթշնամին.
եւ
երբեմն
զկանայս
Շապհոյ
թագաւորին
ի
բուռն
էարկ,
եւ
խնամոտ
գթով
ժանուարօք
արձակեաց
զնոսա
զհետ
Շապհոյ:
Ո՞չ
այդ
այն
Մուշեղն
է,
որ
զՈւռնայր
արքայ
Աղուանից
ի
բուռն
էարկ,
եւ
սպանանել
ոչ
կամեցաւ,
այլ
արձակեաց
զթշնամին:
Ո՞չ
այդ
այն
Մուշեղն
է,
զի
զարքայն
Պապ
հրամանաւ
դորա
եւ
դորին
խորհրդովդ
զօրավարքն
Յունաց
սպանին.
զի
դա
ոխացոյց
եւ
գրգռեաց
զարքայն
Յունաց
ի
վերայ
թագաւորին
Պապայ,
մինչեւ
ետ
սպանանել:
Այլ
արժան
է
մեռանել
ի
ձեռաց
քոց,
եւ
չէ
պարտ
կեալ
դմա.
այլ
թէ
ոչ
աճապարեսցես,
արքայ,
այժմ
զհայ
երկիրս
խորհի
լնուլ
քաղաքօք,
եւ
զօրանիստ
առնէ
բնակութեան
զօրացն
Յունաց:
Եւ
այնուհետեւ
կամ
թագաւորն
Յունաց
հանէ
ի
քէն
զթագաւորութիւնս
Հայոց,
կամ
այս
Մուշեղ
սպանանէ,
եւ
ինքն
թագաւորէ:
Եւ
այսպիսի
բանիւք
գաղտնի
հանապազ
զթագաւորն
գրգռէին,
մինչեւ
հաւանեցաւ
ըստ
կամաց
նոցա
զսպարապետն
զզօրավարն
Հայոց
սպանանել:
Ապա
խորհուրդ
արարին,
թէ
ո'րպէս
ըմբռնել
կարասցեն
զնա.
քանզի
մեծապէս
երկնչէին
ի
նմանէն:
Թէ
զգայ,
ասեն,
մեծ
պատերազմ
առնէ.
եւ
ոչ
ոք
կարէ
զդէմ
քաջութեան
նորա
ունել,
բայց
հնարիւք
մեքենաւորութեամբ
ինչ
լինիցի
հնար:
Այսպէս
սպասէին
նմա:
Եւ
եղեւ
յաւուր
միոջ
հրաման
ետ
Վարազդատ
արքայ
Հայոց
ընթրիս
մեծ
գործել
եւ
մեծ
պատրաստութիւն
առնել.
եւ
կոչել
հրամայեաց
յընթրիսն
զամենայն
աւագս
պատուականս
եւ
զմեծամեծս,
եւ
զզօրավարն
Մուշեղ:
Պատրաստեաց
Վարազդատ
արս
ընտիրս
հզօրս,
զօրեղք,
զի
կազմ
կայցեն
գործոյն,
հարկանել
յանկարծօրէն
յանպարտրաստից
յեղակարծումն
ժամու
ի
վերայ
Մուշեղի:
Զնոսա
քաջ
ուրախ
առնէր
մեծապէս,
եւ
շատ
գինի
տայր
ըմպել,
եւ
բազում
առնէր
զբօսումն
ուրախութեան:
Արքայն
Վարազդատ
տայր
նշանս
յառաջագոյն
այնոցիկ,
զոր
էր
սպանօղն
պատրաստել,
եթէ
յորժամ
գիտիցես`
թէ
քաջ
արբեալ
իցէ,
եւ
զմտօք
զառանցեալ
յարբեցութենէ
սպարապետն
Մուշեղ,
ես
յարուցեալ
իբրեւ
ի
ճեմիշն
երթալոյ
պատճառաւ,
եւ
դուք
պատեսջիք
զնովաւ:
Եւ
եղեւ
իբրեւ
անցին
զառանցին
ի
գինւոյն`
ըստ
չափ
անցանելով,
եւ
թագաւորն
Վարազդատ
պահէր
զանձն
ի
գինւոյն:
Իբրեւ
գիտաց
Վարազդատ`
թէ
արդ
յարբեցութենէ
մտաց
ինչ
չզգաց,
ինքն
յարուցեալ
իբրեւ
յապարահէ
զանց
առնելոյ
պատճառաւ,
եւ
աւագանին
ամենայն
բազմականացն
յոտն
կացին
առ
հասարակ,
իբրեւ
նմա
պատիւ
ինչ
առնել:
Եւ
յանկարծ
արքն,
որոց
էր
տուեալ
հրաման,
երկոտասան
այր
կից
զոյգ
զկնի
կողմանէ
զնմանէ
բուռն
հարկանէին,
վեց
այր
ի
մի
բազուկն
Մուշեղի,
եւ
վեց
այր
ի
միւս
բազուկն:
Եւ
ընդ
ոտն
կալ
թագաւորին,
նայեցեալ
ընդ
նա`
եթէ`
Այս
ընդէ՞ր
է.
եւ
թագաւորին
պատասխանի
տուեալ,
ասէ.
Երթ
առ
Պապ
արքայ,
հարց
եւ
տես`
թէ
ընդէ՞ր
է
այդ:
Եւ
թագաւորն
ի
դուրս
կոյս
գնացեալ
ելանէր,
եւ
ասէ
Մուշեղ.
Ի
վերայ
բազում
իմոց
վաստակոցն
արեան
եւ
քրտան,
եւ
սլաքօքն
զքիրտն
ջնջելոյ,
ա՞յս
հատուցումն
եղեւ
ինձ:
Բայց
իբրեւ
եհաս
ինձ
մահս,
թէ
ի
վերայ
ձիոյ
դիպեալ
էր…:
Զայս
միայն
բանս
ժամանեաց
ասել,
եւ
այլ
ոչ
ինչ
ոչ:
Եւ
անդէն
Բատ
Սահառունի,
դայեակն
արքային
Վարազդատայ,
զնրանն`
զոր
յիւրում
ազդերն
ունէր`
հանեալ,
անցոյց
ընդ
փողս
զօրավարին
Մուշեղի.
եւ
անդէն
ի
բաց
եհատ
զգլուխ
նորա:
Եւ
բարձին
զնա,
եւ
տարան
զմարմին
նորա
ի
գեւղն
իւր:
