Պատմութիւն

Իսկ Ջուանն Վեհ, զոր արձակեաց ի կողմանս Հայոց հանդերձ զաւրու իւրով՝ երթեալ հասանէ յԱյրարատ գաւառ եւ ի Դուին քաղաք ի ձմերային ժամանակի, եւ դադարեալ հանգուցանէ զզաւրս իւր մինչեւ ի գալ հասանել գարնայնոյ ժամանակի:

Յայնժամ ապա եւ զաւրն Յունաց ժողովեալ գումարեցան ի քաղաքագեւղն Եղեվարդ. եւ հասեալ ի վերայ նոցա զաւրն Պարսից՝ եղեւ պատերազմ ի դաշտին Եղեվարդայ. հարին զզաւրն Պարսից եւ կործանեցին կործանմամբ մեծաւ. եւ սպանին զզաւրավարն ի պատերազմին. եւ զմնացեալսն փախստական արարեալ հալածական տանէին: Եւ առեալ զառ եւ զաւար զբանակին Պարսից՝ դարձան ի բանակետղն իւրեանց, որ կայ ի վերայ գետեզերն, որ կոչի Հոռոմոց մարգ:

Եւ եղեւ ի գալ ամին միւսոյ, մինչդեռ արքայ Խոսրով մարտնչէր ընդ Դարա քաղաքի, գումարեցաւ այլ զաւր Պարսից ի կողմանս Հայոց, եւ Դատոյեան զաւրագլուխ նոցա: Եւ զաւրն Յունաց գումարեցան ի դաշտն Շիրակ եւ ի գեւղն, որ կոչի Շիրակաւան: Եւ անդ զետեղեալ դադարեցան աւուրս ինչ, եւ ինքեանք տագնապեալք յընտանի պատերազմէն եւ զարհուրեալք յարձակմանէ աւտար թշնամւոյն: Եւ զաւրն Պարսից հասեալ ի վերայ նոցա իբրեւ զխոյանալ արծուոյ: Իսկ նոցա թողեալ զտեղի բանակին իւրեանց՝ անցին /515բ/ յայնկոյս գետոյն ի դաշտն, որ կոչի Ականից. եւ զաւրն Պարսից հետամուտ եղեալ հասանէին նոցա: Եւ լինի պատերազմն ի գեւղն որ կոչի Գետիկ: Եւ մինչդեռ սոքա ճակատեալ էին դէմ յանդիման գալ եւ մերձենալ առ միմեանս, իսկ բնակիչք գաւառին, որ էին ժողովեալ ի բերդն Երգինայի, եւ ելեալ անտի բազմութեան մանկտւոյ գերանդեաւք եւ սրիանաւք անկան ի վերջոյ նոցա, եւ գործեցին մեծ աւճիր վնասուց, թողին վիրաւորս, եւ առեալ զառ եւ զաւար եւ զկապուտ՝ գնացին ի բերդն իւրեանց:

Եւ նոցա բաղխեալ պատերազմաւ՝ փախստական լինէր զաւրն Յունաց առաջի նոցա: Իսկ նոցա զհետ մտեալ կոտորէին զբազումս ի դաշտացն եւ ի ճանապարհացն ցիր եւ թաւալ կացուցանէին: Եւ սակաւք մնացեալք փախստեայս գնացին: Իսկ նոցա առեալ զառ եւ զաւարն՝ գնացին ի բանակն իւրեանց: Եւ իբրեւ տեսին զեղեալ չարութիւնն՝ համագունդ արշաւեալ ի բերդն՝ առեալ զնա, զբազումս սրով սատակեցին. եւ բազումք գահավէժ լինէին յահէ անտի. եւ կէսքն ելեալ ընդ դուռնն՝ որ բանայր ի կողմն գետոյն՝ փախստական գնային, եւ զայսն ամենայն ի գերութիւն վարեցին: Եւ գերեցան յաւուր յայնմիկ ի բերդէն յայնմանէ գեւղք ԼԳ: Եւ զամենայն նոյնպէս ի գերութիւն վարեցին, եւ ժողովեալ զամենայն զառ եւ զաւար գաւառին. եւ զաւրքն դարձան եւ գնացին յԱտրպատական:

Ապա եկն Սենիտամ Խոսրով: Եւ զաւրն Յունաց գումարեալ նստան ի Ծաղկոտանն, մերձ ի գեւղն որ կոչի Անգղն, ընդ որ անցանէ գետն Արածանի. եւ ի միւս կողմանէ քակեալ զգեւղն՝ ածին ամրութիւն շուրջ զինքեամբ: Եւ զաւրագլուխ նոցա Թէոդոս Խորխոռունի: Եւ զաւրն Պարսից եկեալ բանակեցան մերձ առ նոսա ի թիկանց կողմանէ. եւ նոքա զարհուրեալ խաւսեցան ընդ նոսա, նախ՝ ի խաղաղութիւն, ասացին ոչ ունել պատերազմ, այլ թողուլ զբերդն եւ երթալ խաղաղութեամբ: Ապա միաբանք եղեալ՝ ոչ հաստատեցաւ բանն, այլ վստահացեալ յամրութիւն իւրեանց կարծէին առնել ինչ: Եւ եղեւ ի վաղիւ անդր դիմեաց գնաց ի վերայ նոցա զաւրն Պարսից: Եւ ոչ ոք արկանէր ի նոցանէն զէն զանձամբ իւրով, եւ կամ թամբէր զերիվար իւր: Եւ թէ ոք զինէր /515ա/ զանձն կամ թամբէր զերիվար՝ հասանէին մանկունք իշխանացն, եւ հանեալ ի բաց ձգէին զզէնն, չարաչար տանջելով զարսն, եւ զգաւտիս երիվարացն սրով հատանէին: Եւ եկեալ զաւրն Պարսից ճակատեցան մերձ առ նոսա դէմ յանդիման ի դաշտին կողմանէ, եւ ձգեալ բազմութեանն զաւրու աղեղնաւորացն, եւ թափեցին ի նոսա զկապարճս իւրեանց, եւ ծակոտէին նետիւք իւրեանց առ հասարակ զամենայն արս եւ զերիվարս: Եւ ընդոստուցեալ ամենայն երիվարք, որ կապեալ էին առ մսուրս առ իւրաքանչիւր դրան խորանաց, ընթադրեալ առաթուր հարկանէին զխորանսն եւ զբանակսն ամենայն: Եւ թշնամւոյն հատեալ զամրութիւնն՝ անկաւ ի բանակն, եւ անհնարին լինէր կոտորածն. եւ նոցա հատեալ զտեղի մի, ոմանք հետեւակք եւ ոմանք հեծեալք յանկումուղի ձի, ելին եւ գնացին փախստական: Եւ Թէոդոս Խորխոռունի անկեալ ի բերդն ամրանայր. եւ նստան նոքա անդէն յայնմ գիշերի ի նոցուն բանակատեղն: Եւ եղեւ ընդ առաւաւտն, պատգամ արձակէին, զի թողցեն զբերդն եւ գնասցեն իւրեանց կարասեաւն եւ ամենայն կազմածովն: Եւ յանձին կալեալ նոցա առնել այնպէս: Եւ յաւուրն երրորդի բացին զդուռն քաղաքին, եւ ելին գնացին ամենեքեան ըստ ասացելումն բանին: Իսկ զԹէոդոսն Խորխոռունի կոչէր զաւրավարն Պարսից եւ ասէր ցնա. «Ո՛չ ունիմ իշխանութիւն արձակել զքեզ առանց արքունի հրամանի, այլ տաց տանել զքեզ ի դուռն, եւ գրեցից վասն քոյ առ արքայ զամենայն բանս բարութեան, եթէ ո՛րպէս միամտութեամբ եւ տիրասիրութեամբ գործեցեր, զի զզաւրս նոցա ի ձեռս մեր այնպէս մատնեցեր, եւ ապա զբերդդ առանց աշխատութեան ո՛րպէս ետուր մեզ, եւ երկիր կամաւք քովք ի ծառայութիւնե: Եւ գրեաց ըստ նմին բանի, եւ ետ տանել զնա ի դուռն: Եւ արքայ Խոսրով սիրով ընկալաւ զնա, եւ կարգեաց նմա ռոճիկս եւ հանդերձագինս յարքունուստ: Բայց յապա ժամանակիս եղեալ կարծիս նենգութեան՝ հրամայեաց սպանանել: Իսկ ի բերդին Անգեղ նստուցեալ բերդակալ, եւ գումարեալ զզաւրս իւր գնաց ինքն ի ներքսագոյն եւ նուաճեաց /516բ/ զերկիրն ի ծառայութիւն:

Եւ եղեւ յետ այնորիկ միւսանգամ պատերազմն ի կողմանս Բասենոյ, եւ եհար զՅոյնն եւ հալածեաց. եւ փախստական արարեալ ընկենոյր յերկիրն իւրեանց: Եւ կալաւ նա քաղաքս՝ զԱնգղ եւ զԳայլատուս, զԵրգինայ, եւ ի Դարային զքաղաքն Ծխնկերտի: Եւ հրաման հասեալ յարքայէն՝ գնաց: