Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Աղաղակ մերոց չարութեանց եւ գործոց անօրէնութեան ել մինչեւ յերկինս ՚ի վեր եւ էհաս յականջս Տեառն զօրութեանց: Եւ զարթեաւ Տէր ՚ի ցասումն եւ ՚ի բարկութիւն եւ ՚ի վրէժխնդրութիւն մերոց չարութեանց: Ետ զամենայն գլուխս ՚ի ցաւս եւ զամենայն սիրտս ՚ի տրտմութիւնս: Եւ վաղ ուրեմն թէպէտ բարկացուցաք զՏէր Աստուած մեր եւ ՚ի խորս թշուառութեան ժամանեցաք, այլ առաւել յայսմ ամի կամեցաւ Տէր ՚ի ձեռն գաւազանի սրտմտութեան իւրոյ խրատել զմեզ եւ յամենաուղիղ եւ ՚ի լոյս շաւիղս պատուիրանաց իւրոց ածել: Քանզի խռովեցան միանգամայն ամենայն միջերկրայքս եւ ընկալան ՚ի ձեռանէ Տեառն իւրաքանչիւրքն զպատիժս զանազանս առ ՚ի խրատ: Ոմանք ՚ի գերողաց եւ յաւարառուաց կրելով զտառապանս, ոմանք ՚ի մեծագունից պատերազմաց եւ ՚ի սրածութեանց մաշիլով, ոմանք ՚ի ձեռն հարուածոց ահագին շարժի կալով ՚ի սասանման, ոմանք ժանտամահիւ սպառիլով եւ մնացորդքն ՚ի սուգ եւ յանհնարին երկիւղս լինելով եւ շատք եւս ՚ի բազմատեսակ սասանմանցս եւ խռովութեանցս ժամանելոց ահաբեկիլով եւ յափշութիւնս մատնիլով: Որոց թէպէտ` ո'չ զբնաւսն կարօղանամ աստէն ցուցանել, այլ զըստ մեծի մասինն ծանուցանել յօժարիլով` է' զորս քան յառաջ ՚ի սոյնում պատմութեան կարճառօտապէս գրեցաք եւ է' զորս այժմ եւ յետ այսորիկ ըստ բերման իւրաքանչիւրոցն կարգի եւ հարկի ցուցանելոց եմք: Արդ` աստէն այժմ` զհարկաւորեալն տեղւոյս ասացից: Քանզի ՚ի հերուն ամէ սկսեալ ժանտամահն ՚ի յերկիրն Ալաշկերտու, ընդ բազում տեղիս տարածեցաւ մինչեւ ցայժմ եւ զանթիւս կոտորեաց: Եւ գալով էհաս ՚ի Բայազիտ Քաղաքն եւ երեւեցոյց անդէն զնշանն: Եւ նոյն ժամայն գրեալ ժողովրդոցն Բայազիտու առ սրբազան Վեհն զաղերսանաց թուղթ, յղեալ էին առ սրբազան Վեհն ՚ի ձեռն Տէր Վահան քահանային եւ երից աշխարհականաց, աղաչելով` զի յղեսցէ փութով ՚ի քաղաքն իւրեանց զսուրբ Գեղարդն, ՚ի բուժումն մեծի տագնապին: Իսկ յաղագս զի` վասն ահի անօրէն լէզկեացն, որ այժմ գոյր ՚ի միջի տակաւին, նաեւ վասն այլոց պատճառաց չեղեւ ձեռնտու զսուրբ Գեղարդն յղել, վասն որոյ յղեաց այժմ յօգնութիւն նոցին զսուրբ Ամենափրկիչն, նաեւ վասն սրբոյ նշանին Տէրունական` որ անդ կայր յաւանդ առ Մարգարէ աղայն (որ յիշեցեալ է ՚ի Մայիսի ԻԲ) գրեաց սրբազան Վեհըն առ Մարգարէ Աղայն զթուղթ` զի տացէ Մինաս վարդապետին, զի ընդ սրբոյ Ամենափրկչին բազմեցուսցէ յեկեղեցւոջն, զի ժողովուրդքն ուխտեսցին. եւ մինչ այսր դառնալոց իցէ Մինաս վարդապետն (զոր յղեաց սրբազան Վեհըն ՚ի սպասաւորութիւն սրբութեանցն), դարձեալ առցէ ՚ի նմանէ կնքով նորին եւ պահեսցէ (քանզի Մինաս վարդապետն ՚ի գործոյ նուիրակութեան դարձեալ էր ՚ի սուրբ Աթոռս, որպէս ասացեալ է ՚ի Յուլիսի ամսոյ Գ): Իսկ եւ գրեաց սրբազան Վեհըն զթուղթ առ ժողովուրդսն Բայազտոյ քաղաքին, օրհնութիւն եւ մխիթարութիւն նոցին վասն վշտացն: Իսկ զի` դրամ Գէօրգ վարդապետին, նուիրակին Ուռումէլու, զոր հասուցեալ էր ՚ի Պօլիս մհի. Մօվսէսին ձեռամբ մհի. Բարխուտարին եւ Պարոն Թումանին (որ յիշեցեալ է ՚ի Մայիսի Դ եւ յայլ տեղիս), փօլիս էր արարեալ ՚ի Կարին ՚ի վերայ Ագուլեցի Պարոն Սարխօշին եւ նա ՚ի ձեռն Գէորգ վարդապետի եղբայր Պարոն Ղազարին որ ՚ի Բայազիտ, զերկուսն ՚ի յերեք բաժնէն հասոյց սրբոյ Աթոռոյս (զոր Ղազարն ՚ի ձեռն Տէր Վահանին էր յղեալ, զկէսն այժմ եւ զկէսն յետոյ էր յղել խոստացեալ): Իսկ զմինն յերեք բաժնէն, տակաւին առ ինքն ունէր Սարխօշն: Ուստի գրեաց սրբազան Վեհըն այս հասեալ դրամոյս աղագաւ առ Ղազարն զթուղթ մի, ՚ի միամտութիւն նմին: Եւ զղապզ մի եւս այնր աղագաւ առ Սարխօշն գրեաց: Այլ եւ գրեալ էր Պարոն Ղազարն զթամասուկ մի վեց ամիս վատայով, թէ այսչափ ինչ դրամ տալոց եմ սրբազան Վեհին: Եւ խնդրեալ էր գրել այժմ զղապզ մի առ Գէորգ վարդապետն (որպէս թէ` ՚ի նուիրակական արդեանցն նորին էհաս ինձ այսչափ դրամ), եւ յղել առ ինքն: Եւ սրբազան Վեհին ընդ այս հաճեալ` գրեաց զխնդրեցեալ ղապզն եւ զթամասուկն էառ, որպէս զի յետ վեց ամսոյն առցէ ՚ի Ղազարէն զդրամն: Զայսոսիկ Տէր Վահանն տարաւ, որ ել ընդ Մինաս վարդապետին ՚ի Օգոստ. Զ:

Օրինակ օրհնութեան թղթոյն տեսցի ՚ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՄԽ:

Յետ լինելոյն անիծելոց լեկզեացն ՚ի փախուստ եւ ՚ի կորուստ, ապահովացաւ երկիրս մեր, վասնորոյ` եւ դարձաւ սրբազան Վեհըս մեր ՚ի սուրբ Աթոռս ՚ի յԵրեւանու ՚ի յՕգոստոսի Զ, ՚ի բարեկենդանի պահոց սուրբ Աստուածածնին: Եւ գտաք աստ զուխտաւորս ոմանս եկեալս ՚ի Յամթայ, որք բերեալ էին ՚ի յոմանց բարեպաշտից անձանց զԱջահամբոյրս սրբազան Վեհին: Վասնորոյ զԵ թուղթս գրեաց սրբազան Վեհըն առ մահտեսի Յովակիմն, Երեմիայն, Մարիամ եւ Այկիւն կանայսն եւ Արղնցի Թօրոսն, ՚ի ձեռն մահտեսի Խաչատուրին: Գ. թուղթք եւս առ Խօջայ Գասպարն, Պետրոսն եւ Մալաք կինն, ձեռամբ մհ. Միրաքի մօրն: Իսկ եւ բերեալ էին սոքա զթուղթս ՚ի նուիրակ Պետրոս վարդապետէն եւ յԱռաջնորդ Կարապետ վարդապետէն առ սրբազան Վեհըն: Նուիրակն ըստ գրելոյ պատուիրի սրբազան Վեհին առ ինքն ՚ի Յունիսի ԺԷ եւ ՚ի Մայիսի ԻԲ, տուեալ էր անդ յարդեանց նուիրակութեան զդրամ Մելքոնի օրթաղ Փիլիպպոսին եւ առեալ ՚ի նմանէ զթամասուկ, յղեալ էր ՚ի ձեռն այս ուխտաւորացս ՚ի Կարին առ սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ Տէր Պետրոսն, զի ՚ի Մելքոնէն առցէ եւ գրեալ էր այժմ սրբազան Վեհին: Վասնորոյ եւ սրբազան Վեհըն գրեաց նմա ՚ի պատասխանի զթուղթ մի եւ միամտեցոյց զնա եւ զայլ բանս ըստ գրելեաց նորին գրեաց: Իսկ Առաջնորդն գրեալ էր զխնդիր յաղագս օրինազանցութեանց ինչ անդէն յառաջելոց զսաստ. վասնորոյ զթուղթ գրեաց առ ժողովուրդսն քաղաքին Յամթայ, սաստ եւ յանդիմանութիւն եւ խրատ, մի եւս առնել զապօրէն գործսն չհասութեան եւ մի' անհնազանդ լինիլ կանոնաց եւ հրամանաց Առաջնորդին: Որ եւ նզովք այնպիսեացն եւ պսակօղ քահանայիցն: Եւ ժողովրդեանն պատուէր ո'չ հաղորդիլ ընդ այնպիսիսն (սորին օրինակն է ՚ի բոլորագրահամար տետրոջն, յերեսն ՄԽԱ): Գրեաց եւ զթուղթ առ Առաջնորդ Կարապետ վարդապետն այսց բանից աղագաւ: Եւ զի` թէ եւս իցեն անհնազանդք, յանուանէ գրեսցէ: Որովք ելին ուխտաւորքն ՚ի Օգոստ. Թ: