Յիշատակարան. Մասն I (1763-1767)

Կատարեալ էր Աստուածազօր Արքայն Հերակլ զխնդիր սրբազան Վեհին որ ՚ի Հոկտ. Ե յանցելումն ամի գրեցաւ առ նա եւ հանեալ ՚ի միջոյ տաճկացն զհայսն Ղազախու, ժողովեալ էր ՚ի մի վայր զամենայնն: Եւ յայսմ միջոցիս ՚ի Քաղաքէն Թիֆլիզու եկին ուխտաւորք ոմանք ՚ի սուրբ Աթոռս: Ընդ որոց գրեալ էին Արքայն` Զաքարիա վարդապետն եւ Միրիշքեարն առ սրբազան Վեհըն զթուղթս: Վասնորոյ` եւ սրբազան Վեհըն ՚ի պատասխանի նոցին, գրեաց զթուղթ առ Արքայն, վասն ուխտաւորացն շահեցման, զի վասն նոցա գրեալ էր Արքայն զյանձնարարութիւն: Նաեւ շնորհակալութիւն վասն զխնդիրն իւր կատարելոյն, որ յաղագս Ղազախեցի հայոցն (որպէս ՚ի վերոյ ասացաւ):

Առ Միրիշքեար Աղայն ՚ի պատասխանի թղթոյն, դարձեալ վասն նոյն բանից:

Առ Զաքարիա վարդապետն ըստ սոցին դարձեալ: Նաեւ որովհետեւ Գեանճայու պիղծ Շահվէրտի խանն ամենայնիւ ջանիւ ջանայր զչԻսրայէլն զօրացուցանել (որպէս ՚ի յՕգոստ. Ժ եւ ՚ի բազում տեղիս ասացեալ է) վասնորոյ Արքայն Հերակլ, վասն խաթեր Շահվէրտուն, ոչ միանգամայն կրճատէր զչԻսրայէլն ապօրէն, այլ թուլատրէր երբեմն: Վասնորոյ` գրեաց սրբազան Վեհըն առ Զաքարիա վարդապետն զոմանս բանս առանձնականս` խօսիլ ընդ Արքային եւ ծանուցանել եւ ասել ՚ի բաց լինիլ ՚ի յայնմանէ: Այլեւ երիտասարդ ոմն երեւանցի, ունէր ՚ի Թիֆլիզ զմայր, զոր ոչ կարէր անտի հանել, աղաչեաց զսրբազան Վեհն եւ սրբազանն գրեաց Զաքարիա վարդապետին հանել անտի եւ յղել: Եւ զի` որպիսութիւն ինչ ՚ի Դաւիթ վարդապետէն ո'չ լինէր իմացեալ (որպէս ՚ի Նոյեմբ. Բ եւս ասացաւ), վասնորոյ փուսուլայ եւս գրեաց առ Զաքարիա վարդապետն, գիտել եւ գրել զորպիսութիւն ինչ զնմանէ: Իսկ Վանքի եկեղեցւոյ Աւագ Քահանայ Պետրոս էրէցն չէր հաւանել փիլոնին, զոր սրբազան Վեհըն ըստ խնդրոյ վրաց կաթուղիկոսին յղեալ էր նմա (որպէս ասացաւ ՚ի յԱպրիլի ԺԴ): Եւ Վրաց կաթուղիկոսն կամէր միւսանգամ եւս վասն նորա խնդրել զփիլոն: Զայս լուեալ սրբազան Վեհն բարկացաւ եւ առ Զաքարիա վարդապետն զփուսուլայ եւս գրեաց թէ` լուայ թէ Տէր Պետրոսն փիլոնին մերոյ չէ հաւանեալ, այլ մեք ո'չ գիտեմք զերկայնութիւն եւ զկարճութիւն հասակի դորա, զայդ փիլոնդ ա'ռ եւ յետս առ մեզ յղեա', զի մեք վասն դորա զայլ փիլոն յղեսցուք: Տուան թուղթքս Տէր Աբրահամ Քահանային, որ էր Աւագ Քահանայ Քաղաքին, որոյ եւ զփիլոն ընծայեաց սրբազան Վեհըն: Որ ել ընդ այլ ուխտաւորացն ՚ի սուրբ Աթոռոյս ՚ի Նոյեմ. Ի:

Ժողովարարութեան թուղթ տուաւ Պապա անուամբ հայոյ ումեմն, ըստ խնդրոյ Գեօրկին Սուլթանին եւ Գիւ խանին, որք ՚ի վերոյ ՚ի Նոյ. Ժ յիշեցան: Որ էր Վրաստանցի եւ ՚ի յԱլ կոչեցեալ բերդն: Որ ասաց ունիլ զութն գերիս, բայց մեք զերկու որդին` եւ զմի դուստրն գրեցաք: Ի վերայ Կարնոյ, Բասենու եւ Բայազիտու, մի ամ պայմանաւ ՚ի Նոյ. Բ:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Բաղիշեցի Միրզա անուամբ հայոյ ումեմն, որ վասն Խ թուման պարտուցն, զերկու դստերսն եւ զԱ որդին, եդեալ էր գրաւ առ տաճիկս. ՚ի վերայ Թօխաթու, Ղայսարու, Սուազու եւ Բալուայ մի ամ պայմանաւ. Նոյ. ԻԳ:

Ժողովարարութեան թուղթ եւս տուաւ Աղէքսանդր անուամբ Ստամբօլցի հայոյ ումեմն պարտատիրի. ՚ի վերայ բոլոր երկրին Ուռումէլու մի ամ պայմանաւ. թէպէտ աստ եդաւ, սակայն` թիւն առաջիկայ ՌՄԺԶ ամն եւ Յունվար ամիսն գրեցաւ` Նոյ. ԻԳ:

Իբրեւ երկրորդ անգամ գիր հարկի սրբազան Վեհին ժամանէր ՚ի Գեօլու գիւղն (որպէս ասացաւ ՚ի Մայիսի ԻԸ) ապա անյապաղ ՚ի սուրբ Աթոռս դիմէր Աստուածատուր էրէցն մեծաւ ապաշաւանօք եւ առ ոտս սրբազան Վեհին անկեալ զներումն հայցէր: Եւ սրբազան Վեհն հայրական գթով զնա ընկալեալ, շնորհեաց զթողութիւն եւ կամեցաւ պահել աստ ՚ի ժամանակս ինչ, զի ապաշխարանս: Այլ նա թէպէտ առանց իրիք ընդդիմասութեան յօժարէր յանձն առնուլ եւ կատարել զհրամանն, սակայն վերստին գթացեալ նմա սրբազան Վեհին կարճեաց զպատիժն: Եւ ասաց նմա բերել վասն սրբոյ Աթոռոյս մերով դրամով զերկու զոյգ ջրաղացաքարինս, որ ելանէր ՚ի տեղւոյ իմեքէ ՚ի յերկիրն Վանայ եւ ՚ի թեմն Ախթամարու, յայնկոյս ծովուն որ անդ, զոր կարի յոյժ պատուական գոլ ասէին, որ նաւու անցանելոց էր յայսկոյս ծովուն եւ անտի մինչեւ ցաստ սայլիւք բերիլ: Եւ նա զայս յանձն էառ: Վասնորոյ` զթուղթ գրեաց սրբազան Վեհըն առ Գեօլու գիւղն նորին վասն արձակման նորին:

Թուղթ մի եւս առ այն գեօղօրայսն գրեաց, ընդ որովք անցանելոց էին քարինքն ՚ի բերիլն եւ զգլխաւորս նոցին յանուանէ գրեաց ՚ի թղթոջն, զի օգնեսցեն Տէր Աստուածատուրին գօմշօք, եզամբք եւ սայլիւք վասն բերելոյ զքարինսն. զորս եւ հրաւիրեաց գալ ընդ քարանցն ՚ի սուրբ Աթոռս:

Այսպէս եւս առ սուրբ Յակոբայ վանից Առաջնորդ Հայրապետ եւ առ սուրբ Գէորգեայ Առաջնորդ Խաչատուր վարդապետսն եւ առ սրբոյ Թօմայի վանահայր Տէր Սողօմօնն գրեաց, զի նոյնպէս օգնեսցեն Տէր Աստուածատուրին եւ ընդ նմա ՚ի սուրբ Աթոռս եկեսցեն:

Առ նաւավար մհ. Գիւդճօն գրեաց, ըստ նմին դարձեալ, քանզի նա էր զքարինսն ընդ ծովն անցուցանելոց: Իսկ Աստուածազօր Արքայն Հերակլ գրեալ էր զսիրոյ թուղթ առ Մուշաղբիւրցի Տէր Յովաննէսն, որ էր ՚ի Վան (որ յիշեցաւ ՚ի Հոկտ. Բ) եւ հրաւիրեալ էր զնա գնալ ՚ի Թիֆլիզ: Եւ սրբազան Վեհին եւս էր գրեալ, զի զայս գրեսցէ նմա: Վասնորոյ` գրեաց առ Տէր Յովաննէսն` սրբազան Վեհըն եւ զթուղթ Արքային եւս առ նա յղեաց եւ պատուիրեաց, զի թէ ըստ այնմ իցէ առնելոց, գրեսցէ Արքային եւ զթուղթն առ ինքն յղեսցէ: Իսկ եթէ ոչ, զօրինաւոր պատճառս գրելով շահեսցէ եւ մի սրտառու բանիւ միանգամայն հրաժարեսցի:

Ի Վան առ Իսաղ Աղայն գրեաց ՚ի պատասխանի վայր ՚ի վերոյ գրոյ իրիք, զոր գրեալ էր նա որպէս թէ աղերս վասն Քահանային վերոյիշելոյ: Եւ զի` ՚ի Բայազիտու դարձեալ ՚ի սուրբ Աթոռս եկն Մինաս վարդապետն տարեալ սրբութեամբքն (որ յիշեցեալ գոյ ՚ի Սեպտ. Ը), վասնորոյ գրեաց սրբազան Վեհըն ՚ի Բայազիտ առ Մարգար Աղայն, շնորհակալութիւն վասն տուելոց արդեանցն Մինաս վարդապետին, եւ շահելոյն զնա եւ վասն ձիոյն` զոր Վարդան որդի նորին յղեալ էր ընծայ սրբազան Վեհին: Եւ զի ասասցէ փաշային յղել աստ վասն հարկաւորութեան ինչ զքեաթիպն իւր Մօլլայ մուսայն: Այս ընդ վերոյիշեալ Տէր Աստուածատուրին հանդերձ միւս թղթովքն ՚ի Նոյեմբ. ԻԷ:

Օրինակ հասարակ թղթոյն ՚ի բոլորագրահամար տետրոջն է յերեսն ՄԾԸ: