Ջամբռ, Գիրք,որ կոչի յիշատակարան

Զայսմանէ ճառեցաք ի վերդ ի Ժ գլուխն, թէ ե՛րբ սկսաւ եւ յի՛նչ պատճառէ, եւ զզիարդութենէ նորին. անդ տեսցես: Իսկ աստանօր ոչ եւս վերակրկնելով զնոյնն, այլ զմնացելոցն շուրջ զայնու նիւթովն ի լոյս բերելով՝ ի մերս ժամանակ հասուցից:

Արդ մինչ խափանեցաւ Հայրապետութիւն Հայոց ի սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնէ ի հինգ հարիւր վաթսուն եւ վեց թուականութեանս մերում ի յաւուրս Գրիգոր կաթուղիկոսին, եւ փոխեցաւ ի Հռոմկլայն (որպէս ի վերն ասացաք ի Ժ գլխոջն ամենայնիւք պարագայուքն). ապա եւ առ նովաւ հաստատեցաւ կաթուղիկոսութիւնն Ախթամարու կղզոյն ձեռամբ եւ հեղինակութեամբ Դաւիթ անուն վարդապետի ումեմն: Անկան այնուհետեւ ընդ միմեանս երկոքին կաթուղիկոսունքն Հռոմկլայուն եւ Ախթամարուն. նա զնորին ընդունողսն, զհետեւողսն, եւ զձեռնադրեցեալսն բանիւ առնէր եւ խոտէր, նա զնորինն, մինչ զմիմեանս եւս բանիւ արարին քանիցս անգամ: Տե՛ս դու յայսմ միջոցի զորպէսն առաջնորդաց վարդապետաց, քահանայից, եւ խղճալւոյ հասարակ ժողովրդոցն մերոյ, թէ ո՛րպիսաբար կեան լիրբքն եւ անկարգքն որպէս թէ բացարձակ գտեալ զճանապարհ աներկիւղ եւ անկասկած, զինչ եւ կամին առնեն: Ամօթխածքն եւ երկիւղածքն հեղձամղձուկ լեալք՝ յոգւոց հանելով մաշին եւ ի լռութեան նստին: Եւ շատք եւս ի գլխաւորաց եւ երեւելի վարդապետաց ո՛չ զմինն ի նոցանէ ընդունէին եւ հետեւէին, որպէս Գոշ Մխիթարն, Վանականն, Տաթեւացւոյ դպրատունն, եւ այլք շատք: Յաւուրսն յայնոսիկ որովհետեւ եւ ազգն մեր ըստ մեծի մասին փոխեցան ի Հռոմկլայն եւ ի Կիւլիկէ, եւ ի յիշխանութիւնս Յունաց, շատքն ի նոցանէ այլայլեցին զդաւանութիւնս եւ զկրօնս Հայաստանեայցս Եկեղեցւոյ, հետեւելով Քաղկեդոնիկ աղանդոյն Յունաց. նոյնպէս եւ շատք ի կաթուղիկոսացն անդ նստողաց յԱխթարմայութիւն մոլորեցան: Զանազան եւ պէսպէս հերձուածք եւ թիւրութիւնք ծնանէին յազգի մերում ի դաւանութիւնս եւ յարարողութիւնս եկեղեցւոյ, ի պսակս, ի ձեռնադրութիւնս եկեղեցականաց, եւ այլ այսպիսիք անկարգութիւնք յոլովք, որպէս պատմէ Կիրակոս պատմագիրն: Վասն որոյ եւ Կոստանդին կաթուղիկոսն գրէ զթուղթս կանօնականս քանեօք գլխօք եւ առաքէ յամենայն երկիրս Հայոց ի ՈՂԶ թուականիս մերում:

Արդ կաթուղիկոսքն Սսայ այսպէս տկարացեալ եւ կարճալեզու յազգս եւ յերկիրս Հայոց, իսկ Ախթամարու կաթուղիկոսքն ամենեւին օտար, խոտեցեալ եւ անընդունակք յազգէս մերմէ: Եւ այսպէս մնացեալ երբեմն լաւ, երբեմն միջակ, եւ երբեմն ի վատ անդր, մինչեւ ի յութն հարիւր իննսուն թիւն մեր, յորում վերանորոգի Հայրապետութիւն Հայոց ի սուրբ Էջմիածին ի բնիկ Հայրապետարանն, ի նստի Հայրապետ Հայոց Տէր Կիրակոս ճգնաւորն ի յութն հարիւր իննսուն թւոջն մերում, որպէս ասացաք յայլուր երկարապէս: Եւ մնան նոքա, այս ինքն ի Սիս եւ յԱխթամար նստօղ կոչեցեալ կաթուղիկոսքն ի յապստամբութեան իւրեանց եւ բանադրեցեալք յիրերաց: Ապա ի նստիլ Տեառն Կիրակոսի ի սուրբ Էջմիածին՝ բառնայ զամենայն անէծսն եւ արձակէ զնոսա ի բանադրանացն, եւ առհասարակ օրհնութեան արժանացուցանէ զերկուս կողմունսն եւս ըստ Թօմայի պատմագրին: Իսկ ի Կիրակոս կաթուղիկոսէն մերմէ մինչեւ ի Միքայէլ կաթուղիկոսն մեր զոչ ինչ հարկաւոր գրելիս գտաք զհաւաստիս վասն Ախթամարու կաթուղիկոսացն՝ թէ որպէս եւ յինչ կացութեան են լեալք: Բայց ի խառնակմանց երկրիս եւ ի տարագրութենէ կաթուղիկոսացն մերոց՝ համարձակութիւն գտեալ նոցա երբեմն երբեմն ոտն ածէին ի վիճակս սրբոյ Աթոռոյս որպէս ասացաւ ի Բ եւ ի Ժ գլուխսն: Քանզի Գրիգոր կաթուղիկոսն նոցին ի ՈՒԳ թւոջն մերում ֆարման բերէ ի յՕսմանցւոց թագաւորէն վասն Վանայ, Համդայ, Արճշու, Խլաթու, Մշու, եւ Բաղէշու, եւ այլոց մերձակայիցն, թէ՝ այսոքիկ ի բնէ մեր են վիճակք, այլք սեւագլուխք զաւթեալ են եւ ես մնամ ի ներքոյ միրիի: Այսպէս արարեալ, ֆարման բերէ ի տաճկաց ՋՁԳ թուին: Յետոյ մեր կաթուղիկոսքն գիտացեալք՝ արզ առնեն թագաւորին, եւ զԳրիգոր կաթուղիկոսն Ախթամարու յետս ընկրկեն, եւ զֆարման նորին առնուն ի ձեռացն: Որ ահա՛ գոյ ի սուրբ Աթոռս. զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ (ՄԻԹ) համարովն: Այսպէս եւ զկնի ժամանակաց ի ՌՃԴ թուոջն մերում մինչ մեռանի Փիլիպպոս կաթուղիկոսն մեր եւ նստի Յակոբ կաթուղիկոսն Ջուղայեցի, յայսմ միջոցի մինչ սաստիկ պատերազմն եւս գոյր ի մէջ Պարսից եւ Օսմանցւոց թագաւորացն, Մարտիրոս կաթուղիկոսն Ախթամարու ժամանակ գտեալ ի ձեռն իւրոցն ծածուկ արզայ հասուցանէ առ Օսմանցւոց Սուլթան Մահմուտ թագաւորն թէ՝ Վան, Բերկրի, Արճէշ, Խլաթ, Բաղէշ, Մուշ, Հօշապ, եւ մինչեւ ի Համիթ, ընդ տէրութեամբ քով են, սակայն ի յերկիրն Պարսից նստող Խալիֆայն զայսոսիկ զաւթեալ է, եւ զարդիւնս սոցա ժողովեալ տանի յերկիրն Պարսից, հրամայեսցես՝ զի մեզ լիցին վիճակք, որովհետեւ ի յիշխանութիւնս քո նստիմք մեք: Զոր ի լսելն Սուլթան Մահմուտին, տայ նմա զֆարման՝ զի նա տրիեսցէ այնց վիճակացն: Զայս իբրեւ լսէ Յակոբ կաթուղիկոսն, եւ սա գրէ արզայ առ նոյն Սուլթան Մահմուտն հաւաստելով ի բնէ անտի Էջմիածնի գոլ վիճակ. վերոյիշեալ նահանգքն. եւ Սուլթան Մահմուտն եւս ի վերահասու լինելն ճշմարտութեանն՝ վերստին հաստատուն ֆէրման գրէ թէ՝ այն վիճակքն որովհետեւ ի բնէ Էջմիածնի են լեալք՝ մեք եւս Էջմիածնի շնորհեցաք, եւ մի՛ եւս ձեռնամխիցին Ախթամարու կաթուղիկոսն եւ կամ այլք (եւ նոյն ֆարմանն եւս ահա ի սուրբ Աթոռս գոյ). որ գրի ի տաճկաց թիւն ի ՌՀԲ. զորս գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ (ՄԼԱ) համար նշանաւն:

Իբրեւ այս այսպէս լինի Մարտիրոս կաթուղիկոսն Ախթամարու անկանի ի Վանայ մովպետն եւ ի մեծամեծսն կաշառելով, ասէ թէ՝ ես զայսքան դրամ եմ խարճեալ, ֆարման եմ հանեալ, այժմ ի վիճակացս եւս զրկիմ. եւ շատ զրոյց առարկի ի մէջ այլազգեաց եւ մերայնոցն ի դատարանի նոցին. վերջապէս Յակոբ կաթուղիկոսի գիտութեամբն եւ խորհրդակցութեամբն տեղւոյ առաջնորդ Պօղոս վարդապետն վէքիլ լինի Էջմիածնի կողմանէ ՌՊԽԸ ղուռուշ տայ Մարտիրոս կաթուղիկոսին եւ ի բերանոյն զգիր առնու թէ՝ ես Մարտիրոս կաթուղիկոս Ախթամարու, յառաջ քան զայս վասն Վանայ, Բաղէշու, Մշու, եւ այլոց շրջակայից յաղագաւ, որոց զնուիրակութիւնն Էջմիածին առնոյր, ֆարման հանի յարքայէն թէ՝ Էջմիածին ի յիշխանութիւնս Պարսից է, եւ այս երկրաց զարդիւնսն ժողովեալ տանի յերկիրն Պարսից, հրաման լիցի զի Ախթամար կերիցէ, որովհետեւ ի յիշխանութիւնս Օսմանցւոց է: Ապա յետոյ Վանայ առաջնորդ Պօղոս վարդապետն ընդ յիս դաւ յարոյց եւ վկայս եբեր ի դատարանի թէ՝ այդ վիճակքդ ետտի քիլիսային են եւ ոչ՛ Ախթամարու: Եւ յետ խօսակցութեանց, ապա ի Պօղոս վարդապետէն ես Մարտիրոս կաթուղիկոս առի ՌՊԽԸ ղռշ. եւ զայս գիրս ետու: Որ այսուհետեւ եթէ ես ձեռնամխիլ կամիցիմ այսց վիճակացս, թալպիս լինիմ եւ յանցաւոր: Եւ զայս գիրս գիտ ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ (ՄԼԲ). համար նշանաւն: Որ գրի ի թիւն տաճկաց ի ՌՀԲ: Իբրեւ այս այսպէս լինի, ապա ի միւս ամին, Մուստաֆայ փաշայի որդի Ապտուլլայ-չէլէպի ոմն կոչեցեալ՝ որ լինի իշխօղ Աղթամարու կղզոյն, դաւ յարուցեալ ընդ Պօղոս վարդապետին եւ ընդ իշխանսն Վանայ, ասէ թէ՝ Աղթամարու կաթուղիկոսին յաղագաւ ես զայսքան դրամ խարճեցի եւ ֆարման բերել ետու, զի նա տրիեսցէ այսց վիճակացս, եւ ի տարւոջն տայցէ Վանայ բերթին ԳՌ ստակ, եւ ԺՌ ստակ եւս ինձ տայցէ ի տարւոջն: Այժմ որովհետեւ դուք ի ձեր կողմն արկեալ դուք տիրեցիք, ուրեմն Ետտի-քիլիսէի առաջնորդ Պօղոս վարդապետն տայցէ զնոյն ԳՌ ստակն Վանայ բերթին, ԺՌ ստակ ինձ ամ յամէ. եւ Ճ զռշ. եւս զոր խարճեցի վասն ֆարմանի Մարտիրոս կաթուղիկոսին, ապա թէ ձեզ լիցին այդ վիճակքդ: Եւ Պօղոս վարդապետն եւ իշխանքն եւս յանձն առեալ զայս ասացեալ դրամքս ի տալ, եւ ի նոյն Ապտուլլայէն եւս զգիր մի առնուն թէ՝ այսուհետեւ թէ ես, եւ թէ Ախթամարու կաթուղիկոսն դաւի արասցուք, եւ կամ ձեռնամխիլ կամիցիմք յայս վիճակս, թալպիս եւ խաբեբայ եղիցուք: Որ է գրեցեալ ի ՌՀԳ թուին տաճկաց. զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ (ՄԼԳ) համարիւն: Բայց ֆարման թագաւորին թէպէտ յանուն սրբոյ Աթոռոյս է գրեցեալ, զոր ի վերդ գրեցաք, թէ վիճակքն այնոքիկ սրբոյ Էջմիածնի են, Ախթամարու կաթուղիկոսկքն եւ այլք չունին հրաման ձեռնամխիլ յայնս, սակայն այս երկու հուճաթքս զորս յիշեցաք, յանուն Վարագայ սրբոյ Նշանի վանիցն գրեն, իբր թէ՝ վիճակքն այնոքիկ այն վանքին են եւ Ախթամարու կաթուղիկոսն ո՛չ ինչ ունի մասն ի նոցանէ, իբր թէ՝ Պօղոս վարդապետն որ ի նոյն ժամանակն Վարագայ վանիցն առաջնորդ է լեալ, նա տայ զայն վերոյիշեալ դրամքն եւ զոտս Մարտիրոս կաթուղիկոսին հանէ ի վիճակէն Էջմիածնի: Վասն որոյ ի մէջ այն երկուց հուճէթիցն ոչ Էջմիածնի անուն գոյ եւ ոչ Էջմիածնանիստ կաթուղիկոսի, այլ Պօղոս վարդապետի եւ Ետտի-Քիլիսայի, այս ինքն Եօթն Եկեղեցւոյ, որ է Վանայ Վարագայ, սրբոյ Նշանի վանքն: Քանզի որպէս ասացաք ի վերն, զի որովհետեւ մեծ պատերազմն եւ թշնամութիւն գոյր ի մէջ Պարսից եւ Օսմանցւոց, եւ սուրբ Աթոռս էր ընդ իշխանութեամբ Պարսից, եւ Վանայ կողմունքն ընդ իշխանութեամբ Օսմանցւոց (որպէս եւ են այժմ). վասն այսորիկ այսպէս առնել ետ Յակոբ կաթուղիկոսն, զի հատցի թունալի լեզուք նոցին՝ որք զմեծ զէն առեալ ինքեանց՝ որպէս թէ արծարծէին աստ եւ անդ ի յականջս Օսմանցւոց, թէ ի յերկրէս Օսմանցւոց զարդիւնսն ժողովեալ տանին ի յերկիրն Պարսից, որպէս եւ մինչեւ ցայժմ ունին զայս սովորութիւն Օսմանցուց կողմանց սեւագլուխքն. որք ի խոշտանգիլն ի յԷջմիածնանիստ կաթուղիկոսացն եւ ի նուիրակաց սոցին վասն անկարգութեանց իւրեանց, զայս յառաջ բերեն որպէս թէ յանառիկ ամրոց իմն ապաւինեալք:

Դարձեալ զկնի այսորիկ ի ՌՃՂԲ թուոջն մերում ի ժամանակս Ղազարու կաթուղիկոսին մերոյ Ճահկեցւոյ, Ախթամարու բոլոր վիճակքն զզուեցեալ ի ...... կաթուղիկոսէն իւրեանց վասն անյարմար կացութեանն, եւ մանաւանդ զի զաթոռն իւրեանց իսպառ անշքացոյց եւ ի ներքոյ յոլովից պարտուց էարկ, եւ զեկեղեցական միաբանսն ցրուեաց, եւ զկնաւոր աշխարհական բնակեցոյց ի վանքն, վասն որոյ ընկեցին զնա յաթոռոյն, եւ զՆիկողայոս վարդապետ ոմն ընտրեալ արարին իւրեանց կաթուղիկոս: Ապա Նիկողայոսս այս խորհրդակցեալ ընդ ոմանց սեւագլխոց իւրոց անկատարից եւ ընդ ումեմն Աղէքսանդր աբեղայի՝ իբր թէ նեղ է տեղիս մեր, ըստ գրոյն, առաքէ զնոյն Աղէքսանդրն ի Կոստանդնուպօլիս. որ գնացեալ անդ, ի ձեռս ոմանց ծածուկ գիր մի հանէ ի դրանէ թագաւորին, (որ ասի Ղոլթուխ ֆէրմանի) իբր թէ՝ նահանքս այսոքիկ, այս ինքն Վան, Բաղէշ, Մուշ եւ շրջակայք սոցին Ախթամարու են վիճակք: Եւ զայս հրաման առեալ գայ ի Վան. գայ եւ Նիկողայոսն ի Վան եւ ցուցանէ զհրամանագիրն զայն տեղւոյ մովպետին, յորմէ եւ զգենու զխիլայ, եւ որպէս թէ տիրելով վերոյիշեալ նահանգացն՝ զյիշեալ Աղէքսանդր աբեղայն նուիրակ կարգէ նոցա, եւ զՅովհաննէս վարդապետն (որ յայնմ միջոցի նուիրակ էր ի սրբոյ Աթոռոյս կողմանցն այնոցիկ) կալեալ՝ զժողովեալ արդիւնսն առնուն ի ձեռացն, եւ զինքն ի բաց վարեն. եւ զայլս այսպիսիս: Եւ յորժամ զայս ամենայն լսէ Ղազար կաթուղիկոսն մեր, եւ սա գրէ ի Պօլիս, եւ զնորոգ ֆէրման բերել տայ ի նոյն թագաւորէն սաստիկ եւ հաստատուն վճռով թէ՝ վիճակքդ այդոքիկ Էջմիածնի են, ոչ ոք ունի իշխանութիւն ձեռնամխիլ ի դոսա: (Եւ ֆարմանս այս՝ մինչ ի վերայ Վանայ Օճախլու կոչեցելոցն էր գրեալ, առ նոսա գոյ մինչեւ ցայսօր, եւ Պատրիարգ Յակոբ վարդապետի գիրն գոյ վասն այսորիկ թէ՝ զֆէրմանն հանեալ յղեցի, ի ՌՃՂԵ թուոջն մերում: Եւ այսու զվերոյիշեալ վիճակսն Ղազար կաթուղիկոսն վերստին յինքն վերադարձուցանէ, եւ զարդիւնս նուիրակին մերոյ՝ զոր առեալ էր Նիկողայոսն, ճշտիւ յետս առնու, եւ զՆիկողայոսն եւս բանադրէ: Եւ յետ այսց անցից ապա Նիկողայոսն այն ետես՝ թէ ի յունելոցն եւս զրկեցաւ, եւ մանաւանդ կորագլուխ եւ ամօթալից լեալ ի վիճակէն իւրմէ եւ նուաճեցեալ իսկ ի բազմակոյտ պարտուց եւ յաղքատութեանց, վասն որոյ անճարացեալ բոլոր վիճակօք՝ վանականօք եւ աշխարհականօք՝ զբազմակնիք թուղթս հնազանդութեան եւ աղերսանաց գրեն առ Ղազար կաթուղիկոսն մեր, ընդ թղթոյն եւ զՆիկողայոսն առաքեն յաթոռս խնդրելով մեծաւ աղաչանօք ի Ղազար կաթուղիկոսէն, զի զՆիկողայոսն արձակեսցէ ի կապից եւ կաթուղիկոս հաստատեսցէ ինքեանց, եւ աղքատութեանց եւ պարտուց աթոռոյն իւրեանց եւս օգնութիւնս արասցէ, խոստանալով եւս այնուհետեւ կաթուղիկոսօք եւ վիճակօք՝ ի հնազանդութեան սրբոյ Էջմիածնի եւ սորին կաթուղիկոսացն մնայցեն: (Եւ նոյն թուղթն գոյ ի սուրբ Աթոռոջս: ) Վասն որոյ եւ Ղազար կաթուղիկոսն մեր սիրով ընկալաւ զՆիկողայոսն, եւ ի յատենի արձակէ զնա ի բանադրանաց, որպէս թէ յաթոռոջս վերստին հաստատէ զնա կաթուղիկոս Ախթամարու բոլոր վիճակին: Եւ ապա հաւանութեամբ եւ ըստ խնդրոյ բոլոր վիճակին եւ Նիկողայոս կաթուղիկոսին իսկ, ի ներկայութետն բազմաց եպիսկոպոսաց զկանօնական կոնդակ իմն գրէ քանեօք գլխօք, այս ինքն զՆիկողայոսն ընկալցին իւրեանց կաթուղիկոս այսուհետեւ, եւ մինչ ի մահն զայլ ոք մի՛ դնիցեն՝ որպէս առնէին յառաջ: Եւ յետ մահու նորին զայլ ոք ինքնագլուխ մի նստուսցեն, այլ զարժանաւորն բազմակնիք թղթով բոլոր վիճակին ի սուրբ Աթոռս առաքեսցեն. զի աստ օծցի: Եւ զայլս այսպիսիս գրէ, եւ կնքէ ինքն Ղազար կաթուղիկոսն, կնքէ եւ ինքն Նիկողայոս կաթուղիկոսն, եւ այլք եպիսկոպոսք՝ որք գտանին: Եւ վերջապէս վճռեն ի նոյն թղթոջն թէ՝ այսուհետեւ ով ոք հեստիցի յայսց կանօնացս՝ նզովեալ լիցի յամենասուրբ Երրորդութենէն, յամենայն սրբոց նորին եւ ի մէնջ: (Որոյ ահա օրինակն գոյ ի սուրբ Աթոռոջս: ) Զայս գիր առեալ Նիկողայոս կաթուղիկոսն, մեծաւ փառաւորութեամբ եւ խիլայիւք գնայ ի վիճակն իւր: Եւ յետ ամաց ինչ՝ մեռանի Նիկողայոս կաթուղիկոսն Ախթամարու, եւ նստի ի տեղին Գրիգոր վարդապետ ոմն, նոյնպէս ինքնագլուխ եւ թարց հրամանի սրբոյ աթոռոյս կաթուղիկոսացն Մինասայ եւ Աղէքսանդրի (որք զկնի Ղազարու նստան յաթոռոջս): Զի որպէս Ախթամարցիք զայնքան նզովիւքն եւ ուխտիւքն իւրեանց անփոյթ արարին, նոյնպէս եւ մերս կաթուղիկոսունքն պաշարեցեալք ի խառնակմանց ժամանակին եւ յանձեռնհասութենէ՝ զանց արարին: Ապա ի ՌՄԺ թուոջն մերում մեռանի եւ Գրիգոր կաթուղիկոսն Ախթամարու, նոյնպէս եւ նստի ի տեղին Թօմայ վարդապետ ոմն կաթուղիկոս. յորում ժամանակի էր կաթուղիկոս յԱթոռոջ Էջմիածնի Շամախեցի կոչեցեալ Յակովբ գիտնականն: Ի սոյն ժամանակի վերոյիշեալ Թօմաս կաթուղիկոսն Ախթամարու թէ ի խղճէ հարեցեալ, եթէ ի բազմակոյտ պարտուց եւ ի պակասութեանցն բռնադատեցեալ, ելեալ գայ ի սուրբ Աթոռս ի յոտս Յակոբ կաթուղիկոսին մերոյ ի հնազանդութիւն եւ ի վերանորոգումն առաջնոց հայրապետացն կանօնաց, եւ յայտնապէս յանձն առնու եւ խոստովանի զգոլն իւրեանց ընդ նզովիւք Ղազարու կաթուղիկոսին: Եւ յաւուր Կիւրակէի, ի ներկայութեան բոլոր միաբանից սրբոյ Աթոռոյս եւ բազմախումբ ժողովրդեան ի ժամ սրբոյ Պատարագին, ի մէջ սրբոյ Եկեղեցւոյն անկեալ ի ծունկս բացաւ գլխով՝ եւ Ըստ անառակին որդւոյ գոչեմ ասելով խնդրէ զարձակումն: Զոր եւ ընդունի սիրով Յակոբ կաթուղիկոսն մեր, եւ ընթեռնու զաւետարանն Անառակին, եւ տայ զարձակումն ի մէջ հանդիսին, եւ որպէս թէ վերստին հաստատէ զնա կաթուղիկոս Ախթամարու վիճակին: Գրէ եւ Կոնդակ ի վերայ վիճակին, զի զԹօմասն ընկալցին այնուհետեւ կաթուղիկոս ինքեանց. վերոյիշելով հաստատէ ի սոյն Կոնդակոջս եւ զկանօնս Ղազարու եւ Նիկողայոս կաթուղիկոսացն ուխտադրութեանցն եւ նզովափակ կանօնացն, զորմէ ի վերդ յիշեցաք: Եւ հարկադրէ եւս, զի ի նոյն կանօնի եւ յուխտի մնալ այնուհետեւ, վերահաստատելով զնոյն ուխտսն հանդերձ նզովիւք, մի՛ եւս դիցեն ինքնագլուխ զկաթուղիկոս ինքեանց, եւ զեղեալն առանց հրամանի կաթուղիկոսացն Էջմիածնի մի՛ ընդունիցին: Եւ զայլս այսպիսիս պատուէրս եւ կանօնս: Զայս կոնդակս գրէ Յակոբ կաթուղիկոսն հաւանութեամբ Թօմայ կաթուղիկոսին, ներկայութեամբ եւ վկայութեամբ Լմայ եւ Կտացու անապատից հարանցն Կարապետ եւ Յակոբ վարդապետացն, եւ այլոց բազմաց եպիսկոպոսաց, եւ տայ Թօմայ կաթուղիկոսին. զոր եւ պատուով եւ խիլայիւք առաքէ ի յԱթոռն իւր յԱխթամար ի վերոյիշեալ թուոջն: Եւ նոյն Կոնդակի օրինակն ահա գոյ ի սուրբ Աթոռոջս: Եւ այս Թօմաս կաթուղիկոս որքա՛ն նստեալ է յաթոռն իւր թէ՝ ի յաւուրս Յակոբայ կաթուղիկոսին եւ թէ ի մեր ժամանակս, զսուրբ Մեռոնն ի սրբոյ Աթոռոյս եւ ի մէնջ առեալ բաշխէ վիճակին իւրոյ: Թէպէտ ինքն զնիւթն խնդրէր՝ զի ինքն օրհնիցէ, սակայն մեք զօրհնեալ սուրբ Մեռոնն տայաք: Որ եւ է այսպէս մինչեւ ցայսօր: