Ջամբռ, Գիրք,որ կոչի յիշատակարան

Եւ ո՛րքան առ այս՝ ծանի՛ր սիրելի ընթերցող, զի ի ձեռնարկելն իմ զայսմանէ՝ կարի եւ շատ տարակուսանօք եւ յոգւոց հանելով գրեցի. քանզի որոց ցանկայի եւ յուսայի գտանել, զորս եւ հաւաստեաւ գիտէի իսկ գոլ յԱթոռոջս, զբազումս եւ զբոլորէն ոչ գտի:

Ոչ գիտեմ ի նախանձակտուր, ի նենգալի եւ ի թշնամի մարդկա՞նց էին անհետացեալք, թէ ի յանհոգութենէ յաջորդողացն տեղւոյս, եւ թէ ի մօտ առ մօտ վախճանեցմանէ եւ ի պղտորմանէ եւ ի տարուբերմանէ երկրիս եւ երկրականացս, ընդ որս եւ Աթոռոյս եւ Աթոռայնոցս: Ոչ միայն զյառաջնոցն ասեմ եւ զհնագունիցն, այլ եւ զյետնոցն եւ զմօտագունիցն: Արդ մինչ զբազումսն ոչ գտի, որպէս ասացի, վասն որոյ եւ զսակաւսն՝ զորս առձեռն ունեցայ, տեսի եւ վերահասու եղէ մտացն եւ դիտմանցն, գրեալ աստ արձանացուցի, զի մի՛ եւ սոքա անհետասցին: Քանզի թէպէտ տուողքն են այլազգիք եւ թշնամիք մերոյս կրօնի, սակայն՝ տուրք եւ հրամանագիրք նոցին են ըստ աշխարհիս օգտարարք, բուժիչք, եւ ապահովացուցիչք, որպէս ի յօձից թունաւորաց սպասեմք առնուլ զթրակէզս ի բուժումն պէս պէս ցաւոց: Զայս վասն այսորիկ երկարեմ, զի եւ դու ի յունիլդ զգուշութեամբ պահեսցես զմնացեալսն առ քեզ: Եւ մի՛ ասիցես թէ՝ այժմ այս ինչ ռաղամ անօգուտ է, եւ կամ թէ թագաւորքն ոչ գոն, զի՞նչ օգտեն հրամանք նոցա. զի պիտոյանան բազմիցս եւ իւրաքանչիւրոցն գոյ ժամանակ պիտանաւորութեան, որպէս մեք փորձեցաք բազմիցս: Եւ մանաւանդ որքան թագաւորական գիր գտանի յԱթոռոջս, այնքան պատիւ է սմա, որքան առ յայս՝ բաւ լիցի խոհեմութեանդ: Ուրեմն զորս ունեցայ եւ տեսի, են այսոքիկ, զոր սկսեալ ի յառաջնոյն Շահ Թահմազէն մինչ ի յետինս Շահ-Թահմազ, եւ զկնի նոցա զՕսմանցւոցն եւ զայլոց Շահապէս իշխողաց՝ կարգաւ գրեցի ցանկապէս համարովք՝ եւ հանդերձ դիտմամբք եւ թուովքն իւրեանց: Բայց ի սոցունց՝ որք յիշեցեալք են ի գրքոջս ի հարկաւորութեանն տեղւոջ՝ աստ եւս առնշանադրին կարճառօտաբար. եւ որք ոչ են յիշեցեալք երբէք, միայն որպիսութեամբքն իւրեանց գրին:

Ի սկսանիլ երկրորդի գաւազանի թագաւորութեան Պարսից, ի ՋԽ թուոջն մերում, եւ ի ՊՂԷ թուոջն տաճկաց, ի Շխօճաղ կոչեցելոյն, յորում նախապէս նստաւ Շահ-Իսմայէլն, յորմէ զռաղամ ինչ ոչ գտաք, եւ զկնի նորա թագաւորէ Շահ-Թահմազն ի ՃՀԷ թուոջն մերում, եւ ի տաճկաց ՃԼԳ թուին: Այս Շահ-Թահմազս ռաղամ մի տայ Միքայէլ կաթուղիկոսին ի ՋԾԵ թուոջն տաճկաց, եւ ի մեր թուոջն ՋՂԵ, վասն Նախիջեւանու, Գեղարքունւոյ, Ղափանու, Խօյու, Սալմաստու, Կէնճէու, Բարտայու, Ախստեւու, Զակամներու, եւ Լօռու, զի Էջմիածնի լիցին վիճակ եւ հնազանդ նորին կաթուղիկոսացն, որպէս յառաջնմէ լեալք են: Քանզի ի յամայանալն սրբոյ Աթոռոյս, զվերոյիշեցեալ վիճակսդ, զորն Գանձասար էր զաւթեալ, եւ զորն Աղթամար: Գի՛տ զայս ռաղամս յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... նշան համարաւն: Որոյ սաւատ մի եւս գոյ, զոր եւս գի՛տ գոյն նշանօքդ: Յիշեցաւ այս ի Ժ գլուխն ի ճառս Գանձասարու:

Մեծ Շահ-Ապասին ռաղամ մի գոյ ի սուրբ Աթոռս, զոր գրէ առ Ամիրկունէ խանն ըստ արզայի Դաւիթ կաթուղիկոսին ի ՌԺԹ թուին տաճկաց, թէ զմասունս սրբոց Հռիփսիմեանցն ի գող պատրիչացն առ եւ Էջմիածնի թասլիմ արա, եւ զպատրիչսն հալածեա: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարաւն:

Մեծ Շահ-Ապասին ռաղամ մի եւս գոյ ի սուրբ Աթոռս, զոր ի ժամանակս Մելքիսէթ կաթուղիկոսին գրելով յանուանէ զամենայն սերմանելի տեղիսն սրբոյ Աթոռոյս, հրամայէ՝ զի մի՛ ոք ձեռնամուխ լիցի նոցա, ի ՌԻԲ թուին տաճկաց: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարաւն: Յիշեցաւ այս ի ճառս արտորէիցն ի ԺԵ գլուխն: Յոր նախ Շխ-Իսլամն գրէ յանուանէ զսերմանելի տեղիսն Սրբոյ Աթոռոյս, եւ ապա շահն ի գլուխն ռաղամ գրէ:

Մեծ Շահ-Ապասին ռաղամ մի եւս գոյ ի սուրբ Աթոռս, գրէ ըստ արզայի Մելքիսէթ կաթուղիկոսին թամպէհ ազգիս հայոց, զի յուր եւ իցեն, հնազանդ լիցին կաթուղիկոսին Էջմիածնի, որպէս օրէն է ի բնէ անտի, ի ... թուին տաճկաց: Զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ .... համարովն:

Մեծ Շահ-Ապասին ռաղամ մի եւս գոյ ի սուրբ Աթոռս, յորում զԼուսարարութիւնն սրբոյ Աթոռոյս տայ Սիւնեցի Մովսէս վարդապետին ըստ արզայի նորին: Որ յետոյ եղեւ կաթուղիկոս: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ... ) համարովն: Որ գրի ի տաճկաց ՌԼԶ թուոջն:

Շահ-Սէֆու ռաղամի սաւատն է, բայց հաստատուն կնքով, յորում Շահ-Սէֆին զհարիւր թուման մուխաթէն բառնայ ի սուրբ Աթոռոյս ըստ արզայի Մովսէս կաթուղիկոսին, որ էր հաստատեցեալ ի մեծէ Շահ-Ապասէն, ի ժամանակս Մելքիսէթ կաթուղիկոսին: Որ գրի ի տաճկաց ՌԼԸ թուին: Զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ... համարովն:

Շահ-Սէֆուն ռաղամ. զի արզ առնեն Խաչենու եւ բոլոր Աղուանից երկիրն թէ՝ մեք ի բնէ Էջմիածնի եմք վիճակք, Գանձասարու կաթուղիկոսն ի վերայ մեր մի՛ իշխեսցէ: Եւ Շահն գրէ հրաման՝ զի այսպէս լիցի, զի Էջմիածնի լիցին հնազանդք եւ նմա տայցեն զնուիրակութիւնս: Գիտ ցուցակաւ եւ ... համարով: Որ գրի ի ՌԽԴ թուին տաճկաց: Սորա սաւատ մի եւս գոյ, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Յիշեցաւ այս ի Ժ գլուխն ի ճառս Գանձասարու:

Շահ-Սէֆու ռաղամ, յորում գրէ թէ՝ նուիրակացն Էջմիածնի եւ կամ Խալիֆայի մարդկանցն ամենեւին մի՛ ոք խօսեսցի եւ խառնիցին իբանս եւ ի գործս նոցա, եւ կամ զբան ինչ պահանջիցեն ի շրջիլն աստ եւ անդ, ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին, ի ՌԽԸ թուին տաճկաց: Զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորոց մի կողմն Շխ-Իսլամն զֆաթվայ գրէ, եւ ի միւս երեսն Շահն ռաղամ գրէ ի ժամանակս Փիլիպպոս կաթուղիկոսին թէ՝ ի Հատրբեջան ոմանք ի զուր զբան պահանջեն ի հայոց, որպէս արզ արարին մեզ, մի՛ եւս լիցին այսուհետեւ: Եւ ի ժամանակս Օսմանցւոց զ՚ի շարժէ աւերեալ եկեղեցիսն եթէ նորոգել կամիցին, մի՛ ոք ներհակիցի, զի հարկատու են մեզ. եւ ի բանս օրինաց նոցա մի՛ ոք խառնեսցի. ի ՌԾԳ թուին տաճկաց: Զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում ի մի երեսն Շխ-Իսլամն գրէ զամենայն սերմանելի տեղիսն սրբոյ Աթոռոյս եւ վկայէ թէ՝ այսոքիկ վախմ են սրբոյ Էջմիածնի. եւ ապա ի միւս երեսն Շահն ռաղամ գրէ թէ՝ մի՛ ոք ձեռնամուխ լիցի նոցա, ի ՌԾԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Սոյնանման ռաղամ մի եւս ի մեծէ Շահ-Ապասէն գոյ, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Որք յիշեցան ի ԺԵ գլուխն ի ճառս արտորէիցն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին զմի գութան մաղաֆ առնէ սրբոյ Աթոռոյս. զի չարն Մահմատ ղուլի խան՝ կամեցեալ է բահրայ առնուլ: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան: Զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն, որ գրի ի ՌԾԵ թուին տաճկաց:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում գրէ թէ՝ վանօրայքն Երեւանու՝ զոր ինչ ի ժամանակս Ամիրկիւնէ խանին տուեալ են, զնոյնն առցէ Մահմատ-ղուլի խանն եւ մի՛ ինչ աւելի, ի ՌԾԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին գրէ սաստիկ պատուէր, զի նուիրակացն Էջմիածնի՝ խանք եւ այլք իշխօղք մի՛ լիցին ձեռնամուխք, ի ՌԾԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն, եւ ... համարովն: Յիշէ եւս թէ՝ որպէս ի ՌԽԸ թուին Շահ-Սէֆին եւս է տուեալ այսպէս ռաղամ, որպէս ի վերդ գրեցաւ:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ վասն Երեւանու երկրիս եկեղեցեաց նորոգութեան եւ շինութեան՝ ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարովն. ի ՌԾԵ թիւն տաճկաց:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում գրէ ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին թէ՝ եթէ հայք ընդ միմեանս զղաւ ինչ ունիցին, առ խալիֆայն եւ առ յայլ կարդացողս իւրեանց գնան ի դատ, Տաճիկք ոչ արգելուցուն եւ ոչ խառնիցին: Այլ եւ հայք եթէ զիր ինչ վախմ տան Էջմիածնի, Տաճիկք մի արգելուցուն. յորոյ միւս երեսն եւս շարն գրէ զֆաթվայ: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌԿ թուին տաճկաց:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի Փիլիպպոս կաթուղիկոսն արզ առնէ թէ՝ այս Աթոռս թէ ի յայս գեօղս եւ թէ յայլ ուրեք ունի զմուլքս, զայգիս, եւ զջրաղացս, որք ի բնէ վախմ են Աթոռոյս, եւ այժմ խանք եւ այլք իշխօղք ոչ թողուն մեզ վայելել զնոսա: Երկրիս իշխօղ Խոսրով խանն եւս ի սոյն արզայումս զվկայութիւն գրէ կաթուղիկոսի արզային: Յորում ինն այգի գրի եւ ինն ջրաղաց գոլ Աթոռոյս: Որոց աղագաւ Շահն սաստիկ թամպեհ գրէ, զի մի՛ ոք լիցի ձեռնամուխ, ի ՌԿ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի Փիլիպպոս կաթուղիկոսն արզ առնէ թէ՝ զԳեօզալ-դարայի ջուրն (որ է ինն ջրաղացի ջուր) բերի ի գետս մեր խառնեցի, որ մեծ օգնութիւն եղեւ երկրիս. բայց մեզ ոչինչ օգուտ, զի մուլք գեղջս մերոյ (որ բնական Աթոռոյս է լեալ) այն եւս Ամիրկունէ խանի որդի Թահմազ-ղուլի խանն իւր տօնլուղի տեղ զաւթեալ եկեր, որ եւ մինչ զայսօր այնպէս այլք ուտեն, խնդրեմ զի մեզ շնորհեսցես զմուլք գեղջս մերոյ: Երկրիս իշխօղ Խոսրով խանն եւս յայս արզայոջս գրէ զվկայութիւն, եւ զբարերարութենէ կաթուղիկոսին, եւ խնդրէ կատարել զխնդիր նորին: Վասն որոյ եւ Շահն ռաղամ գրէ բաշխելով ոչ միայն մուլքն Շէշդանկ գեղջս մերոյ, այլ եւ զբոլոր մուտախիլն սորին, որ գրի հարիւր իննսուն խալուար եւ հինգ լիտր: Գիտ զայս ռաղամս յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌԿ թուին տաճկաց: Յիշեցաւ այս ի ԺԵ գլուխն ի ճառս մլքատուութեան գեղջս մերոյ: Որ կարի պիտանի է, մանաւանդ որ ինն ջրաղացաց ջուր յատուկ սրբոյ Աթոռոյս գոյ ի գետս մեր, բաց ի հասարակ բաժնէն, որոյ կէսն Աթոռոյս է:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում Փիլիպպոս կաթուղիկոսն յետ ճառելոյ զբարերարութիւնս իւր, զԳեօզալ-դարայի ինն ջրաղացի ջուրն բերելն, եւ զՄուրթուզայ փաշայն յետս դարձուցանելն ԲՃ թուման տալով, ապա զերիս խնդիրս առնէ յատուկ յատուկ: Նախ թէ զմուլքսն սրբոյ Աթոռոյս՝ զայգիս, զջրաղացս, զվարելահողս, զանասունս, եւ զայլսն՝ մաղաֆ արասցես, զի կերեալ աղօթեսցուք վասն քո: Երկրորդ թէ՝ Աթոռս այս ի նախնեաց մինչեւ զայսօր զորքան վախուպ մուլքս ունեցեալ է եւ ունի, մի՛ ոք ձեռնամուխ լիցի նոցա: Երրորոդ թէ հրաման տուր՝ զի յԵրուսաղէմ գնացից: Եւ շահն իւրաքանչիւրց խնդրոցն յատուկ յատուկ ի գլուխսն հրաման գրէ եւ կնքէ, ի ՌԿ թուին տաճկաց: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան: Գիտ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Շատ հարկաւոր է եւ լաւ պահելի:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի արզ առնեն Շամախու եւ Շիրուանու երկիրն թէ՝ մեք ի բնէ Էջմիածնի եմք լեալք վիճակք, եւ զնուիրակութիւնս մեր Էջմիածնի եմք տուեալ կամիմք եւս այսպէս լինիլ. Գանձասարու կաթուղիկոսքն ի վերայ մեր մի իշխեսցեն: Շահն գրէ հրաման՝ զի այսպէս լիցի, ի ՌԿ թուին տաճկաց, զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի Ժ գլուխն ի ճառս Գանձասարու:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի սրբոյ Աթոռոյս վէքիլ Թումանն գնացեալ ի յԱսպահան՝ արզ առնէ շահին թէ՝ Բաթրինճ գեօղն Էջմիածնի մուլք է եւ խոտհարք վասն անասնոցն. քոչարի տաճիկք եկեալ բնակին ի նմա, երկրին եւ Էջմիածնի վնաս տան: Վասն որոյ եւ Շահն սաստիկ թամպհ գրէ նոցա, մի եւս բնակիլ անդ: Յիշեցաւ այս ի ԺԳ գլուխն ի ճառս Բաթրինճու, ի ՌԿ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ վասն Փիլիպպոս կաթուղիկոսին յԵրուսաղէմ գնալոյն եւ վասն նորա վէքիլին մի ոք ներհակելոյն: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌԿ թուին տաճկաց:

Փոքր ռաղամ մի եւս շնորհակալութիւն վասն ընծայիցն Փիլիպպոս կաթուղիկոսին եւ զխելայ յղելոյն: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌԿ թուին տաճկաց:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի Երեւանցի Սէթի որդի խօճայ Յակովբն, զոր յիշեցաք ի ճառս Նորագեղու եւ յայլս տեղիս, զԵղուարդայ չորս դանկ եւ կէս մուլքն ունեցեալ է հաստատուն ղաբալայով, Տաճիկք ոմանք յափշտակեալ են ի նմանէ, եւ Յակովբն արզ առնէ շահին, եւ յինքն դարձուցանէ՝ եւ յետոյ տայ վախմ սրբոյ Աթոռոյս ընդ Նորագեղու մլքին եւ ընդ այլոց, վասն որոյ եւ զայս ռաղամս տայ Աթոռոյս: Յիշեցաւ ի ԺԳ գլուխն ի ճառս Եղուարդայ, ի ՌԿԲ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զոր ըստ արզայի Փիլիպպոս կաթուղիկոսին եւ Յակովբ վարդապետին գրէ թէ՝ Էջմիածնի նուիրակունքն ուր եւ գնան, զապիթք, խանք եւ ռահտարք1) մի մերձեսցեն եւ մի զինչս պահանջեսցեն: Բայց եթէ մաքսի արժան ինչ ունիցին, տայցեն ըստ կարգին զմաքսն, ի ՌԿԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի Յակովբ կաթուղիկոսն եւ այլ շրջակայ գիւղօրայքն վերստին արզ առնեն վասն Քեօչարի տաճկացն՝ որք գան ի Բաթրինճ գեօղն իջանեն եւ վնասս հասուցանեն: Վասն որոյ սաստիկ թամպէհ գրէ, զի մի՛ եւս մտցեն ի գեօղն յայն, ի ՌԿԷ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զա նախ շարն վճռէ թէ՝ եթէ ոմն Տաճիկ ումեմն քրիստոնէի ի ձեռն շարի եւ ղաբալայով զմուլք ինչ ծախէ, այլ ոչ կարէ դաւ առնել, եւ յետս խնդրել: Այլ եւ՝ եթէ ծախօղ տաճկին ազգական մի եկեալ դաւ յարուցանէ ընդ գնող քրիստոնէին վասն այն ծախեցեալ մլքին, ոչ ինչ է եւ ընդունայն: Ապա եւ Շահն ի գլուխ ֆաթվային գրէ լինել այսպէս, ի ՌԿԸ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զի Նաճաֆ-խանն կամեցեալ է բահրայ առնուլ յԱթոռոյս, եւ Յակովբ կաթուղիկոսն արզ առնէ թէ՝ Փիլիպպոս կաթուղիկոսին դու մէկ գութանի մաղաֆութիւն ես տուեալ, այժմ սոքա զպատուէրդ ոչ պահեն: Վասն որոյ եւ շահն վերստին հաստատելով զմէկ գութանի մաղաֆութիւն, գրէ սաստիկ թամպէհ Նաճաֆ-խանին, զի մի՛ առցէ, ի ՌԿԹ թուին: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, որ (որպէս, ... եւ ... ռաղամքն, ) գրէ յամենայն իշխանութիւնս իւր թէ՝ Էջմիածնի կաթուղիկոսն եւ նորին մարդիկքն ուր եւ շրջին, մի՛ ոք արգելցէ, կամ զիր ինչ պահանջիցէ, եւ կամ ի գործս եւ ի յօրէնս նոցա խառնիցի: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌԿԹ տաճկաց թուին:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում նախ Շխ-իսլամն վճիռ գրէ թէ՝ արծաթագին ծառային ջաղիայ եւ խարճ ոչ գոյ: Ապա եւ շահն հրաման գրէ լինիլ այնպէս, ի ՌԿԹ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում նախ Շխ-իսլամ վճռէ թէ՝ ոմն հայ մեռանի, եւ ոմն եկեալ առ մնացորդսն մեռելոյն ասասցէ թէ՝ մեռեալդ ինձ այս ինչ տալոց էր, եւ կամ թէ զայս ինչ աւանդ եդի առ դա, ոչ կարէ հաւաստել եւ առնուլ մինչեւ ի ձեռն շարի եւ բազմաց վկայութեամբ ոչ ստուգեսցէ: Ապա եւ շահն գրէ այնպէս լինել, ի ՌԿԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի երեւանցւոց եւ նախիջեւանցւոց թէ՝ զաւեր եկեղեցիսն եթէ նորոգել կամիցին, մի ոք ներհակիցի, ի ՌԿԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում նախ շարն գրէ զվճիռ թէ, ոմն Հայ ուր եւ իցէ՝ զմուլքս, եւ զվարելահողս ունիցի իւրեան հաստատաբար՝ երբ եւ կամիցի՝ կարէ վարել եւ տիրել, ոչ ոք կարէ արգելուլ եւ կամ տիրել. եւ շահն գրէ այնպէս լինել. ի ՌԿԹ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Փոքր Շահ-Ապասին ռաղամ, յորում նախ Շխ-իսլամն վասն երից իրակութեանց զվճիռ գրէ, նախ թէ՝ եթէ ոք զմուլք ինչ վախմ արասցէ տեղւոյ ուրուք, ոչ կարէ յետս առնուլ: Երկրորդ թէ՝ եթէ ոք ի մեռանիլն իւրում զկտակ ինչ առնիցէ, որդի նորին ոչ կարէ բացասել զայն: Երրորդ թէ՝ եթէ ոք ի մեռանիլն իւրում զոք վէքիլ կարգեսցէ՝ զի զկտակն իւր կատարեսցէ, որդի մեռանողին ոչ կարէ արգելուլ: Եւ շահն հրաման գրէ ի գլուխն, զի այսպէս լիցի, ի ՌՀԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի քանաքեռցւոց թամպէհ թէ՝ ի հայոց ոմանք որք ի յօրէնս մեր դառնան, այլ ոչ կարեն յազգականաց իւրեանց զինչս խնդրել եւ կամ դաւ յարուցանել: Գրէ եւ Երեւանու իշխօղ Սէֆի-ղուլի խանին պատուէր, զի մի թողուցու, ի ՌՀԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ վասն Մուղնու սրբոյն Գէորգեայ վանիցն նորոգութեան: Յորում նախապէս շարն զվճիռ գրէ թէ՝ որովհետեւ յառաջմէ լեալ է, եւ հնացեալ է, այժմ եթէ նորոգեսցեն քարիւ եւ կրով՝ ոչ է անտեղի: Եւ շահն հրաման գրէ լինիլ այնպէս, ի ՌՀԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ-Սուլէյմանին ռաղամ վասն եկեղեցեաց նորոգութեան: Յորում նախ շարն զվճիռ գրէ թէ՝ հայքն մինչ հնազանդ են թագաւորի եւ հարկատու, ոչ է անտեղի՝ եթէ զաւերեալ եկեղեցիսն իւրեանց նորոգեսցեն: Եւ Շահն զհրաման գրէ լինիլ այնպէս, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ-Սուլէյմանին ռաղամ, յորում նախ վճռէ շարն թէ՝ Էջմիածին, վանորայք, եւ այլք եկեղեցիք հայոց, որք ըստ օրինաց իւրեանց զմեռեալս իւրեանց համարձակ թաղեն, զպսակս առնեն, յեկեղեցիս բարձր ձայնիւ երգեն, զանգակ ծեծեն, եւ զայլս այսպիսիս, ոչ է արգելելի, որովհետեւ հարկատու են թագաւորին, եւ շահն հրաման գրէ, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ-Սուլէյմանին ռաղամ, զի արզ առնեն ամենայն հայքն Հատրբեջանու երկրիս թէ՝ մեք հարկատու եմք թագաւորին, տաճիկք ոչ թողուն մեզ զանգակ ծեծել, ժամ կոչել եւ բարձր ձայնիւ ժամ ասել, եւ ամենայն օրինաց մերոց հակառակին: Ապա Շահն գրէ զվճիռ թէ՝ ոչ է պարտ տաճկաց այսպէս առնել, եւ շահն եւս ի միւս երեսն հրաման գրէ մի այնպէս առնել, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ-Սուլէյմանին ռաղամ, յորում նախ շարն զվճիռ գրէ թէ՝ որքան հայք՝ որք գոն ի յիշխանութիւնս թագաւորութեան մերում, որք են հարկատու եւ հնազանդ, մի՛ ոք իշխեսցէ զնոսա ի տաճկութիւն հրաւիրել, եւ կամ բռնադատել: Այլ եւ եթէ զաւերեալ եկեղեցիսն իւրեանց նորոգեսցեն քարիւ, կրով, աղիւսով, եւ փայտիւ, ոչ ոք կարէ արգելուլ: Եւ շահն հրաման գրէ լինիլ այնպէս, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ-Սուլէյմանին ռաղամի սաւատ, բայց շարի կնքով: Յորում նախ շարն վճռէ թէ ի Հատրպեճան յերկրոջս, տաճիկք ոմանք զհայոց ազգն նեղացուցանեն, եւ ի զուր զիրս պահանջեն, եւ կամ ի նորոգելն նոցա զհնացեալ եկեղեցիս իւրեանց՝ արգելուն, եւ ի բանս օրինաց նոցա խառնին. որոց պատուէր լիցի մի՛ առնել այսպէս: Եւ շահն ի միւս երեսն գրէ հրաման սաստիւ այնպիսեացն, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Այսպէս ռաղամ մի եւս փոքր Շահ-Ապասն տայ ի ՌԾԳ թուոջն տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարով:

Սապէս ռաղամ մի եւս տայ Փոքր Շահ-Ապասն վասն նորոգութեան եկեղեցեաց բոլոր Հատրպեճանու երկրիս, ի ՌՀԱ թուին տաճկաց: Բայց սաւատ է եւ շարի կնքով, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Շահ-Սիւլէյմանին ռաղամ խիստ լաւ եւ շատ հարկաւոր եւ պիտանի: Զի Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսն զպէսպէս հակառակութիւնս եւ զգլխացաւութիւնս կրելով վասն գեղջս մերոյ Էջմիածնի վեց դանկ մլքին ի խանից եւ յայլոց տաճկաց, արարեալ է զայս մեծ բարերարութիւնս մեծաւ խոհեմութեամբ: Քանզի զմեծ վախուպնամայն մակուեցի Գրիգոր կաթողիկոսին, (որ գոյ ի սուրբ Աթոռոջս, որով գնեալ է զբոլոր գեօղս մեր իւրով սահմանօքն) զԱմիրկիւնէ խանի տուեալ հուճէթն, (որ ժամանակ ինչ զգեօղս մեր զաւթեալ ուտէ, եւ յետոյ զվերոյիշեալ վախուպնամայն տեսեալ՝ որով եւ հաւաստեալ է թէ՝ գեօղս այս վախմ է սրբոյ Աթոռոյս, զայն հուճէթն տայ թէ յիրաւի գեօղս Էջմիածնի է, այսուհետեւ մի ոք ձեռնամուխ լիցի ի գեօղս յայս յազգականաց իմոց, որ գրի ի ՌԻԹ թուին տաճկաց. որոյ երկուք սաւատքն գոն ի սուրբ Աթոռս շարի կնքով): Այլ եւ սոյն Ամիրկիւնէ խանի որդի Ապաս Ղուլի խանի տուեալ հուճէթն, որ յառաջ քան զխան լինելն երկրիս՝ եկեալ դաւի է արարեալ ընդ Յակոբ կաթուղիկոսին վասն գեղջս այսորիկ թէ՝ մեր է, եւ հայրն իմ յայսքան ժամանակ եկեր զսա: Եւ Յակոբ կաթուղիկոսն վերոյիշեալ մեծ վախուպնամայիւն եւ նորին հօր տուեալ վերոյիշեալ հուճէթիւն պապանձեցուցեալ է զնա առաջի շարին, եւ զայն հուճէթն առեալ ի նմանէ ի ՌՀԳ թուին տաճկաց, յորում գրէ թէ՝ յիրաւի գեօղս այս բոլորովին Էջմիածնի է, որոյ սաւատն գոյ յԱթոռոջս: Այլ եւ զհուճէթ եւ զվկայական գիր մի եւս ի ՌՀԹ թուին տաճկաց գրեցեալ: Զայսոսիկ չորեսին թուղթս (զորս ասացաք) առեալ Յակովբ կաթուղիկոսն գնայ ի յԱսպահան, եւ ցուցանէ Շխիսլամին եւ այլոց դիւանագրաց նորին, եւ ծանուցանէ զամենայն որպիսութիւնս գեղջս մերոյ: Ապա ի տեսանել Շխիսլամին եւ ի վերահասու լինիլն, գրէ զհաստատուն եւ զվճռահատ հուճէթ մի, կնքէ ինքն եւ այլոց մեծամեծաց կարդացողաց կնքեցուցանէ թէ՝ տեսաք մեք զհին մեծ վախուպնամայն, զԱմիրկիւնէ խանի գիրն եւ զայլ գրեանս, եւ վերահասու եղաք ստուգութեամբ՝ որ այս գեղջս ո՛չ միայն զշեշ դանկ մուլքն, այլ եւ բոլորովին հասըլն, մուտախիլն եւ բահրայն Էջմիածնի են լեալք ի բնէ անտի: Որոց յաղագաւ ո՛վ ոք դաւ յարուցանէ՝ փուչ է եւ անընդունելի: Ապա եւ Յակոբ կաթուղիկոսն առեալ զայս հաստատուն գիրս՝ մատուցանէ Շահ Սուլէյմանին արզայիւ հանդերձ: Եւ շահն ի տեսանելն զվկայութիւն շարին եւ այլոց մեծամեծացն, գրէ ռաղամ ի միւս երեսն նոյն հաստատուն հուճէթին թէ՝ որ ինչ գրեցեալ է ի միւս երեսն թղթոյս վկայութեամբ շարին, եւ ես հրամայեցի՝ զի այդպէս լինիցի: Գրելով ի նմա եւ զպատուէր Երեւանու իշխողացն, զի մի՛ ոք ընդդէմ գրեցելոցս շարժիցին, ի ՌՁԲ թուին տաճկաց: Գի՛տ զայս ռաղամս յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Յիշեցաւ այս ռաղամս եւ որպէսն սորին ի ԺԳ գլուխն ի ճառս մլքատուութեան գեղջս մերոյ: Ունի սա եւ զերկուս սաւատս շարի կնքով կնքեցեալ, բայց մինն սոյնանման՝ մի յերեսն շարի վկայութիւնն եւ ի միւս երեսն շահի ռաղամն, եւ միւսն միայն շահի վկայութիւնն, զի շահի ռաղամի երեսն չէ գրեցեալ: Զորս գտցես ցուցակօքն եւ ... համարօքն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, որ է ամենայնիւ նոյն եւ նման ընդ վերնոյ ասացեալ ռաղամիդ: Բայց այսքան ունի զանազանութիւն, զի ի վերնումդ ի շարի վկայութեանն յիշի թէ՝ մեք վերահասու եղաք, որ Էջմիածնի գեղջ հասըլն, մուտախիլն եւ բահրայն են բոլորովին Էջմիածնի, բայց շահն ի միւս երեսն զայսոսիկ յատուկ յատուկ ո՛չ յիշէ, այլ գրէ թէ որ ինչ ի միւս երեսն շարն վկայեալ է, եւ ես հրամայեցի: Իսկ յայս ռաղամոջս, որպէս շարն գրէ զայն բառսն յանուանէ, նոյնպէս եւ շահն գրէ յանուանէ ի ռաղամն ի միւս երեսն: Եւ երկրորդս գրի ի ՌՁԵ թուին տաճկաց, զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Շատ պիտանիք են այս երկու ռաղամքս եւ լաւ պահելիք:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, զի մեր գեօղականքս արզ առնեն թէ՝ առու մի ունինք մեք շահի-արխ անուամբ, որ բնական մեր է, այժմ հաճիղարացիք զայն առուն եւ ջուրն յափշտակել կամին է մէնջ: Եւ Շահն ի գլուխ արզային ռաղամ գրէ ի վերայ Հատրպեճանու սարդարին եւ Երեւանու իշխողին թէ՝ վերահասու լերուք, եթէ ջուրն այն Էջմիածնի է, նոցա տուք, եւ հաճի-ղարացիք մի՛ մօտեսցին, ի ՌՁԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, որ գրէ ըստ արզայի աթոռակալ Ոնոփրիոս վարդապետին ի վերայ իշխողաց երկրիս թէ՝ ի վանօրէիցն աւելի քան զբնական կանօնն զիր ինչ մի՛ պահանջէք, ի ՌՁԵ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ վերահաստատութեան կաթուղիկոսութեանն Յակովբայ կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ, ի ՌՁԶ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, որ գրէ ըստ արզայի Յակոբ կաթուղիկոսին ի վերայ Երեւանու խանին թէ՝ Էջմիածնի մուլքն ո՛վ ոք բռնութեամբ զաւթեալ իցէ, յետս դարձուցանել տայցես: Զի անիծեալ Լազկի-Սէֆիղուլի խանն զոմանս մուլքս Աթոռոյս զաւթեալ է երբեմն ի ՌՂԱ թուին տաճկաց. գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ, զի Խալդար անուամբ ոմն տաճկացեալ՝ զմուլք ինչ (զոր ազգականքն իւր վախմ են տուեալ սրբոյ Աթոռոյս) յետս առնու: Եւ Եղիազար կաթուղիկոսն արզ առնէ շահին, եւ շահն զայս ռաղամս տայ, զի Խալդարն այն յետս դարձուսցէ զառեալ մուլքն: Ի ներքոյ արզային եւ շարն գրէ զֆաթվայ, ի ՌՂԵ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ..... համարով:

Շահ Սուլէյմանի ռաղամ վասն Եղիազարի կաթուղիկոսութեանն, ի ՌՂԹ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Սուլէյմանին ռաղամ վասն Նահապետի կաթուղիկոսութեանն, ի ՌՃԲ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ վասն Նահապետի կաթուղիկոսութեանն ի ՌՃԶ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ վասն վերստին կաթուղիկոսութեանն Նահապետին յետ Ստեփաննոսին, ի ՌՃԺԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զոր գրէ Հատրպեճանու երկրիս իշխողացն թամպեհ թէ՝ հայոց ննջեցելոցն համարձակ թաղելոյն, քակեցեալ եկեղեցեացն նորոգելոյն, եւ այլ օրինաց նոցա մի՛ ոք հակառակիցի կամ նեղացուսցէ, կամ զիր ինչ պահանջեսցէ, ի ՌՃԺԱ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ շարի կնքով, զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զի Դանիէլ անուն ոմն չարախօսէ զՆահապետ կաթուղիկոսէն առ շահն, եւ Աբլղասում խանն բարեկամ գոլով կաթուղիկոսին, բարեխօսէ վասն նորա: Վասն որոյ եւ շահն գրէ զայս ռաղամս ի միամտութիւն կաթուղիկոսին, եւ միաբանիցն ի հնազանդութիւն նմա ըստ օրինի, ի ՌՃԺԶ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինի ռաղամ, զոր գրէ ի ՌՃԺԸ թուին տաճկաց վասն կաթուղիկոսութեանն Աղէքսանդրի ջուղայեցւոյ ի թուին տաճկաց ..... : Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինի ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ՝ վասն ֆռանկաց թէ՝ մի՛ երբէք երեւեսցին յիշխանութեանս իմում, եւ ոչ զօրէնս իւրեանց ուսուսցեն եւ կամ հրաւիրեսցեն զոք ի յաղանդս իւրեանց, մի՛ զմանկունս ուսուսցեն, եւ ի հայոց զկանայս մի առցեն, եւ այլ այսպիսիք պատուէրք, ի ՌՃԻԲ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ պիտանի, զի զերկուս գութանս եւ զհինգ հարիւր ոչխարս սրբոյ Աթոռոյս մաղաֆ առնէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին ջուղայեցւոյ, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին վասն ֆռանկ պատրչացն՝ զի մի իշխեսցեն զհայս դարձուցանել, եւ զայլս այսպէս թամպէհս: Յիշէ եւս թէ՝ ի ՌՃԻԲ թուոջն եւս եմ տուեալ այսպէս ֆարման, (որ ի վերդ յիշեցաւ), աստանօր շատ սաստկութեամբ գրէ, ի ՌՃԻԴ: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ շարի կնքով, գիտ սոյն թուովս, եւ ... համարովս:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ՝ ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին, զի գնասցէ Յունաց յերկիրն. եւ խանին պատուէր գրէ՝ զի տեղապահին եւ Աթոռոյս մուղայէթ1) լիցի, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամն է՝ զոր տուեալ է ըստ արզայի Ջուղայեցի, Աղէքսանդր կաթուղիկոսին զի դառուղայ, թիֆիլդար, եւ այլք տաճիկք, ի մէջ վանօրէից եւ եկեղեցեաց մի՛ նստիցեն, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ շարի կնքով, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զի Ջուղայեցի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին զվեց ռաղամս առաջնոց թագաւորացն տարեալ ցուցանէ, եւ ի նմանէ զվերահաստատութիւն խնդրէ: Որոց առաջինն է մեծ Շահ-Ապասինն, յորում գրին բոլոր սերմանելի տեղիքն սրբոյ Աթոռոյս, որ գրի ի տաճկաց ՌԻԲ թուոջն, զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Երկրորդն է փոքր Շահ-Ապասինն, յորում գրի՝ հայոց առեւտուրն շարով ընդունելի լիցի, որ գրի ի ՌԿԸ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Երրորդն է Շահ-Սուլէյմանինն, յորում գրի մերս գեղջ մլքատու, եւ սրբոյ Աթոռոյս մաղաֆ գոլն, ի ՌՁԵ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Չորրորդն է փոքր Շահ-Ապասինն, յորում գրի վասն նուիրակաց սրբոյ Աթոռոյս, ուր եւ գնայցեն, ոչ ոք ներհակիցի, եւ յօրէնս մեր մի՛ ոք ձեռնամուխ լիցի, ի ՌԿԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Հինգերրորդն է փոքր Շահ-Ապասինն, յորում գրի թէ՝ եթէ ոք վանօրէից վախմ ինչ կտակիցէ, ազգականքն նորա ոչ եւս կարեն յետս առնուլ, ի ՌՀԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Վեցերրորդն է Շահ-Սուլէյմանինն, յորում գրէ թէ՝ հայքն մինչ հարկատու են մեզ, մի՛ ոք նոցա եկեղեցական արարողութեանցն արգելիչ լիցի, կամ զնոսա ի տաճկութիւն բռնադատեսցէ, եւ կամ եկեղեցեաց նորոգութեանն խօսող լիցի, ի ՌՀԹ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահն զայսոսիկ տեսեալ եւ ի քէն եւս յատուկ յատուկ գրէ զսոսա վերստին, եւ ի ներքոյ գրէ սաստիւ թէ՝ եւ ես հրաման ետու, զի ընդդէմ այդ հրամանացդ ոչ ոք շարժիցի, եւ կամ ընդդէմ կացցէ, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԳ գլուխն ի ճառս գեղջս մերոյ մլքատուութեան:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զոր գրէ յամենայն իշխանութիւնս իւր ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին, զի թէ կաթուղիկոսն եւ թէ իւր մարդիկքն ուր եւ շրջիցին, մի՛ ոք խօսիցի եւ արգելցէ, եւ կամ յօրէնս նոցա խառնիցի: Եւ չափարք ի յԷջմիածնի մարդկանցն ի ճանապարհին զձի մի առնուցուն: Սորա սաւատ մի՛ եւս գոյ շարի կնքով, զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց. գի՛տ ցուցակաւն եւ համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, որ գրէ յամենայն յիշխանութիւնս իւր թէ՝ որպէս օրէն է եւ սովորութիւն հայոց, թողէք այնպէս վարին. մի՛ ոք խառնիցի ի յօրէնս նոցա եւ կամ շիլթախ1) առնիցէ, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Յիշելով թէ՝ եւ ՌՁԹ թուին Շահ-Սուլէյմանն եւս է տուեալ այսպէս ռաղամ:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ՝ որ գրէ ըստ արզայի Աղէքսանդր կաթուղիկոսին թէ՝ ամենայն Վանօրայք Երեւանու՝ զոր ինչ կանոն է ի բնէ՝ զայնս տայցեն, այլ մի՛ ոք իշխեսցէ աւելի զիր ինչ պահանջել ի նոցանէ, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց. գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարով: Յիշէ եւս թէ Շահ-Սուլէյմանն եւս է տուեալ այսպէս ռաղամ ըստ խնդրոյ Ոնոփրիոս վարդապետին, ի ՌՁԵ թուին, որ յիշեցաւ ի վերդ:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին թէ՝ վանօրայքն Երեւանու զոր ինչ ի ժամանակ Ամիրկունէ խանին տուեալ են, զնոյնն տայցեն, մի ոք աւելի զիր ինչ պահանջիցէ. ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ շարի կնքով, զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին Երեւանու խանին թէ՝ ով ոք յԷջմիածնայ բռնութեամբ մուլք է առեալ՝ յետս դարձո եւ մի թողուր զի այդպէս արասցեն, ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին թէ՝ որպէս շահ Սիւլէյմանն ի ՌՂԱ թուին տուեալ է ռաղամ՝ (զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն) նոյնպէս եւ ես հրամայեմ, Երեւանու խան՝ ով ոք զմուլք ինչ յԷջմիածնէ բռնութեամբ զաւթեալ է՝ յետս դարձուսցես. ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի Կարփունահիայի գեօղականացս վասն Քիւրաքանլու թարաքեամա տաճկացն, (որք ի Բաթրինջ նստին եւ երկրին վնաս տան), սաստիկ թանպէհ, զի մի եւս նստիցին անդ. ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն. յիշեցաւ այս ի ԺԳ գլուխն ի ճառս Բաթռինջու:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ՝ զի արզ են արարեալ Շիրուանու երկիրն թէ՝ մեք ի բնէ Էջմիածնի եմք վիճակք, Գանձասարու կաթուղիկոսն ի վերայ մեր մի իշխեսցէ: Եւ շահն հրաման գրէ այնպէս լինել, ի ՌՃԻԴ (թ. ) տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Սորա սաւատ մի եւս գոյ, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի Ժ գլուխն ի ճառս Գանձասարու:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ վասն Աստուածատուրի կաթուղիկոսի կաթուղիկոսութեանն, ի ՌՃԻԸ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Հիւսէյինին ռաղամ՝ զոր գրէ ըստ Աստուածատուր կաթուղիկոսին վասն ֆռանկ պատրչացն՝ զի մի՛ իշխեսցեն յիշխանութեանս մերում մնալ, եւ զոք յաղանդն իւրեանց դարձուցանել: Յիշէ եւս թէ՝ ի ՌՃԻԲ թուոջն եւս եմ տուեալ այսպէս ռաղամ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն, ի ՌՃԼ թուին տաճկաց:

Շահ Հիւսէյինի ռաղամ՝ որ խիլայ յղէ Աստուածատուր կաթուղիկոսին. ի ՌՃԼԳ թուին տաճկաց. գի՛տ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Թահմազի ռաղամ, որ գրէ ըստ արզայի Աստուածատուր կաթուղիկոսին թէ՝ տաճկացեալքն ի հայոց յազգականաց իւրեանց զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն, ի ՌՃԼԶ թուին տաճկաց, գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Շահ Թահմազի ռաղամ, զի Աստուածատուր կաթուղիկոսն արզ առնէ թէ՝ յառաջ քան զիս խալիֆայքն, ի սերմանելոց զբահրայ ինչ ոչ են տուեալ. այժմ զմեզ նեղացուցանեն: Շահն գրէ թամպէհ մի առնել այնպէս. ի ՌՃԼԶ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Շահ Թահմազի ռաղամ, զի Աստուածատուր կաթուղիկոսն արզ առնէ թէ՝ բաց ի կանոնեալ հարկէն զոր յամ յամէ տան վանորայքն, զաւելի զիրս եւս պահանջեն: Եւ Շահն գրէ մի՛ առնել այնպէս. ի ՌՃԼԶ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Թահմազի ռաղամ վասն կաթուղիկոսութեանն Աբրահամ կաթուղիկոսին մշեցւոյ. ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Թահմազի ռաղամ, զոր գրէ թէ՝ տաճկացեալքն ի յազգականաց իւրեանց զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն. ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Շահ Թահմազին ռաղամ՝ զոր գրէ ըստ արզայի Աբրահամ կաթուղիկոսին մշեցւոյ թէ, զոր ինչ ռաղամ տուեալք են նախնի թագաւորքն, մեր Էջմիածնի եւ հայոց, ամենեքեան ընդունելիք լիցին եւ կատարիցին, մի՛ ոք իշխեսցէ ընդդէմ գրեցելոցն նոցա շարժիլ. ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ .... համարովն:

Շահ Թահմազի ռաղամ, զոր գրէ ի տարագրութեան ժամանակին (յորժամ հանդերձեալ է վերջանալ թագաւորութիւն իւրեանց) առ Աբրահամ կաթուղիկոսն Մշեցի թէ՝ աղօթեա՛ վասն մեր. զի որպէս մեր նախնիքն զխնամս են ունեցեալ այդ Աթոռիդ, նոյնպէս եւ մեք եմք ունելոց, ի ՌՃԽԳ թուին տաճկաց: - Աստ վերջացաւ թագաւորութիւնն Պարսից Շխօճաղին, եւ բռնութեամբ տիրեաց Նատր կոչեցեալն եւ թագաւորեաց:

Նատր-շահին ռաղամ, զոր տայ ըստ արզայի Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ վասն Թարվիզու այգեաց ճանապարհին, զի մեր մարդկանցն եւ անասնոց մի՛ ոք նեղացուսցէ, ի ՌՃԻԸ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Նատր-շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ վասն եօթն մուլքատու գիւղօրէիցն մերոց այսինքն՝ Էջմիածնի, Յօշականու, Ֆռանկանոցի, Մաստարայու, Քիրաշլուի, Տիպակլուի, եւ Չալապիքեանտին. զի մի՛ ոք ձեռնամուխ լիցի ինոսա. ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԳ գլուխն, ի ճառս Չալապիքեանտին:

Նատր-շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ արզայի Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ, զի սրբոյ Աթոռոյս նեղութիւն ինչ մի՛ տայցէ ոք, եւ ի կալս եւ իմասիլս մի ոք չափեսցէ. ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս:

Նատր շահին ռաղամ, որոյ երկու սաւատք եւս գոն. զոր գրէ ըստ խնդրոյ թրակացի Աբրահամ կաթուղիկոսին վասն երկրիս Երեւանու վանօրէիցն, զի բաց ի կանօնաւոր հարկէն, այլ պահանջմունս ոչ առնիցեն իշխօղք. ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն. եւ ... համարովն:

Նատր շահի ռաղամք երկուք ընդ միմեանս կցեալք եռանկիւնի ձեւով թուղթ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ. եւ մաղաֆ առնէ զԱթոռս եւ վանօրայսն Երեւանու: Զոր գտցես ցուցակաւն, եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեանն. (ՌՃԽԸ):

Նատր շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աբրահամ կաթուղիկոսին թրակացւոյ, վասն չափարաց, ռահտարաց, եւ այլոց այսպիսեաց, զի յԷջմիածնի մարդկանցն ուր եւ պատահիցին, ոչինչ պահանջեսցեն, ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն. որոյ սուրէթ մի եւս գոյ շարի կնքով, զոր գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Նատր շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին Ճահկեցւոյ թէ՝ մինչեւ ի Շահէն ռաղամ չ՚լինի եւ կամ ի դիւանէն բարաթ, ամենեւին զոչ ինչ տամք խնդրողաց, ի ՌՃԾԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Նատր շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին թէ՝ ի յԷջմիածնի գեօղս ռահդար ոչ նստիցի, ի ՌՃԾԴ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Նատր շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին թէ՝ հաքիմ, ախունդ, եւ այլք տաճիկք ի գործս եւ ի յօրէնս Սեւագլխաց ոչ խառնիցին. ի ՌՃԾԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Սորա սուրէթ մի եւս գոյ:

Նատր շահի տղային ռաղամ, զի ըստ արզայի Ղազար կաթուղիկոսին գրէ թէ՝ սրբոյ Աթոռոյս նուիրակացն ի շրջագայիլն մի՛ ոք նեղացուսցէ եւ կամ զիր ինչ պահանջիցէ: Եւ խան, չափար, ռահդար, եւ այլք ի յԱթոռոյս զբան ինչ մի՛ պահանջեսցեն բռնութեամբ: Եւ թէ՝ ի յերկրէս Շահն՝ ձի, ջորի, ուղտ, եւ զայլ ինչ պահանջեսցէ, եւ մէնջ մի՛ խնդրեսցեն. ի ՌՃԾԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յետ Նատր շահին թագաւորէ եղբօրորդի նորին Իպրահին շահն:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, որ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին գրէ պատուէր, զի խանք եւ այլք իշխօղք ի յԱթոռոյս զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին, զի ի չորից մլքատու գիւղօրէիցն մերոց, յԷջմիածնայ, Յօշականայ, Ֆրանկանոցէն, եւ Մաստարայու, (զի Քիւրաշլու, Դիպակլու, եւ Չալապիքեանտն աւեր էին) առանց գիտութեան կաթուղիկոսին զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, որ գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին, զի զհայոց տղայս եւ զաղջկունս մի՛ քարշեսցեն. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, որ գրէ ըստ արզայի Ղազար կաթուղիկոսին, զի չափարք եւ ռահտարք՝ ի միաբանից մերոց զիր ինչ մի՛ պահանջեսցեն. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, որ ըստ արզայի Ղազար կաթուղիկոսին՝ զսրբոյ Աթոռոյս մաղաֆութիւնն վերահաստատէ՝ որպէս առաջին թագաւորքն արարեալ են. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին, զի Շխիսլամ եւ այլք տաճիկք ի բանս օրինաց մերոյ ոչ խառնիցին. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, որ գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին, զի տաճկացեալքն ի քրիստոնէից, յազգականաց իւրոց զդաւի ոչ առնիցէ վասն ընչից. ի ՌՃԿԱ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն:

Իպրահիմ շահի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Ղազար կաթուղիկոսին՝ զի զապիթք եւ դիւանագիրք ի մլքատու գիւղօրէիցն սրբոյ Աթոռոյս յԷջմիածնայ, ի Յօշականայ, ի Ֆռանկանոցէն, եւ ի Մաստարայու (զի Քիւրաշլուն, Դիպակլուն, եւ Չալապիքեանտն աւերք էին, ) առանց կաթուղիկոսի գիտութեան զիր ինչ մի պահանջեսցեն. ի ՌՃԿԲ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարովն: Յիշեցաւ այս ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան սրբոյ Աթոռոյս:

Յետ Իպրահիմ շահին վերջացաւ եւ թագաւորութիւնն ի յազգէն Նատրին, եւ միանգամայն ի յազգէն պարսից: Ապա ժամանակ ինչ թագաւորապէս տիրեաց բոլոր երկրիս Պարսից Աղուան Ազատ խանն, որ էր զօրապետ Նատր շահին, որոյ ռաղամքն տես:

Ազատ խանին ռաղամ, որ գրէ ըստ արզայի Մինաս կաթուղիկոսին ակնեցւոյ, զի հայքն զօրէնս իւրեանց համարձակ պաշտիցեն, եւ կաթուղիկոսն ըստ օրինին իւրեանց կառավարեսցէ զազգն իւր, եւ մի՛ ոք խառնիցի եւ կամ ներհակիցէ. ի ՌՃԿԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Մինաս կաթուղիկոսին զմաղաֆութիւնն սրբոյ Աթոռոյս վերահաստատելով լաւապէս ըստ ամենայնի. ի ՌՃԿԴ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, որ յամենայնի մաղաֆ առնէ զսուրբ Աթոռս. ի ՌՃԿԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Մինաս կաթուղիկոսին թէ՝ ով ոք ի յԱթոռոյն զչալթուք է փոխ առեալ, յետս դարձուսցէ զփոխն. ի ՌՃԿԵ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին թէ՝ մինչ վանորայքն ամայի են լեալք, նոցա տասն եւ եօթն թումանն քեզ բաշխեցի. ի ՌՃԿԷ թուին տաճկաց: Այս հինգ ռաղամս յիշեցան ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին երկրիս իշխօղացն թէ՝ Էջմիածին զոր ինչ ռաղամս ունի ի հին թագաւորացն, զամենայն ընդունիցիք. ի ՌՃԿԷ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին պօլսեցւոյ գրէ թէ՝ որպէս ի բնէ անտի թագաւորաց ռաղամօք մաղաֆ է լեալ Էջմիածին, նոյնպէս եւ ես մաղաֆ արարի, (ուրեմն ոչ ոք խնդրեսցէ ի նոցանէ զբահրայ, զբաղաթ, զմալուճհաթ, խարճ ոչխարի, անասնոց, քեարվանսարայի, ջրաղացի, դնկի, ձիթահանքի, համամի, եւ այլոց այսպիսեաց. ) ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին պօլսեցւոյ թէ՝ ի ժամանակս Նատր շահին, որ Էջմիածնի մաղաֆութիւնն լեալ է տասն թուման, եւ ԷՌ տիան նաղտ, եւ վաթսուն եւ վեց խալվար ջինս, նմանապէս եւ ես հրամայեմ լինել մաղաֆ: Իսկ ի քոյդ ժամանակիդ, որ տասն թուման նաղտ եւ քառասուն եւ մէկ խալվար ջինս աւելի է ի մաղաֆութենէդ, զայդ եւս քեզ բաշխեցի. ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր գրէ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին թէ՝ Էջմիածնի եկողաց եւ գացողաց, սեւագլխաց եւ ուխտաւորաց, ռահտարք եւ այլք մի՛ մերձեսցեն եւ զիր ինչ պահանջեսցեն. ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով:

Ազատ խանի ռաղամ, զոր տայ ըստ խնդրոյ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին վասն ամայի վանօրէից տասն եւ եօթն թումանին, զի յԱթոռոյս մի՛ պահանջիցեն. ի ՌՃԿԸ թուին տաճկաց: Գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Յիշեցաւ ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեան:

Քեարիմ խանին ռաղամ, (որ եւ սա փայլի ներկայումս ի մերս ժամանակի, ) զոր գրէ վասն կաթուղիկոսութեանս մերոյ ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց:

Քեարիմ խանին ռաղամ, զի առաքեցաք մեք առ սա զօրինակ այնր թղթոյն, զոր Յակովբ կաթուղիկոսն շամախեցի եւ մեք ի Հիւսէյին-ալի խանէն առեալ եմք տասն եւ չորս գլխով. (որ յիշեցաւ ի ԺԴ գլուխն ի ճառս մաղաֆութեանն, ) եւ ի նմանէ խնդրեցաք զայնպիսի թուղթ: Որ եւ գրեաց նոյնպէս յատուկ յատուկ եւ սաստիկ պատուիրմամբ երկրիս իշխողացն: Որ լաւ պիտանի եւ հարկաւոր է. ի ՌՃՀԷ թուին տաճկաց. գիտ ցուցակաւն եւ ... համարով: Եւ զորպէսն տասն եւ չորից խնդրոցն, ի ԻԱ գլուխն եւ ի ճառս խանից գրեանցն տես: