Ուղեգրութիւն

[Ը] ԻՐԱՒԱԿԱՆ ԿԱՐԳՔ

Այլ եւ ունի Փափն ամէն երկիր Լէկաթ, որ է նուիրակ։ Եւ ամէն տարի Ենէրալնի առաքէ առ ի դատել եւ քննել զանուղղայ կարգաւորս եւ դնել հարպետ, առաջնորդ, վանաց հայր։ Եւ այսպէս ամէն երեք տարի փոխեն եւ այլ դնեն. այսպիսի կարգաւ վարին։ Եւ սահման կայ ի մէջ նոցա, զի ոչ ոք չկարէ դատել զկարգաւորսն, բայց միայն եպիսկոպոսն. եւ զեպիսկոպոսն Փափն կամ Լէկաթն։ Իսկ զհաբեղայս վանորէիցն՝ հայրապետն միայն եւ ոչ այլ ոք. եւ [ոչ] թագաւորն, ոչ իշխանք, ոչ տուքս, ոչ այլ մեծամեծքն կարող [1] չեն դատել զեկեղեցականս եւ ոչ կղերիկոս մի։ Ապա վա՜յ ազգիս իմոյ կարգաւորացն։ Զի կա[յ] այս բարի սահմանս եւ ի մէջ Տաճկաց, թէպէտ անօրէնք են. զի ենկիչարին այլ ոք դատի, սպահին՝ այլ, զսօխթանին եւ զշեխերն՝ այլք. իսկ նոցա կարդացողսն ոչ ոք իշխէ դատել, նա եւ ոչ խօնդքարն, որպէս զէմիրսն, էհլի էլիմսն եւ այլսն։ Ո՜հ մեծի աղէտիս եւ աւաղ թշուառութեանս, զի այս բարի սահմանս ամենեւին բարձեալ եւ հեռացեալ եղեն ազգաց մերոց. այլ եւ խառն ի խուռն եւ խառնափնտորեալ. ոչ մեծ երեւի եւ ոչ փոքր, ոչ աշխարհական, ոչ կարգաւոր։ Զի ոչ թէ զկղերիկոս, զմոնոզոնս դատեն աշխարհականք, այլ եւ զքահանայս եւ զվարդապետս եւ զեպիսկոպոսս. եւ ոչ միայն դատին, այլ եւ բրածեծ առնեն, տուգանեն [2], աքսորեն, թշնամանեն, նախատեն, եւ զոչ տվեալ իշխանութիւնս առնուն ի նոցանէ եւ կարգէն ձգեն եւ այլ բազում դսրովանք տան եւ արհամարհանք, զոր անպատշաճ համարիմ եւ գրել աստ։ Զի ոչ յԱստուծոյ երկնչին եւ ոչ ի մարդկանէ ամաչեն, այլ լրբին եւ յանդգնին. եւ այս ոչ թէ միայն այժմ, այլ եւ ի սկզբանէ եւ ի ժամանակս թագաւորաց, թէ որպիսի՞ չարիք անցուցին ի գլուխս սուրբ եւ աստուածահաճոյ հայրապետացն մերոց Ներսէսի, Մեսրոբայ, Սահակայ, եւ այլ սրբոցն, քրիստոնեայք գոլով. այլ եւ թոռանցն սուրբ Լուսաւորչին մերոյ։ Զոր եւ զարժանահաս պատուհասն ընկալան յարդարադատ Տեառնէն. որովք բարձան թագաւորութիւնք եւ իշխանութիւնք մեծահռչակ ցեղէն [3] Արշակունեաց եւ Բագրատունեաց, նաեւ Պալհաւունեաց. եւ եղաք ծաղր եւ այպն կատականաց դրացեաց մերոց. եւ մատնեցաք ի ձեռս թշնամեաց անօրինաց, խստաց եւ ապստամբողաց. եւ ոչ գոյ մեզ բանալ զբերանս մեր, զի ամօթ եւ նախատինք եղաք ամենայն ազգաց։ Քանզի ասէ աստուածային մարգարէն թէ Մի մերձենայք [յ]օծեալս իմ եւ ի մարգարէս իմ մի մեղանչէք. օծեալ զքահանայս կոչէ, եւ մարգարէ՝ սպասաւորս եկեղեցոյ։ Ապա կրկին եւ երեքկին վա՜յ մեզ, զի եւ ոչ անօրինաց նմանեցաք. զի նոքա ո՛րպէս ընդունին, մեծարեն եւ պատվեն զէմիրսն, զիմամսն, զշեխերն եւ զէհլի էլիմսն, թէպէտ օծեալք չեն եւ ոչ ձեռնադրեալք։ Իսկ մեր աշխարհականքն ոչ միայն կարգաւորաց վերայ տիրեն, այլ եւ եկեղեցեացն եւ վանորէից. եւ ամենայն եկամտից եւ ուխտից մանկանց պտղաբերից եկեղեցոյն. զրկելով զեկեղեցականս՝ ինքեանք առնուն, նաեւ զմոմս, զձէթս եւ զմատաղս եւ զխուրպանս եւ զկաշիս նոցա. ոմանք էրէցփոխան, այլք եկեղեցպան կոչելով հպարտանան հակառակելով կանոնաց, օրինաց եւ դատաստանաց. որոց Աստուած լիցի վրէժխնդիր։