Տարեգիրք

Ի թուին Հայոց ՇԻԱ [521=1072] սա ժողով արարեալ դադարեցուցանէր զհակառակութիւն հայրապետացն Հայոց, տէր Գրիգորիսի Վկայասիրի, եւ տէր Գէորգայ. զի առաքեաց տէր Գրիգորիս եւ էառ զքօղն ի գլխոյն տէր Գէորգայ, եւ մերժեալ ընկէց յաթոռոյ կաթողիկոսութեանն. ուստի վիրաւորեալ տէր Գէորգ, գնաց ի Տարսոն Կիլիկեցւոց առ Գագիկ, որդին Գորգենայ, եւ /49բ/ անդ վախճանեալ դարձաւ ի դուռն սրբոյ Աստուածածնին ի մէջ քաղաքին։ Ի սոյն ամի բռնակալեալ երեւեցաւ անօրէն իշխանն Ֆիլառտոսն, եւ սկսաւ պատերազմել ընդ հաւատացեալսն Քրիստոսի. քանզի ոչ էր հաստատեալ ի հաւատս ճշմարիտս, զի ոչ Հայ էր եւ ոչ Յոյն, բայց ազգաւ ի Հայոց էր ի գաւառէն Հարսնմսրոյ, սնեալ ի վանս եւ լեալ կոպիտ աբեղայ, եւ ելեալ յանապատէ տիրեաց բազում բերդից եւ գաւառաց, եւ բազում իշխանս կորոյս անողորմաբար, եւ եկեալ բանակեցաւ ի Մշարն, եւ առաքեաց առ Թոռնիկ, տէրն Սասնայ, եւ կոչեաց զնա գալ նմա ի հնազանդութիւն. եւ լուեալ Թոռնիկ, որդի Մուշեղայ, ծիծաղեցաւ զանմտութիւն նորա եւ ասաց, մի՛ լիցի ինձ տեսանել զպիղծ երեսս նորա։ Եւ ասեն կոչնականքն, եթէ դու ոչ եկեսցես՝ նա գայցէ բազում զօրօք ի վերայ քո, եւ տապալեսցէ զգաւառս քո։ Ասէ Թոռնիկ, են իմ Ռ հեծեալ միայն, բայց /50ա/ ոչ են իբրեւ զանօրինին այն հեծեալսն, այլ զօրս իմ հանապազ հաղորդին ի մարմնոյ եւ յարենէ Տեառն մերոյ, ես նոքօք պատերազմիմ ընդ նմա։ Իբրեւ լուաւ զայս Ֆիլառտոսն, կոչեաց զսուրբ հայրապետն տէր Գրիգորիս Վկայասէրն եւ ասէ, երթ կոչեա զփեսայն քոյ զԹոռնիկ զի եկեսցէ ինձ ի հնազանդութիւն. իսկ սուրբն Աստուծոյ յերկիւղէ անօրինին գնաց եւ պատմեաց զպատճառս գալստեան իւրոյ։ Եւ Թոռնիկ զարհուրեալ ընդ լրբութիւն պղծոյն, թէ զիարդ ոչ պատկառեցաւ զայնպիսի այր Աստուծոյ դեսպան առաքել առ նա, եւ սուրբն այլ ոչ եւս դարձաւ առ նա։ Իբրեւ ստուգեաց անօրէնն Ֆիլառտոս, եթէ ոչ է գալոյ Թոռնիկ ի կոչ նորա, գնաց բազում զօրօք ի վերայ Թոռնկայ, եւ Թոռնիկ ժողովեաց ԶՌ [6000] հեծեալ եւ ԾՌ [50000] հետեւակ, եւ էջ ի Ճապըղջուրն։ Ապա դարձոյց զհետեւակն եւ ինքն այլովքն գնաց յԱշմուշատ, եւ ոչ հաւատայր գալոյ անօրինին. ապա յԱլելուաց դաշտն պատահեցին միմեանց։ Եւ էր ֆռանգ /50բ/ կոմս մի զհետ Ֆիլառտոսին ԸՃ [800] ձիաւորով։ Եւ յորժամ ետես Թոռնիկ զնոսա տրտմեցաւ որ դարձոյց զհետեւակն. ապա եդաւ պատերազմ, եւ օգնեաց Աստուած Թոռնկայ։ Կալան զկոմսն եւ կոտորեցին զզօրս նորա, եւ արարին զՖիլառտոսն փախստական, եւ կալան ի նոցանէ արս ՌՇ [1500] եւ դարձաւ Թոռնիկ մեծաւ յաղթութեամբ, եւ Ֆիլառտոսն լի ամօթով դարձաւ ի Խարտբերդ։ Իսկ ի նոյն ամն գնայր Թոռնիկ ի բերդ մի, որում անուն էր Աշմուշատ, սակաւ զօրօք, եւ յանկարծակի ամիրայ մի որում անուն էր Ամիրֆաֆր, գայր ի վերայ Թոռնկայ հրամանաւ Ֆիլառտոսին, եւ ոչ պատերազմեցաւ, այլ սկսաւ նենգութեամբ սէր կարգել ընդ նմա սուտ երդմամբ։ Եւ բազում տուօք հաւանեցուցանէր զծառայսն Թոռնկայ, եւ ի նոցանէ պատրեալ Թոռնիկ ելանէր արտաքոյ ի սուտ սէր նորա Գ արամբք։ Եւ մինչդեռ կային ի գիներբուս, վազեաց ամիրայն գազանաբար ի վերայ Թոռնկայ, ի սպանանել զնա. եւ Թոռնիկ ունայն ի զինուց /51ա/ բայց միայն փոքր դանակաւ եհար զամիրայն եւ եհեղ ի վայր զաղիս նորա, եւ զայլսն որ անդն կային բռնէր զերկուքին զգլխնին ընդ իրար հարկանէր, եւ այնպէս առանց զինու կոտորեաց զնոսա, եւ ինքն ելեալ անվնաս գնայր ի բերդն իւր։ Եւ մի ոմն յայլազգեաց թաքուցեալ կայր ի ճանապարհին, եւ իբրեւ անցանէր Թոռնիկ, եհար ի սիրտն Թոռնկայ, եւ անկեալ նոյնժամայն մեռաւ. եւ առեալ զգլուխն տարան առ Ֆիլառտոսն, զոր առեալ՝ հանապ ետ շինել եւ այնով ըմպէր գինի, իսկ զմարմինն հրով այրել ետ. զոր ժողովեցին զմնացեալսն եւ տարան թաղեցին ի վանքն Գլակայ, ի դուռն սրբոյ Կարապետին։ Եւ մնացին նմա Բ որդի, Չորտուանէլ եւ Վասակ, տղայք գոլով։ Եւ յայնժամ անօրէնն Ֆիլառտոս առաքեաց առ Գրիգորիոս Վկայասէրն զի եկեսցէ յաթոռն իւր, եւ նա երկեաւ գալ, եւ նա կրկին առաքեաց առ նա գալ, եւ Գրիգորիոս գրեաց առ նա ձեռնադրել ի տեղի իւր զտէր Սարգիս, /51բ/ քուրորդին տէր Պետրոսի։ Առաքեաց զքօղն եւ զգաւազանն, եւ ինքն ոչ գնաց առ նա։ Եւ յայնժամ ծանեաւ Ֆիլառտոսն եթէ ոչ է դառնալոյ Գրիգորիս յաթոռն իւր, եւ ապա ետ ձեռնադրել զտէր Սարգիս կաթողիկոս Հայոց, ի գաւառն Ջահնայ, ի բերդն որ կոչի Հոնի։ Իսկ տէր Գրիգորիս գնաց ի մայրաքաղաքն Անի, եւ ձեռնադրեաց անդ եպիսկոպոս, զքեռորդին իւր, զտէր Բարսեղ զորդին Վասակայ, որդւոյ Ապիրատին, որդւոյ Հասանայ, որ յետոյ եղեւ կաթողիկոս Հայոց։