Ընդ
նոյն
ժամանակս
խորհուրդ
ի
մէջ
առեալ
Շաւասպ
Արծրունի
եղբայր
Վասակայ
հօր
Աղանայ
Արծրունոյ,
եւ
խորհեցաւ
զտիրելն
Հայոց,
եւ
ելեալ
գնաց
զհետ
անհանճար
իմացմանց
առ
Պերոզ
արքայ
Պարսից,
եւ
յանձն
առեալ
ինքնակամ
մոլորութեամբ
զօրէնս
մազդեզանց
մոխրապաշտ
յամառութեանց,
եւ
խնդրեալ
յարքայէ
զիշխանութիւն
Հայոց։
Եւ
նորա
ըստ
ցանկութեան
սնոտի
փառամոլութեանն
կատարեալ
զխնդիրն.
եւ
դարձեալ
դառնայ
ի
Հայս,
ընդ
իւր
ածելով
մարզպան
զՎնդոյ
Պարսից
մոգպետ։
Եւ
ընդ
մտանելն
նոցա
յաշխարհս՝
վրդովեցին
զուխտ
քրիստոնէութեան,
եւ
փոյթ
ընդ
փոյթ
ձեռնամուխ
եղեն
աւերել
քանդել
զեկեղեցիս,
զտունս
աղօթից
կործանել.
զսեղանս
խորհրդականս
փրկագործութեանն
յատակել,
հիմն
ի
վերայ
տապալել
զաւազանն
մաքրափայլ
լուսաւորութեանն
Հոգւոյն
Սրբոյ,
դառնապէս
չարալլուկ
չարչարել
զքահանայս
յպաշտօնեայս
նորոց
Կտակարանաց,
զարս
եւ
զկանայս
մատնել
ի
բանդս
ի
խոշտանգանս
ծանրաբեռն
հարկապահանջութեամբ,
զի
այնու
դիւրաւ
կարասցեն
հերքել
մերժել
ի
բաց
կալ
ի
սուրբ
հաւատոյ
պարկեշտ
կրօնից
քրիստոնէութեան։
Եւ
բազում
այն
էր
որ
մարտիրոսական
ճգնութեամբ
վկայեցին,
քան
որք
դրդուեցան,
առ
ոչինչ
համարելով
զյափշտակութիւն
ընչիցն
եւ
ստացուածոց
եւ
զմահս
դառնագոյնս։
Եւ
հասեալ
Շաւասպայ
Արծրունւոյ
ամբարշտի
յԱրտաշատ
հանդերձ
մարզպանաւն՝
շինեն
ի
դուռն
քաղաքին
զորմզդական
մեհեանն,
եւ
զկրակապաշտութեան
մոլութիւն
բորբոքեն
ի
նմա.
եւ
կայր
աշխարհս
ի
մեծ
վտանգաւոր
աղէտս։
Այս
լուր
դառնութեան
եհաս
առ
մեծն
Վարդան
Մամիկոնեան,
որ
էր
ամրացեալ
ի
Տորոսականն
Զռայլ։
Եւ
առ
չհանդուրժել
այնքան
եկեալ
հասեալ
վտանգաւոր
նեղութեանցն,
եւ
գազանեղէն
զայրացմամբ
մրմռեալ
յոգի
իւր
ի
վերայ
կորստեան
սուրբ
հաւատոյս
եւ
կործանման
աշխարհիս
Հայոց՝
փութացոյց
գիր
պաղատանաց
առ
Տաճատ
Ռշտունեաց
տէր
եւ
առ
Վախրիճ
Անձաւացեաց
տէր,
զեկուցանել
նոցա
զեղեալսն։
Եւ
նոքա
թափառնակի
անյապաղ
հանդերձ
իւրաքանչիւր
զօրու
եկին
հասին
առ
մեծն
Վարդան,
եւ
զզօրս
լեռնակողմանն
ընդ
իւրեանս
ածելով,
ոչինչ
աւելի
քան
զհազար
եւ
երկերիւր
այր,
եւ
յանկարծօրէն
յեղակարծ
երագութեամբ
հասին
ի
վերայ
Շաւասպայ
եւ
մարզպանին
Վնդոյի։
Եւ
քանզի
էին
բանակեալ
ի
խառնուրդս
Երասխայ
եւ
Մաւրին
մեծի՝
պատահի
յառաջ
Շաւասպ
Արծրունի,
յորոյ
վերայ
կալեալ
եւ
կանչեալ
քաջն
Վարդան
իբրեւ
զառիւծ,
իբրեւ
կորիւն
առիւծու,
եւ
առ
ուժոյ
եւ
երագութեան
ձեռինն
ի
վերայ
ձգեալ
զմիողնին՝
յերկուս
կտրէ
զՇաւասպն։
Իսկ
Տաճատ
եւ
Վախրիճ
ի
մէջ
փակեալ
զմարզպանն
եւ
զորդի
նորա
զՇիրոյ՝
ձերբակալ
արարեալ
ածեն
ի
Դուին,
եւ
հուր
կրակարանին
բորբոքեալ՝
աստուածակէզ
արարին
զնա
յորմզդական
մեհենին.
եւ
զՇիրոյ
կախեն
զփայտէ
ի
վերայ
կրակարանին.
եւ
զարսն
գետավէժս
եւ
սրախողս
արարեալ
վատնեն,
եւ
զփախստեայսն
տանին
անցուցանեն
յայնկոյս
քան
զքաղաքն
Նախճաւան,
եւ
ինքեանք
դառնան
մեծաւ
յաղթութեամբ։
Եւ
քանդեն
աւերեն
զմեհեանն
եւ
յատակեալ
զտեղին՝
շինեն
նորին
քարամբք
զմեծ
եկեղեցին
զսուրբ
Գրիգորն
ի
Բլուր
տեղւոջն,
եւ
փոխեն
անդ
զկաթողիկոսն
Հայոց
զԳիւտ.
եւ
շինեն
նախարարքն
Հայոց
իւրաքանչիւր
պալատս
արքունականս
եւ
դաստակերտս
յականաւորս,
եւ
զքաղաքն
որմափակօք
պարսպեն,
եւ
խաղաղեցուցանեն
զերկիրս։
Իսկ
զթագաւորաբնակ
տեղին
մեծին
Տրդատայ
տան
ի
ձեռս
Վահանայ
Արծրունւոյ՝
շինել
նմա
տուն
թագաւորաց,
արարս
պատրաստութեամբ.
քանզի
խորհեցան
թագաւորեցուցանել
զնա
ի
վերայ
Հայոց,
զի
էր
այր
սրտեայ
եւ
ուժեղ,
քաջախորհուրդ
եւ
իմաստնախորհ,
խոնարհ,
առատաձեռն
եւ
զուարթամիտ։
Բայց
յետոյ
անմիաբան
գտեալք
նախարարքն
Հայոց՝
թողին
զոր
խորհեցանն
վասն
թագաւորելոյ
Վահանայ,
եւ
անցին
գնացին
առ
մեծն
Վարդան.
գնաց
եւ
Վահան
զհետ
նախարարացն
առ
Վարդան
յառաջագոյն,
տալ
նմա
զվերակացութիւն
Հայոց.
եւ
եղեն
հնազանգեալ
նմա
զամենայն
աւուրս
Վարդանայ։
Բայց
արքայն
Պարսից
հեռացեալ
պատերազմաւ
ի
Քուշանն
ի
դուռն
Ճորայ.
եւ
երկիրս
Հայոց
յապահովանայր
ի
հինիցն
Պարսից.
եւ
անդ
սպանանի
արքայն
ի
Քուշանաց,
եւ
թագաւորէ
ընդ
նորա
Յազկերտ։
Եւ
սկսաւ
ոգորել
ընդ
իշխանս
Հայոց
մեծաց
խորխտանօք,
որպէս
ցուցանեն
յիշատակարանքն
առաջնոց
պատմագրաց,
զաւերումն
Հայոց
եւ
զյաճախել
նեղութեանցն
եւ
զանթիւ
բազմութիւն
վկայից,
որք
վասն
Քրիստոսի
նահատակեցան,
եւ
զքաջապէս
արիանալ
սրբոց
քահանայիցն,
եւ
անդ
զբարիոք
պատերազմն
պատերազմեալ
ի
մեծ
անապատին
յԱպար
աշխարհին,
եւ
որ
ինչ
այլն
ամենայն.
զոր
աւելորդ
համարիմ
երկրորդել
զմիանգամայն
ասացեալսն։
Բայց
իբրեւ
եղեւ
մեծ
պատերազմ
սրբոյն
Վարդանայ
ընդ
Մշկանին
եւ
ընդ
զօրս
Պարսից
ի
յԱւարայրեան
դաշտին,
յԱրտազական
գաւառին.
եւ
անդ
յԱստուած
խրախուսեալ
սուրբ
աստուածաբանակ
զօրացն
Հայոց՝
կատարեցան
ի
Քրիստոս։
Եւ
անդ
Վահան
Արծրունի
խոյակապ
եւ
յականաւոր
քաջամարտութեամբ
ընդ
սրբոյն
Վարդանայ
ճակատ
առ
ճակատ
վառեալ
զպատերազմն,
իբրեւ
հուր
ընդ
եղէգն
ճեմելով
ի
մէջ
քաջ
ախոյեանացն
Պարսից։
Եւ
իբրեւ
ռազմ
երկոցունց
կողմանցն
խռնեցաւ,
եւ
ձախոյ
կողման
թեւն
Հայոց
պարտել
սկսաւ,
եւ
սրբոյն
Վարդանայ
մտրակեալ
զերիվարն
ի
փախուստ
զախոյեանսն
Պարսից
դարձուցեալ
եւ
զկողմն
իւրոյ
ձեռին
գնդին
զօրացուցեալ՝
անդ
Վահան
Արծրունի
ընդմիջեալ
զգունդն
Պարսից
դարձուցանէ
ընդդէմ
Վարդանայ.
եւ
անյապաղ
մինչ
այս
մինչ
այն՝
նոցա
հարեալ
ընկեցեալ
ի
զօրացն
Պարսից
գունդ
մի
հարուստ
արք
իբրեւ
ճխ։
Ի
վեր
կառուցեալ
զաչս
սրբոյն
Վարդանայ՝
տեսանէ
զանօրէնն
Վասակ
Սիւնեաց
տէր,
եւ
զհետ
նորա
աճապարեալ
արկանեն
զնա
ի
յամրափակ
զինեալ
վաշտն
ի
մէջ
փղացն.
եւ
քաջն
Վահան
Արծրունի
ընդ
նմա
նիզակակցեալ՝
մեռանին
ի
միասին
քաջքն
եւ
ընտիրքն,
մեծ
նահատակք
Վարդան
եւ
Վահան,
եւ
զվկայիցն
անուն
ժառանգեալ
կատարեցան
ի
Քրիստոս
սուրբ
գունդն
Հայոց,
ողզ
ոգիք։
Եւ
պատմի
այս
ի
համառօտութեան
Աբրահամու
Խոստովանողի։
Բայց
թէ
է՞ր
աղագաւ
պատմութիւն
վկայութեան
Վահանայ
ոչ
է
գրեալ
ի
գիրս
պատմագրի՝
ստուգապէս
առանց
յերկուանալոյ
ցուցանեմ
քում
ուսումնասէր
քաջահմտութեանդ։
