Պատմագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Եւ յաջորդեաց զաթոռ նորա մեծնահատակն եւ ողորմածն ամենայնի Գրիգորիոսվարդապետն մեր, որդի հաւատարիմ առն Աստուծոյ Ծերի, գոլով ի քաղաքէն Խլաթայ, աշակերտ նոյն մեծինՍարգսի, հոգեւոր հարազատ եւ համշիրակ իւր. բայց ոչի նոյն Սուխարու ուխտն Աստուածածնի, այլ ի յերկիրնԲզնունեաց՝ ի քաղաքն Արծկէ, ի սուրբ ուխտնՍտեփանոսի վկային Ցիպնայ կոչեցեալ։ Այլ ոչպարապեալ վարդապետական դասի վասն սառնացեալբարուց ուսումնականաց մերում ազգի։ Այլ տիւ եւգիշեր գիրս գրէր, եւ զամենայն յաղքատս կարկառէր, եւ սիրէր զողորմութիւն եւ զամենայն վարդապետ եւզկարգաւոր ի նոյն յորդորէր. ոչ գոլով նման նմաողորմած, մարդասէր եւ սպասաւոր աղքատաց եւտնանկաց։ Եւ ետ նմա Աստուած իմաստութիւն առաւելքան ամենայն վարդապետաց. վասն զի զերից ժամանակացպատմութիւնս ի լոյս ածէր ի հարցանել եւ իպատասխանատրութիւնս, եւ զգիրս վկայիցնմարտիրոսաց, որ կոչի Յայսմաւուրաց՝ սակաւաբան եւանմխիթար շարադրեալ ի հնոց վարդապետացն ի լոյսէած, եւ զխաւարեալ դրունս եկեղեցեաց մերլուսաւորեաց. եւ ոչ ոք կարէ գիտել զիմաստութիւնն, որ ի նմա ծածկեալ. կայ, այլ Աստուծոյ միայն էգիտելի։ Եւ Ծ. (50) ամ գիրս գրեաց տիւ եւ գիշերանհանգիստ տքնութեամբ, որպէս գիտակ է գաղտնեացգիտակն։ Եւ բազում երգս գանձուց եւ տաղից յիշատակթողեալ ինքեան՝ յոյժ տօնասէր եւ պատուօղ սրբոց, մինչ զի ոչ եղեալ է եւ ոչ լինելոց։

Եւ հասեալ ի բարիոք ծերութեան աւելի քանզՀ. եւ զԵ. (75) ամ։ Եւ յՊՀԴ. (=1425) ամի թվականութեանմերում եկն պիղծ ազգն մարաց ի յԱրծկէ քաղաք Հայոց, եւ գնացեալ ի յանապատն Ցիպնայ։ Եւ ըմբռնեալ զնաանօրինացն՝ յոյժ տանջեալ չարչարեցին, եւ նաճշմարիտ դաւանութեամբ զՔրիստոս Աստուած եւ Տէրդաւանեալ խոստովանեցաւ. եւ նոյն ժամայն զենինիբրեւ զգառն անարատ եւ անմեղ զերջանիկն եւզերանելին Գրիգոր փոխանակ գառինն Քրիստոսի, եւեհաս մարտիրոսական պսակի՝ յոյժ մարտիրոսասէրգոլով։ Եւ եդին զնա ի սուրբ ուխտն Ցիպնայնախավկային Ստեփանոսի անուամբ կոչեցելոյ։

Եւ հոգեւոր հարազատն իւր՝ վարդապետնՅակոբ, ճգնաւոր այրն ցանկալի, եկն ամփոփեաց զնահանդերձ հոգեւոր որդովք իւրովք Ստեփանոսեպիսկոպոսիւ եւ աշակերտօք. եւ նստաւ սպասաւոր նորագերեզմանին ամ մի։ Եւ տկարացաւ, որպէս սահման էբնութեանս, եւ ի Համբարձման՝ յաւուր վերացմանն, իբանն այն, զոր ասացին քահանայք։ «Համբարձաւ Տէրնմեր յերկինսե, աւանդեաց զհոգին իւր ի փառսՔրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։

Եւ յետ այսորիկ յետ Բ. (2) ամի նոյն քուրդնյազգէն մարաց ի Բաղիշու գնաց յերկիրն Ըռըշտունեաց, եւ զերջանիկ եւ զտօնասէր աղօթարար վարդապետն ՅակոբՈվսանանց ի յԱնձնապատէ ուխտէն, նահատակեալ, եդինզնա մերձ գերեզմանին Գրիգորի Նարեկայ վանից։

Եւ ի նոյն ամի վարդապետն Բաղիշու Ղազար՝յոյժ հռչակաւոր եւ բանիբուն, աղօթարար եւ ճգնաւոր, փախեաւ յանօրինաց եւ գնաց ի լեառն Սասնոյ։ Եւտեսեալ զնա անօրէն ազգին մարաց՝ ասեն. «Դո՞ւ ասեսթէ՝ Յիսուս Աստուած էե. եւ նա ասէ. «Ես ասեմ եւուսուցանեմ. եւ այն որ ոչ ասէ եւ ուսուցանէ, գնայ իկորուստն յաւիտենականե։ Եւ նոքա հարեալ սրովսպանին զնա. եւ եհաս մարտիրոսական պսակաց։ Եւ յառաջքան զայս երից եւ չորից ամաց վարդապետ մի Թովմայանուն՝ աշակերտ Սիմէոն վարդապետի Ըռըշտունեաց, գիտակ մանր ուսմանց, սիրող սրբութեան եւ աղօթից՝ իսուրբ ուխտէն Պուտլիկ վանաց, նետիւ հարեալ սպանին։Եւ քրիստոսական պսակացն արժանի եղեն։

Այս Դ. (4) վարդապետս յաւուրս մեր անօրէնքսպանին, որոց յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի. եւաղօթիւք սոցա Տէր մեզ ողորմեսցի։ Այս էր ՊՀԴ. (=1425)թվականին աւելի կամ պակաս, դու անմեղադիր լեր, զիծեր էի եւ յետ Ծ. (50) ամաց սկսայ. վասն այսորիկ յետ եւյառաջ գրեցի: