Արմատ հաւատոյ

Արդ, եկեսցուք եւ այն, որ զգիշեր յառաջագոյն դնէք քան զտիւ, եւ զխաւար` քան զլոյս:

Մեծ մարգարէն Մովսէս ասէ. Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկինս եւ զերկիր: Տեսանե՞ս, նախ զվերին յերկինս ասաց լինել, որ է լոյս եւ բնակարան հրեղինացն, որ ցուցանէ թէ առաջին է լոյսն եւ ոչ յետին: Եւ նախ ասաց Աստուած` Եղիցի լոյս, եւ ստուերք տարերց չքաւորեցան: Եւ կոչեաց Աստուած զլոյսն տիւ եւ զխաւարն` գիշեր . եւ ոչ ասաց աւր` մինչեւ լցաւ երկոտասան ժամ գիշերուն, եւ եկն առաւաւտն` սկիզբն երկրորդ աւուրն, եւ ապա ասաց` աւր առաջին, եւ ոչ երկրորդ: Եւ արար Աստուած զլուսաւորն մեծ` յիշխանութիւն տուընջեան: Արդ, յամենայն Աստուածաշունչ գիրս տիւն յառաջ է կարգեալ քան զգիշերն: Ըստ այնմ. Եւ եղեւ անձրեւ զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր: Եւ յելսն ի տապանէն ասէ. Եղիցի ամառն եւ գարուն, տիւ եւ գիշեր: Եւ թէ` Յետ քառասուն տուընջեան ետ ինձ Տէր զտախտակսն: Եւ թէ. Զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր հաց ոչ կերայ:

Եւ բարեկամքն Յոբայ նստան եւթն տիւ եւ եւթն գիշեր:
Եւ Դաւիթ ասէ. Խորհեսցի ի տուէ եւ ի գիշերի: Եւ թէ` Արեգակն իշխանութիւն տուընջեան : Եւ թէ` Ի տուէ կարդացի եւ գիշերի առաջի քո:

Եւ թէ` Արեգակն ի տուէ քեզ մի' մեղիցէ եւ մի' լուսինն ի գիշերի:
Եւ այլ մարգարէ ես եմ, որ արարի զտիւ:
Եւ թէ` Տէր ետ զարեգակն ի լոյս տուընջեան: Եւ ի մէջ հնոցին երեք մանկունքն երգէին տիւք եւ գիշերք զՏէր աւրհնեցէք:

Եւ լոյս եւ խաւար:
Ե'կ ի Նոր Կտակարանս եւ տե'ս, ո~վ դու խաւարասէր:
Մատթէոս ասէ. Եւ էր Յիսուս ի լերինն զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր փորձեալ եւ յաղթող գտեալ: Եւ թէ` յերեկոյին շաբաթին, յորում լուսանայր միաշաբաթին . տես` զերեկոյին շաբաթի'ն ասաց, եւ ո'չ միաշաբաթին:

Եւ Մարկոս ասէ. Իբրեւ անց շաբաթն ընդ առաւաւտս միաշաբաթին գան ի գերեզմանն:
Նոյնպէս եւ Ղուկաս ասէ:
Եւ Յոհաննէս ասէ. Էր երեկոյ միաշաբաթին եւ դրաւքն փակելովք եմուտ Յիսուս: Տե'ս` զերեկոյին միաշաբաթին ասաց, եւ ո'չ երկշաբաթին: Արդ, ցո'յց, ու՞ր է իրիցութիւն գիշերոյն:

Սեւեռի` յԱրարածոց.
Եւ ընդ տիւ եւ ընդ գիշեր ԻԴ ժամն կատարեն աւր մի. ըստ այնմ «Աւուրք իմ որպէս հովանի անցինե. եւ գիշեր ոչ յիշեաց:

Բարսղի ` յԱրարածոց.
Եղեւ երեկոյ` զսպառել աւուրն ասէ. եւ եղեւ վաղորդեան` զկատարումն գիշերոյն` զառաւաւտն ասէ ընդ տիւ եւ ընդ գիշեր եղեւ աւր մի :

Այլուստ.
Ի ծագել առաւաւտուն մինչեւ ցնոյն ժամն կատարի աւրն եւ սահմանի:
Որոգինէ.
Ընդ տիւ եւ ընդ գիշեր աւր մի, որպէս Յոբ Յորժամ լինի առաւաւտ` ասեմ. Ե՞րբ իցէ գիշեր, եւ յորժամ լինի երեկոյ` ասեմ. Ե՞րբ իցէ առաւաւտ:

Դիոնիսիոսի Աղեքսանդրու հայրապետի.
«Եւ եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեան` աւր միե: Զկատարումն աւուրն եւ զկատարումն գիշերուն մի աւր անուանեաց, զի կարգ ինչ յաւրինեալ դիցէ երեւելեացս:

Կիւրղի Աղեքսանդրու հայրապետի.
«Եւ եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեան` աւր երկրորդե: Արդ` ստուգիւ ուսուցանէ եւ զվախճան լուսոյ երեկոյ կոչէ եւ զվախճան գիշերոյ` առաւաւտ, եւ ապա ասէ` աւր ողջ, այսինքն` յառաջ լոյս եւ ապա գիշեր:

Յոհաննու Ոսկեբերանի` յԱրարածոց.
Եւ եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեան` աւր երրորդ: Ստէպ-ստէպ ուսուցանէ եւ հաստատէ զմիտս մեր, թէ յառաջ է տիւ քան զգիշեր: Եւ մի' զարմանար, թէ կրկնելով ասէ` Եղեւ երեկոյ եւ վաղորդեան, զի եւ յետ այսչափ յիշելոյ մոլորեցան Հրէայք եւ այլք բազումք. հակառակին եւ զերեկոյ եւ գիշեր սկիզբն աւուրն ասեն եւ խաբեալ նստին ի խաւարի, եւ ճշմարտութեան ոչ հասանեն:

Նորին.
Եւ եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդեան` աւր չորրորդ: Ընդէ՞ր ամենայն աւուր կատարումն զայս ուսուցանէ մեզ. եղեւ երեկոյ, այսինքն` տիւն զի կատարեցաւ, եւ եղեւ վաղորդեան, այսինքն` գիշերն որ լցաւ, եւ եղեւ ընդ երկոսեանն աւր մի. զի հաստատուն զկարգս Աստուածեղէն գրոց ուսցուք մեք, եթէ յառաջ տիւ է եւ ապա գիշեր:

ՅԱրիստոտէլէն վկայ բանիս.
Արդ, պարտ է գիտել, թէ խաւարն չէ էութիւն, եւ ոչ ունակութիւն, եւ ոչ այլ ինչ բնաւ էիցս, բայց պակասութիւն լուսոյ. զի չիք խաւարի արարողական պատճառ, որ իւրմէ էութենէ առնէ զնա, այլ ուր լոյս ոչ գոյ, անդ խաւար է:

Արդ, չար առնել ասի Աստուած եւ խաւար, ոչ իբրեւ Արարիչ չարի կամ խաւարի, այլ յորժամ արգելոյ զճանապարհ բարի եւ խնու զանցս լուսոյն իւրոյ, ա'յն է չար առնել եւ խաւար: Տե'ս դու, գիշերասէր, զի ցուցանէ բան, թէ որ զխաւար յառաջ դնէ քան զլոյս եւ զգիշերն` սկիզբն աւուրն ասէ, այնպիսին զԱստուած արարիչ ասէ խաւարի, եւ խաւարն եւ մեղքն ո'չ են արարածք Աստուծոյ` վկայեալ յամենայն գրոց: