Պատմութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ի հինգհարիւր քսան եւ հինգ թուին սպանին Հոռոմք զՎասակ իշխանն զեղբայր կաթուղիկոսին Վահրամայ, որ էր տուկ Անտիոքու, ՚ի նմին քաղաքի, նենգութեամբ. եւ զօրք նորա ամրացեալ ՚ի կլայն, ետուն զքաղաքն ՚ի Փիլարտոսն, որ բռնացեալ էր յայնժամ ՚ի վերայ բազում գաւառաց՝ հայ ազգաւ. որոյ առեալ զքաղաքն խնդրեաց զվրէժ արեան նորա։ Այս Փիլարտոս ձեռնադրել ետ զՍարգիս քորորդի տեառն Պետրոսի կաթողիկոսի ՚ի Միջագետս, այր սուրբ եւ պարկեշտ, մինչ կենդանի էր Վահրամ եւ Գէորգ. զոր աքսորեցին տէր Վահրամ եւ տէր Բարսեղ՝ որ յարեւելս, զոր ՚ի Հաղբատ ձեռնադրեցին տէր Ստեփաննոս կաթողիկոս Աղուանից եւ թագաւորն Կիւրիկէ։ Յորում աւուրս եւ զՍարգիս աւագերէցն արքունի դրանն արհեպիսկոպոս ձեռնադրեցին երկոքեան կաթուղիկոսքն սուրբ ուխտին Հաղբատայ, տալով վիճակս յերկուց կողմանցն։ Այլ եւ զկնի մահուանն տեառն Սարգսի կաթուղիկոսի ետ ձեռնադրել ՚ի տեղին Փիլարտոսն զԹէոդորոս ոմն։

Ի սոյն աւուրս սպանաւ Բեխդն իշխանն Շիրակունի, որ վասն յոյժ լաւութեանն նեղեալ սիրով ՚ի կայսերէ՝ եղեւ հոռոմ. եւ տուաւ հայր խոստովանութեան նորա աբեղայ մի հոռոմ. եւ զի ոչ պահէր զօրէնս Հոռոմոց, խեղդեաց զնա պիղծ կրօնաւորն ՚ի քուն գտեալ զնա միայն՝ ՚ի բերդն իւր յԱնդրիօնն, զոր իմացեալ զօրաց նորա՝ գահավէժ առնեն զվիրագն անօրէն։ Իսկ զկայսրն Միքայէլ՝ փոխէ Վտանիօտն ամ մի. եւ զկնի Մեսելիանոսն՝ ամիսս վեց. եւ ապա Ալեքս՝ պիտանի այր եւ խելացի։

Յորում աւուրս եղեւ նշան սոսկալի ՚ի վանքն Պիզու, զոր շինեաց Գագիկ արքայ։ Արք երկու անապատաւորք եղեալ ՚ի տեսլեան՝ եկին ՚ի վանքն, եւ նախ քան զհարցն ասացին զոր տեսինն. մինն ասաց թէ տեսանէի, զի կանթեղ եկեղեցւոյ գմբեթին անկաւ յատակ եկեղեցւոյս, եւ ոչ շիջաւ լոյս նորա. եւ միւսն ասաց թէ տեսանէի զի անկաւ յերկնից աստղ մի, եւ լոյսն առաւել փայլէր յեկեղեցիս։ Եւ հայր վանիցն ասաց, տեսէք զի անկեալ է ՚ի սուրբ խորհրդոյն. եւ վառեալ մոմեղէն եւ գնացեալ գտին մասն անկեալ ՚ի սուրբ խորհրդոյն ՚ի բեմն ՚ի սուրբ պենտեկոստէին, յանզգոյշ առնէ. որ եւ զկնի երեք աւուր գտաւ ՚ի սուրբ պենդեկոստէին. եւ զայն երեք օրն չէր անկեալ ոչ յաւելն եւ ոչ յոտս, եւ գոհացան զԱստուծոյ։

Իսկ զտէրն Անւոյ զԳագիկ՝ որ չոգաւ ՚ի Կոստանդնուպօլիս, շատ աղերսեալ Թօդորին քեռն Զոյի, զի լիցի հոռոմ եւ այր նմա եւ թագաւորէ Յունաց, եւ ոչ հաւանեցաւ. բայց զորդին իւր զկրտսեր տայ ՚ի փեսայութիւն Ապլղարբի որդւոյ Խաչկայ, յիշխանացն Վասպուրականի, որ ընդ ձեռամբ ունէր զՄսիս եւ զԱտանա, զՊապառօնն եւ զԼամբրօնն, զոր ատեաց եւ ետ ՚ի բանդի. եւ լուեալ հօրն՝ գնաց հանել զնա. եւ ՚ի դառնալն յիջավանս, խեղդեցին զնա Հոռոմք։ Եւ պիղծն Ապլխարիպ սպան դեղով զփեսայն։ Իսկ երէց որդին Յոհանէս փեսայացաւ տուկին Անւոյ հոռոմի՝ յուսով ինչ, եւ եկն յԱնի, եւ չգտեալ հանգիստ չոգաւ ՚ի Վիրս. եւ դարձաւ ՚ի Կոստանդնուպօլիս, միով տղայիւ Աշոտ կոչեցելով, զոր խնդրեաց կայսրն փեսայ եւ ոչ կամեցաւ տալ։ Եւ սա չոգաւ առ սուլտանն հրամանաւ կայսեր, եւ ետ նմա զԱնի. եւ ներքինի ոմն ազգական Մանուչէի դեղով սպան զնա, եւ մարմինն բերաւ ՚ի Կոստանդնուպօլիս։ Եւ նախ քան զգալն մեռեալ որդւոյն՝ մեռաւ հայրն, եւ բարձան թագակալքն Անւոյ այսու օրինակաւ։