Պատմութիւն

Իսկ ՚ի վերանալ թուիս մերոյ ՚ի համարն վեցհարիւր եօթանասուն եւ չորս, երկոքին որդիքն Խորազմն շահին պարտեալ եւ նեղեալ ՚ի Թաթարացն, գան երկերիւր հազարաւ, որպէս ասեն, ընդ Ադլպարական երկիր ՚ի յՈստանն Հայոց, առնուն զնա, եւ լնուն զդաշտն լայնատարած վրանօք. յորոց վերայ երթեալ մերքս՝ յաղթահարեալ կորնչին ոչ սակաւք, առ գեղաքաղաքին Գառնոյ, աւելի մասն՝ վիժմամբ ընդ խրամս խորխորատին, յաստուածասաստ բարկութենէն՝ ՚ի վերայ Իւանէի. յաղագս նոր եւ օտար չարեացն, զոր գործեաց կին նորա։ Քանզի Պարկեշտ անուն երեց մի մեռեալ, հանել ետ ՚ի գերեզմանէն եւ այրել, եւ շուն զենուլ ՚ի տեղւոջն, վասն յաճախ ուխտականացն երթեւեկաց, զոր պատուեաց Աստուած իջմամբ լուսոյ ՚ի վերայ նորա. ակներեւ բերդաքաղաքին Բջնոյ, ուր եւ հիմն արկին եկեղեցւոյ, ելեալ ՚ի բանս բանսարկու առն միոյ, զոր շանթակէզ արար Տէր ՚ի նմին գիշերի, յորում ՚ի տուընջեանն զայնպիսի անցս կրեցին։

Իսկ սուլտանն յաղթազգեաց պերճանօք յանհոգս եղեալ, կոխէ բազում տեղիս, եւ ընդ կրունկն դարձեալ ՚ի Դավրէժ, զկնի ամի միոյ գայ ընդ կողմն դաշտավայրացն Գագայ ՚ի Տփխիս. եւ բազում ոճիրս գործեալ դառնայ ՚ի վերայ Խլաթայ. եւ առեալ զնա եւ հարստացեալ՝ երթայ ՚ի Հոռոմք ÿի վերայ Ալատին սուլտանին եւ Մէլիք Աշրաֆին. եւ մեծապէս խորտակումն կրեալ ՚ի զորն, փախչի սակաւուք ՚ի Մուղան՝ ՚ի դաշտն ամենունակ զամենայն պէտս մարդոյ եւ անասնոյ. յորոյ վերայ հասանէ վաղվաղակի Տաթարն, որ հանեալ էր զնա յիւրմէ աշխարհէն յառաջագոյն, եւ անտի դարձուցանէ զնա ՚ի փախուստ դէպ ՚ի յԱմիթ. եւ յանգէտս մեռանի ՚ի փախչելն, թէ սրով Թաթարին, եւ թէ որպէս ասեն՝ յիւրայոցն ոմն մի՝ զորոյ մերձաւոր սպանեալ էր ՚ի կարճոյ, եւ սրտառեալ կայր վասն այնորիկ, եւ յաղագս անհանգիստ շրջեցուցանելոյն զնոսա. եւ այնպէս խնդրեցաւ վրէժ արեան անձանց անմեղաց։ Իսկ Թաթարն կոչեցեալ որ եկեալ էր յառաջագոյն սակաւուք ՚ի վեցհարիւր վաթսուն եւ ինն թուին, եւ կամեցաւ դառնալ ՚ի վեցհարիւր եօթանասուն եւ մին՝ եւ ո՛չ վստահացաւ, յաւելեալ յինքն անհուն բազմութիւն առաջնորդ ունելով զՉարմաղանն կոչեցեալ զօրապետ, գայ ՚ի Գանձակ շահաստանի ՚ի վեցհարիւր եօթանասուն եւ չորս թուին. պաշարէ զնա աւուրս ինչ եւ առնու. եւ կոտորէ անողորմաբար, բաց ՚ի մատաղ տղայոց եւ ՚ի կանանց՝ յորս հաճէին։ Եւ յայսմանէ ոյժ առեալ մտանեն ՚ի թագաւորութիւնն Վրաց, եւ բաժանեն զանուանի տեղիս գաւառաց, եւ զբերդս ամուրս մեծամեծ իշխանացն՝ զորս Նոյինս կոչէին. որք երթեալք յիւրաքանչիւր վիճակեալ դղեակս գաւառացն՝ վաղվաղակի մատնեալ լինէին ՚ի ձեռս նոցա, ÿի պատուհաս մեղացն մերոց։ Չաղադա նոյինն էառ զԼօռէ քաղաք, եւ որք յայնր կողմանէ գաւառք. Դոլադա նոյինն՝ զԿայեն բերդ, ուստի հանին զԱւագն տէր երկրին. եւ մեծն Չորմաղանն՝ զԱնի եւ զԿարս, եւ զմերձակայսն. Ղատաղա նոյինն՝ զկողմանս Չարեքին, զԳետաբակուց եւ զՎարդանաշատու։ Իսկ Մոլար նոյինն ՚ի բաժնի առեալ զբերդս գաւառաց մեծ իշխանի Վահրամայ, եւ նախ առնու զՇամքոր հնարիւք. եւ Վահրամ որդւովն Աղբուղայիւ փախչի տեղւոջէ ՚ի տեղի, մինչեւ գիտաց եթէ խնայեն ÿի հնազանդեալս՝ որք կամօք խոնարհին ՚ի ձեռս նոցա։ Եւ ապա եկեալ առնոյր զառեալն ՚ի նոցանէ զդղեակս եւ զգաւառն՝ որ սեփական լեալ էր նոցա ՚ի հայրենեաց. որ եւ զամենայնն առեալ էին, զՏաւուշ, զԿածարէթ, զՏէրունականն, զԵրգեւանքն, զՄածնաբերդ՝ որ էր Կիւրիկեանց Ասխարթանայ. զՆոր բերդ՝ որ էր Վասակայ թագաւորազնին, եւ զՔաւազինն անմարտնչելի ամրոց, եւ զԳագ անուանի բերդ, եւ գաւառ ՚ի Գագկայ թագաւորէ շինեալ, ուր կայ հռչակաւոր եւ սուրբ ուխտն խաչ եւ եկեղեցի յանուն սրբոյն Սարգսի զօրավարին, օրհնեալ ՚ի սրբոյն Մեսրովբայ վարդապետէն եւ թարգմանչէն Հայոց, որ կայ ՚ի գլուխս Գագայ, եւ հայի ՚ի դաշտն լայնանիստ եւ երկայնատարած. եւ զայլ ամրոցս եւ զգեօղս եւ զագարակս. ամենեքեան տուեալ լինէին ՚ի ձեռս նոցա ՚ի սուղ ժամանակս, անվաստակ եւ առանց աշխատութեան. զի գիտասցուք եթէ ձեռն Տեառն է որ ետ զաշխարհս մեր առաջի աչաց մերոց կերակուր օտարաց։