179.
[«ԻԳՏԱՄ»
ԹԵՐԹԻ
ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆԸ]
Թարգմանութիւն
[Կ.
Պոլիս,
27-28
օգոստոս,
1910]
Մեր
յոյն
հայրենակիցներուն
հետ
գոյութիւն
ունեցող
անհամաձայնութիւնը`
Սահմանադրութեան
հռչակումէն
ետքը
սկսաւ:
Ի՛նչէն
է
չեմ
գիտեր,
շատ
ալ
չհաւատացինք
օսմանեան
Սահմանադրութեան
իրենց
յարումին:
Պզտիկ`
բայց
անկախ,
հեռու`
բայց
ցեղով
եւ
կրօնով
մօտաւոր
պետութեան
մը
գոյութիւնը`
մեր
Յոյն
հայրենակիցները
դժուարին
դիրքի
մը
մէջ
դրաւ:
Գուցէ
մարդկային
եւ
ժառանգական
զգացումներու
վրայ
խորհելով
ենթադրեցինք,
որ
ատոնց
սէրն
ու
հակումը
մենէ
աւելի
այն
կողմ
դարձած
էր:
Այս
կարծիքը,
մեր
Յոյն
հայրենակիցներուն
նկատմամբ
մեր
ըրած
բոլոր
դատաստաններուն
խարիսխը
—
ի՛նչպէս
հասկցնեմ
—
ակամա
խարիսխը
կը
կազմէր:
Սա՛
ալ
ճիշդ
է,
որ
այս
կարծիքը
զօրացնելու
մեծապէս
ընդունակ
դէպքեր
պակաս
չեղան…
Բնականաբար
վիրաւորուեցանք,
զայրացանք:
Իրենց
նկատմամբ
մեր
գործադրութիւնները
—
քիչ
մնաց
մեր
փոխարինութիւնները
պիտի
ըսէի
—
մեր
այդ
տպաւորութիւնները
արտայայտելէ
զերծ
չմնացին
…
Ահա
այս
պատճառաւ
մեր
Յոյն
հայրենակիցներու
ամեն
զգացումները,
ամեն
շարժումները
միշտ
տարակոյսի
ներքեւ
դրինք:
Ցեղերու
միջեւ
քաղաքականութիւնը
ընթացիկ
հաշիւ
մըն
է:
Իմ
այս
մէկ
քանի
թուումներուս
փոխարէն`
արդեօք
մեր
Յոյն
հայրենակիցները
իրենց
կողմէ
կարգ
մը
ընթացքներ
ցոյց
չե՞ն
տուած:
Հաշուակցութեան
աւարտելուն`
գիտեմ
թէ
իրենց
վերաբերող
կողմն
ալ
կարեւոր
գումար
մը
պիտի
գոյանայ:
Այնուամենայնիւ,
ի՛նչ
ընթացքի
պատճառով
ալ
որ
ըլլայ,
Ազգի
մը
ամբողջութիւնը
պատասխանատու
բռնել`
արդարութիւն
եւ
քաղաքականութիւն
չէ,
եւ
Կառավարութեան
ու
Պատրիարքարանի
միջեւ
ծագած
անհամաձայնութիւնը`
օսմանցիութեան
եւ
յոյն
տարրին
միջեւ
իբր
ատելութիւն
մը
կարելի
չէ
ցոյց
տալ
անշուշտ:
Քաղաքական
անհամաձայնութիւնները
կարելի
է
լուծել
երկու
կողմին
փոխադարձ
եղբայրսիրութեան
առանց
վնաս
հասցնելու:
Քաղաքակրթութեան
բովանդակ
բարձրութիւնն
ալ
դժուարութիւնը
այս
կերպով
լուծելուն
մէջն
է:
Եղբայրութիւնը
պէտք
է
ըլլայ
հիմքը,
եւ
իրաւունքը`
անոր
մանրամասնութիւնը:
Իրաւունքը
միշտ
ձեռք
կը
բերուի:
Երբ
եղբայրութիւնը
անգամ
մը
վերջ
գտնէ,
այլեւս
անկարելի
է
զայն
վերադարձնել:
Յետոյ
պէտք
է
մտածել,
թէ
միայն
իրաւունքի
տէր
ըլլալն
ալ
չի
բաւեր:
Մերթ
օրինաւոր
պահանջի
մը
յանկարծական
եւ
կամ
բուռն
արտայայտութիւնը
պահանջին
օրինաւորութիւնը
կը
կոտրէ:
Իրաւաբաններ`
այս
կարգի
պարագաներուն
«իրաւունքի
զեղծում»
անունը
կուտան:
Կ՚զգամ
որ
այս
բացարձակ
ճշմարտութիւնները
օսմանեան
եղբայրութեան
հանդէպ
հաւասար
նկատած
իսլամ
եւ
ոչ-իսլամ
հայրենակիցներուս
յիշեցնելու
ատենը
եկած
է:
Կը
տեսնեմ
որ
այս
սկզբունքները
երբ
չպահպանուին`
ամեն
կողմին
համար
սխալ
մը
պիտի
ըլլայ:
Ֆրանսայի
դիւանագէտներէն
Թալէրան
ըսած
է.
«Քաղաքականութեան
մէջ
սխալը
ոճիրէ
աւելի
բան
մըն
է»:
Գ.
ԶՕՀՐԱՊ
