Պատմութիւն

Եւ ի միւս օրն, որ էր կիրակի, գնացինք ի քէշիկխանայն: Եւ այս քէշիկխանայ ասածներն այն է՝ իբրու լէյլէկ չատրի: Բայց ոչ թէ մասլահաթ ունեցողն կու ժողովի, այլ մեծամեծ խաներն անդ ժողովեալ նստին եւ խալիան քաշելով խօսակցին եւ զբօսնուն ծիծաղական բանիւ, ակն ունելով հրաւիրման Վէլինամաթին. եթէ գուցէ խնդրեցի պատրաստ գտանիցին: Որ եւ տարեալ զմեզ անդ նստուցին:

Եւ յորժամ ժողովեցան անդ զգեցեալ խալաթով, որք կայինք իբրու Ճ (100) հոգի՝ աւելի կամ պակաս, եկն ժամ սէլամին:

Եւ յորժամ հասանք ի տեղին որում սովոր էինք ամէն օր խոնարհմամբ գլխոյ ողջունել զինքն, իսկոյն ընթերցաւ մի ոմն ի միրզոցն, որ էր թարվզէցի եւ ազգաւ պարսիկ՝ Ճիհանշահ փատիշահի ցեղէն, Ատրպէճանու վէզիր գոլով:

Զի սովորութիւն է պարսից, մանաւանդ՝ Նատրղուլի Վէլինամաթին, որ ամէն քաղաք Գ (3)-Գ (3) մարդ կարգէ ի վերա արքունական կեալուրի:

Առաջնոյն ասեն միրզէ վէքիլ, որ է զապիթ միրիյի հետ իլախայ ունեցողաց վերա, եւ է երիցն մեծ հրամայող եւ ի վեր նստող, քան զմիւս երկուսն: Եւ սա է առնող, տուող եւ դատաստան անող որպէս մեծ տէֆտէրտար: Բայց ոչ առանց միւսոցն գիտութեան, այլ՝ համակամութեամբ:

Երկրորդին ասեն վէզիր, որ է միջինն, եւ ւնի զտէֆտէրն նահանգաց եւ ամենայն եղեալ կէլուրի եւ կիտարի իրատի եւ մասրաֆի:

Եւ զերրորդն ասեն միրսօֆի: Որպէս ասեն, թէ տէֆտէր էմինի, որ զամենայն տէֆտէրներն նա ունի եւ արքունի տէֆտէրին շինողն է: Եւ տեղն ի տեղ գիւղորայքն զպէկլիկ եղած մուլքերն նորա գիտութեամբն է եւ նորա ձեռին:

Վասն որոյ որպէս ի վերոյ ասացի, եթէ Ատրպէճանու, որ է Ատրպատականու, վէզիրն՝ ի Ճիհանշահի ազգէն, եւ ինքն էր բանաստեղծ եւ շուարայ, որ է գուսան: Վասն որոյ, զոր ինչ յոգեալ էր ի վերա քարտիզի, սկսաւ ասել եւ էր այսպէս:

Սիգգէյի պէրզէր գեարթ նա՛մի սալթանաթռա տէր ճիհան,

Խօսրօֆի ատլ, շահի Նատիրղուլի, կիթի սիթան,

Հէր քիրայ պէյու խուտայ եարէս

Հերքի պէռկէրտէտ էզվէ շէրմէսարէզ

Էլհէմտուրուլլահ փատիշահըմայ Նատիրի գուլլու իրանէս:

Հէրպէնտէէշրէ, քի խուտայի թայալայ եարէս:

Հէրպէնտէ ազու պէրկէրտէտ շարմասարէզ:

Սիգքէյի պէրզար քեարթ նամի սալթանաթրա տէր ճէհան,

Շահի տին, Նա՛ տիրղուլի Սքէնտէրի սահիպղռան:

Փատիշա՜հի մամալիքի Իրա՜ն, զիլլի սուպհան, Նա՛տիրի տէվրան:

Եւ յետ ասելոյն զայսքան բան բարձր ձայնիւ գոչեաց ասելով «ֆաթէ՜»: Եւ սկսան ամենեքեան զձեռս ի վեր ունելով անմռունչ շարժել զշրթունս իւրեանց, իբր թէ զֆաթէն կարդան, բայց ոչ գիտեմ՝ գիտէին կամ ասէին, թէ ոչ: Նոյնպէս եւ ես տարածմամբ ձեռացս ասացի զ«Հայր մեր որ յերկինս է»:

Եւ ի յաւարտն նոքա զերկուսին ձեռս իւրեանց ընդ երեսս տարեալ շօշափեցին զմորուսս իւրեանց, իսկ ես շնորհօքն Քրիստոսի յայտնապէս խաչակնքեցի զդէմս իմ:

Եւ խուս տուեալ ամենեցուն անցեալ գնացին:

Եւ ես սակաւ մի յետ մնացի ի տեղին իմ, ուր կանգնեալ էի, եւ պշուցեալ ընդ երեսս Վալինամաթին հայէի:

Վասն որոյ հայեցեալ ի յիս եւ ասաց. «Հայ խալիֆայ, կեալ պուրեայ»:

Եւ ես վստահացեալ գնացի մերձ ինքեան:

Եւ կրկին ասաց. «Եախուն կեալ, եախուն կեալ»:

Եւ մերձեցայ մերձ ի նա՝ առընթեր իւր, ուր նստեալ էր ի բարձրաւանդակ տախտի:

Որ եւ ասաց կրկին. «Պիլիրսան Խալիֆայ սապահ եօխ օպիրիսի կիւն սանի մուրախաս էտէրամ»:

Որ եւ ես պատասխանի տուեալ ասացի. «Վալինամաթին օմրի դօվլաթի զիատ օլսուն: Վէ ումարամ պարի խուտատան փարվարտիկէարտան, քի նասըլ ճէնապնզի ֆէթի Իրան կէօրտում, ինշալլահ ֆէթի Ղանտահար վէ ֆէթի Հինտուստան[տ]այ կէօրայիմ»:

<յ> Որ եւ ծիծաղեցաւ ուրախութեամբ. եւ զուարճացեալ բերկրեցաւ եւ ասաց. «Պարիգալլահ Խալիֆայ պարիգալլահե:

Յետոյ համարձակեալ ասացի. «Պաս շէֆգաթլում արզամզ վար կեարաք տուր քի հասլ էտասան»:

Եւ իսկոյն ասաց. «Եախշի տուր տէ ափարն Խալիֆանի միրզէ Մումին եանընայ, վէ սօյլան հէր նէմէնէ արզասի վար, մէսլեհթի, մաթլապի վար տուր ղայիրսուն»:

Որ եւ առժամայն էլիաղաճլի մի, զոր կան հանապազ առաջեւն, եւ են որդիք խաներաց, եւ ի ձեռս իւրեանց՝ չօմախ նախշած, անկեալ առաջի իմ տարաւ զիս միրզէ Մումինի մօտն, որ էր կից Վէլինամաթի ամարաթին եւ ասաց զասացեալսն ի վէլինէմէթէն:

Եւ միրզէն պատասխանեալ ասաց. «Պաշ ուստինա ղայիրայիմ: Աղշամ օզ նայիպի կեալսուն, րախամլարի ափարսուն»:

Քանզի նոր էր կարգեալ այս միրզայ Մումինս գրել զրախամ: Զի յառաջ միրզէ Մէհթին էր րախամներու գրողն, եւ միրզէ Մումինն ունէր զկնիքն եւ էր մուհրտար: Բայց վասն պատճառի իմիք ընկեց յերեսացն զմիրզէ Մէհթին, որ էր այր խիկար եւ խոնարհ, քաղցրաբարոյ, ուշիմամիտ եւ խաթր պահող:

Իսկ այս նորս, որ է միրզայ Մումինս, դեռեւս՝ անտեղեակ շարադրութեան րախամից եւ յոյժ երկչոտ:

Բայց որովհետեւ Բ (2) միրզէք ի միասին բնակին վասն իմ խաթերս զիմ րախամներս միրզէ Մէհթին շարադրեաց ըստ պատշաճի: