Պատմութիւն Հայոց

ՃԲ. * Արդ՝ եկա՛յք պատմեսցուք ձեզ * եղբա՛րք զցուցական սիրոյն արարչութեան առ ձեզ որ ինձ երեւեցաւ ահաւորութիւն տեսլեանն Աստուածութեանն խոնարհեալ առ սուրբ վկայս իւր * եւ զսոսա յանհամեմատն բարձրութիւն յանպատումսն վերացուցեալ յանզուգականութիւն արքայութեան երկնից։ 2  Արդ՝ զլինելոցն * ընդ ձեզ * զկեցուցաբեր տուչութիւնն զոր շնորհելոց է՝ * յայտնեաց ինձ * եւ երեւեալ ինձ տեսիլ աստուածակերպ սքանչելի անպատում * զորոյ փոքր ի շատէ առի զհանգամանսն ։
       3  Արդ՝ * ի հասարակել գիշերիս այսմիկ զի խոնջեալ դուք ի քուն * լեալ էիք ի ծանրութենէ աշխատութեան ի տքնութենէ այտի * եւ ես դեռ ի զարթման * հարեալ էի * եւ մտախորհ կայի վասն յանկարծահաս դիպելոյ անքնին սքանչելեացս ողորմութեան Աստուածութեանն այց առնելոյ * ձեզ արկանելոյ զձեզ ի բովս * խրատու հանճարագիտութեան աստուածագէտ վարդապետութեանն ։ 4  Զմտաւ ածէի եւ զսէր վկայիցն * առ իւրեանց սիրեցեալ արարչութիւնն եւ զփոխարէն դարձուածսն անպատումսն պատրաստեալս նոցա թէ * ո՛րպիսիք իցեն։
       5  Յանկարծակի եղեւ ձայն սաստկութեան բոմբիւն որոտման ահաւոր թնդիւն իբրեւ զձայն եռանդան կուտակելոյ * ծովու ալեաց խռովութեան։ 6  Եւ * բացաւ խորանաշէն յարկն հաստատութեան երկնից եւ իջեալ այր մի * ի կերպարանս լուսոյ կոչեաց զանուն իմ եւ ասէ Գրիգորիէ եւ իմ նայեցեալ տեսի զկերպարանս նորա եւ զարհուրեալ * դողացեալ յերկիր կործանեցայ։ 7  Եւ ասէ ցիս Նայեա՛ց դու ի վեր եւ տե՛ս զսքանչելիս զոր * ցուցանեմ քեզ։
       8  Եւ իմ նայեցեալ՝ տեսի բացեալ զհաստատութիւն * երկնից եւ զջուրսն որ ի վերայ նորա՝ ըստ հաստատութեանն պատառելոյ զի ըստ նմանութեան ձորոց իբրեւ զկատարս լերանց՝ յայս կոյս յայն կոյս բաժանեալ դիզեալ կային * անբաւութիւնք անկշռելութեան ական տեսանելոյ։ 9  Եւ լոյսն հոսեալ վերուստ ի վայր մինչեւ յերկիր հասանէր եւ ընդ լուսոյն՝ զաւրք * անչափք լուսեղէնք երկթեւեանք ի տեսիլ մարդկան եւ թեւքն իբրեւ զհուր ։ 10  Եւ ըստ նմանութեան մանրամաղ փոշւոյ հիւղէի որ ի ժամանակս արեգակնակէզ գարնանւոյն * ըստ պատուհանացն կամ լոյսանցոյց * երդոցն ի շողսն խաղասցէ բազմութիւն մանրամաղ փոշւոյն նոյնպէս եւ զաւրքն ընդ լուսոյն լցին * զառ ի ստորեւս ամենայն եւ առաջն * ցռկեալ յառիջանելն լուսոյն եւ զաւրքն ընդ նմին։
       11  Եւ մի * ահաւոր տեսիլ մարդոյ բարձր եւ ահեղ որ զառաջն ունէր եւ զէջսն ի վերուստ մինչեւ ի խոնարհ առաջապահ յառաջեալ եւ * ի ձեռինն իւրում ուռն * մի մեծ ոսկի եւ այն ամենայն * զհետ խաղացեալ գայր։ 12  Եւ ինքն սլացեալ խոյացեալ գայր՝ ըստ նմանութեան արագաթեւ արծուոյ * եւ եկն էջ եհաս * մինչեւ մաւտ ի յատակս երկրիս ի շինամէջ * քաղաքին եւ բաղխեաց զթանձրութիւն լայնատարած գետնոյն եւ մեծ եւ անչափ դրնդիւնքն հնչեցին ի սանդարամետս անդնդոց եւ ամենայն երկիր յերեւելիս յական * տեսանելեաց բաւելոյ հարթ հաւասար դաշտաձեւ յատակեցաւ։
       13  Եւ տեսանէի ի մէջ քաղաքիս մաւտ յապարանսն արքունի խարսխաձեւ ճախարակաձեւ խարիսխ ոսկի մեծութեամբ իբրեւ զմեծ մի * բլուր եւ ի վերայ նորա * սիւն մի հրեղէն բարձր մինչեւ յոյժ եւ ի վերայ նորա թակաղաղ մի ամպեայ եւ խաչն լուսոյ ի վերայ նորա։
       14  Եւ նայեցայ եւ տեսանեմ այլ խարիսխս երիս մի՝ ի տեղւոջն ուր վկայեաց * սուրբն * Գայիանէ * երկուք ընկերաւքն եւ մի՝ ի տեղւոջն ուր վկայեաց սուրբն Հռիփսիմէ * երեսուն եւ երկու ընկերաւքն եւ մի՝ ի տեղւոջ հնձանին ։ 15  Եւ այն խարիսխք՝ կարմիրք էին ի գոյն արեան եւ սիւնք ամպեղէնք եւ խոյակք հրեղէնք եւ ի վերայ սեանցն երից խաչք լուսեղէնք ըստ նմանութեան տեառնանման խաչին եւ այս սեանց խաչքն հաւասարք էին այնր լուսեղէն սեանն թակաղաղի զի նա բարձր էր քան զնոսա։ 16  Եւ ի չորեցունց սեանցն ի վերայ խաչիցն կամարք զարմանատեսք ի միմեանս կապեցան եւ ի վերայ այնորիկ տեսի գմբեթաձեւ խորանարդ ամպեղէն շինուած աստուածակերտ զարմանալի ։ 17  Եւ ի ներքոյ խորանին ի վերայ կամարացն տեսի զսուրբ վկայսս զայսոսիկ զերեսուն եւ զեաւթն * իբրեւ ի լուսաւոր կերպարանս սպիտակութեան հանդերձանաւք զոր ոչ բաւեմ պատմել։
       18  Եւ ի կատար շինուածոյն տեսանէի աթոռ զարմանալի աստուածակերտ սքանչելի հրեղէն եւ զխաչն տէրունական ի վերայ նորա զորով փարեալ լոյսն համատարած՝ խառնեցաւ ընդ ճառագայթս խաչին եւ մածեալ ի նոյն միացաւ եւ սիւն գործեաց լոյսն շողացեալ եւ ծագեաց ի մէջ ներքին սեանցն խարսխաց։
       19  Եւ բղխեաց աղբիւր յորդաբուղխ եւ հոսեցաւ ծաւալեցաւ ընդ դաշտս ամենայն եւ ելից առ հասարակ՝ * որչափ ակն բաւեաց։ 20  Եւ եղեւ ծով լի եւ կապուտակագոյն եւ երկնագոյն երեւեցան * դաշտք առ հասարակ։ 21  Եւ տեսի բազմութիւն հրեղէն սեղանոց անչափ բազմութեամբ եւ * սիւն մի մի առ սեղան եւ * խաչ մի մի ի վերայ նորա եւ իբրեւ զաստեղս բազմութեամբ՝ այնպիսի * երեւեալք եւ անչափ փայլեալք ։
       22  Եւ տեսի հաւտս * անթիւս այծեաց ի գոյն սեւութեան որք անցեալք ընդ ջուրն՝ յաւդիս դարձան եւ զգոյնս իւրեանց ի կերպարանս սպիտակութեան շրջեցին եւ լուսակիզն ասրն փայլէր առ հասարակ մինչեւ ճառագայթք հատանէին ի նոցանէն ։ 23  Եւ մինչեւ դեռ նայէի եւս՝ յանկարծակի ծնան հաւտքն եւ բազմացան եւ ծնունդքն լցին զվայրսն եւ ծնեալ գառինքն ամենայն լուսակիզն էին։ 24  Իսկ յանկարծ այլ ծնունդք յաճախեցին բազմացան եւ կէսքն * անկեալ ելին յայնկոյս ջրոյն։ 25  Եւ գառինքն գայլք եղեն թուխք եւ յարձակեցան ելին ի մէջ հաւտիցն եւ սկսան կոտորել եւ եղեն արեան ճապաղիք ։ 26  Եւ մինչեւ դեռ * նայէի՝ եւ տեսի եւ բուսան թեւք հաւտիցն եւ եղեն թեւաւորք եւ վերացան խառնեցան ի զաւրս լուսեղէնս ։ 27  Եւ յարեաւ հեղեղ հրեղէն եւ արկեալ տարաւ զգայլսն։
       28  Եւ ես նայեցեալ զարմացեալ կայի։ 29  Եւ այրն որ յառաջնումն * կարդաց զանուն իմ եւ ցուցանէր ինձ՝ * ասէ ցիս * թէ Այր դու զի՞ կաս զարմացեալ եւ ո՞չ * ի միտ առնուս զմեծամեծս Աստուծոյ»։ 30  Եւ ես ասեմ. «Ո՞րպէս Տէր»։ 31  եւ ասէ ցիս. «Տեսիլ ցուցաւ քեզ այս՝ զի ի միտ առցես։ 32  Զի բացեալ են աւադիկ երկինք՝ գիտեա՛ զի բացեալ են դրունք մարդասիրութեանն Քրիստոսի առ իւր արարածս։ 33  Եւ ձայն բարբառոյ որոտմանն գիտեա՛ զի իջանէ * անձրեւ ողորմութեանն եւ գթութեանն Աստուծոյ։ 34  Բացեալ են աւանիկ դրունք երկնից բացան եւ ջուրքն որ ի վերայ նորա զի մի՛ արգել լիցի այսմ աշխարհի մարդկան՝ ելանել ի վեր։ 35  Զի սուրբ վկայքս այս որ աստ * վկայեցին՝ * հիւսիսական կողմանցս ճանապարհ գործեցին զի ինքեանք ելին եւ այլոց շաւիղս ուղղեցին։
       36  Աւասիկ լոյսս զի ելից զվայրս՝ այս քարոզութիւն Աւետարանին է որ եւ զկողմն հիւսիսոյ լնու։ 37  Եւ զաւրք * լուսեղէնք ցանկացեալ փափագեցին իջանել ի հոտ անոյշ ծաղկաձեւ վարդագոյն արեան վկայիցն նա՛ այսուհետեւ խառնելոց են * ընդ մարդկան ի բնակութիւն բազմութիւնք հրեշտակաց ։
       38  Իսկ այրս ահաւոր եւ շքեղաւոր որ զառաջսն ունի զլուսոյն եւ զուռնն ոսկի ի ձեռին իւրում բաղխեաց զսանդարամետսն՝ այս * տեսչութիւնն Աստուծոյ է որ հայի յերկիր եւ տայ դողալ մերձի ի լերինս եւ ծխինա։ 39  Այն ահ * Աստուածութեանն հարթեաց կործանեաց ընկէց զմոլորութիւնս յերկրէ։ 40  Այն զի հնչեաց երկիր՝ զձայն * ծառայութեանն հնազանդութեան բարբառեցաւ։
       41  Որոյ սեանն խարիսխն * ոսկի է եւ նորուն * սիւնն հրեղէն եւ թակաղաղն ամպեայ եւ խաչն լուսեղէն * ի վերայ նորա ոսկի խարիսխն՝ վէմն հաստատութեան անշարժութեան է եւ սիւնն հրեղէն՝ կաթողիկէ եկեղեցի է որ ժողովէ զամենայն ժողովուրդս ի մի միաբանութիւն հաւատոց ի ներքոյ թեւոց իւրոց։ 42  Եւ թակաղաղն ամպեայ՝ որ ընդունելոց է զարդարսն յորժամ թռիցեն * ի տեառնագալստեանն ընդ առաջ նմա վերանալ։
       43  Իսկ խաչն լուսաւոր * ի նմա՝ է ինքն մեծ քահանայապետութիւնն ի մէջ ժողովրդոցն աւրինակ Քրիստոսի պատկերին * մարմնացելոյ քահանայապետութեանն աւծութեան Աստուածորդւոյն։ 44  Եւ տեղին այն լիցի տաճար Աստուծոյ եւ տուն աղաւթից խնդրուածոց ամենայն հաւատացելոց եւ աթոռ քահանայապետութեանն ։
       45  Եւ խարիսխքն երեք որ կարմիրքն * էին ի գոյն արեան՝ վասն չարչարանացն * եկելոց նեղութեանց * մահու համբերութեանն զի * զմահն իւրեանց արարին խարիսխ ճշմարտութեան հաւատոց * հեղմամբ արեան իւրեանց։ 46  Եւ սիւնքն՝ * ամպեղէնք * յայն սակս երեւեցան վասն զի ամպն ունի զթեթեւութիւն արագութեան ի յարութեանն յերկինս վերանալոյ ։ 47  Եւ թակաղաղն՝ * հրեղէն զի բնակութիւն նոցա լինելոց է ի հուր Աստուածութեանն լուսոյն ։
       48  Եւ խաչքն ունին զչարչարանս վկայիցն որ նմանեցին Տեառն չարչարանացն եւ մեռան փոխանակ նորա զի Աստուծով կեցին եւ ընդ Քրիստոսի խաչեցան * եւ կենդանի է Քրիստոս յոսկերս նոցա՝ ցուցանել ամենեցուն զկենդանութիւն նոցա յայտնի առնել զհոտ անուշութեան գիտութեան իւրոյ ի նոցանէ * եւ հռչակել զառաքինութիւնս նոցա ընդ տիեզերս։ 49  Զի սպանին նոքա զմարմինս երկրաւորս եւ կախեցին զտէրունական խաչէն եղեն Տեառն իւրեանց չարչարակից նոյնպէս եւ փառացն եւ զաւրութեանն լինելոց են հաղորդք ։
       50  Այլ առաջին խաչն որ ցուցաւ քեզ՝ ունի զպարծանս քահանայութեան պատուին պանծացեալ ի խաչն Քրիստոսի։ 51  Իսկ * երեք եւս որ ունէին զտեղի վկայարանացն հանգստի սրբոցն՝ զի * ի տեղւոջ հեղման արեանն իւրեանց շինեսցին վկայարանք հանգստի ոսկերաց իւրեանց ։ 52  Իսկ զի բարձր է սիւնն առաջին՝ զի մեծ եւ բարձր է պատիւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ քան զամենայն բարձրութիւնս սրբոցն ։ 53  Իսկ կամարքն որ ի սեանց անտի ի միմեանս կապէին՝ այս ինքն է հաւասարութիւն միաբանութեան կաթողիկէ եկեղեցւոյ։ 54  Իսկ * խորանն ի վերայ՝ ունի զաւրինակ վերնոյ քաղաքին զժողովարանն միաբանութեան * արքայութեանն երկնից։
       55  Եւ զի * երեւէին քեզ վկայքն՝ գիտեա՛ զի մահս * ժամանակեան է ասէ եւ կենդանութիւն նոցա յաւիտենական փառաւորեալ ի փառս Աստուածորդւոյն վասն այսորիկ եւ զաւրինակ խաչի նորա * տպաւորեալ յանձինս նոցա։
       56  Եւ ի վերայ կատարոյ շինուածոյն զոր տեսանես նոյն * ինքն աթոռ ամենազաւր բնութեան * Աստուածութեանն * բարձրութեան ինքնութեանն զի * նա ինքն գլուխ է եկեղեցւոյ սրբոյ եւ կատարիչ ամենայն բարութեանց * եւ ի նա ամենայն շինուածն պատշաճի եւ աճէ զաճումն Աստուծոյ * յոր ամենայն * մարմին յաւդիւք * եւ խաղալեաւք * եւ անդամաւք հաստատեալ եւ * կազմեալա։
       * * լոյսն զի * փարի զխաչիւն՝ այս ինքն Հոգի Աստուածութեանն որ զՈրդին փառաւոր առնէ։ 58  Եւ զի խառնեցաւ ընդ ճառագայթս նորա՝ * այս ինքն զի յՈրդւոյն առնու եւ պատմէ սիրելեաց իւրոցբ։ 59  Եւ զի միացաւն ի նոյն՝ զի * մի է բնութիւն Աստուածութեանն ։ 60  Եւ զի ծագեաց լոյսն ի մէջ սեանցն չորեցունց եւ բղխեցոյց զաղբիւրն յորդաբուղխ՝ զի կաթողիկէ եկեղեցւոյն շնորհք Հոգւոյն ի մէջ վկայելոցն եւ ի մէջ քահանայութեանն բղխելոց է աղբիւր մկրտութեան լուանալ զաղտ ոգւոյն մարմնովքն հանդերձ։ 61  Եւ այն զի յորդեաց ելից զբազում վայրս՝ զի լինելոց է փրկութիւն * մկրտութեամբ բազում ժողովրդոց։ 62  Եւ զի երկնագոյն երեւեցան դաշտք ամենայն՝ այս ինքն է՝ զի երկիրս իբրեւ զերկինս լինելոց է խառնուրդք հրեշտակաց եւ մարդկան։
       63  Եւ հրեղէն սեղանոցն բազմութիւնք որ քեզդ երեւին՝ ճշմարտիւ իսկ լինելոց են սեղանք Աստուծոյ * որ զքաւութիւն բաշխեն ամենեցուն։ 64  Եւ հրեղէն յայն սակս երեւեցաւ զի պաշտաւն Հոգւոյն եղիցի փառաւք։ 65  Եւ սիւնք մի մի առ սեղան՝ պաշտաւն աղաւթից քահանայութեան ։ 66  Եւ խաչք ի վերայ նոցա այս ինքն զի * սուրբ անունն Քրիստոսի փառաւոր լիցի ընդ ամենայն տեղիս։ 67  Եւ զի բազում էին իբրեւ զաստեղս՝ զի պաշտամունք սրբութեանն իբրեւ զաստեղս բազմասցին։
       68  Եւ հաւտք բազմութեան այծեացն սեւութեան * որք յիջանել ի ջուրսն յաւդիս դարձեալ սպիտակութեան՝ աւադիկ աջն Աստուածութեան շնորհացն ի ձեռն քահանայապետութեան հասանելոց է * յորոյ ձեռն բղխեսցէ աղբիւր մկրտութեան ի թողութիւն քաւութեան բազում մեղաւորաց։ 69  Եւ որ լուսակիզն ասր նոցա փայլեալ պայծառացեալ էր՝ այս ինքն՝ մկրտեալքն լոյս զգենլոց են եւ արքայութեանն խոստացելոց * արժանաւոր լինելոց։ 70  Եւ զի ծնան հաւտքն եւ բազմացան եւ լցին զվայրսն՝ * այս ինքն է՝ զբազում ժամանակս աճեցուցանէ զքարոզութիւնն եւ ծնանին նոր ծնունդք նորոգութեան եւ բազմացուցանէ զմկրտութիւնն ։
       71  Եւ զի կէսքն * անկեալ ելեալ էին հաւտքն ընդ ջուրսն ի նոյն կողմն ուստի * անցեալն էին՝ այս ինքն է՝ ի յետին ժամանակս անաւրինելոց են անկեալք ի ճշմարտութենէն * ընկենլոց են յետս զդրոշմ * ուխտին սրբութեան Աստուածութեանն * եւ բազումք թողուն զուխտն սրբութեան ։ 72  Եւ ի գառանցն լինելոց են գայլք * որ * կոտորելոց են զսուրբ գառինս * այս ինքն որ գնան ի ճշմարտութենէ անտի եւ յուխտէ քահանայիցն՝ * լինելոց են գայլք եւ * հանեն ճապաղիս արեան գառանցն այս ինքն ուխտին եւ քահանայութեանն եւ խռովութիւն ժողովրդոցն ։ 73  Իսկ որ * համբերենն միամտութեամբ ի գառանցն * ի ժողովրդոցն կամ ի քահանայիցն՝ թեւս առնուցուն եւ յարքայութիւնն Քրիստոսի վերանան։ 74  Իսկ որ զմիտս * գայլոցն կամ զգործս յափշտակութեան նոցա ունիցին՝ ի հուրն անշէջ մատնեսցին։
       * Եւ դու ասէ ցիս այրն պի՛նտ կաց քա՛ջ լեր * զգո՛յշ լեր զի գործ ի ձեռն եկեալ հասեալ է քեզ զի քեզ բարութիւն * դիւրաւ լինելոց է զի եւ դու ընդ ճշմարիտ մշակս վարձս առցես յանպատում պարգեւացն Քրիստոսի։ 76  Արդ՝ զգո՛յշ լեր աւանդիդ որ քեզդ հաւատացաւ ի տեառնէ Յիսուսէ Քրիստոսէ շինեսջի՛ր զտաճար անուանն * Աստուծոյ * ի տեղւոջն որ ցուցաւ քեզ որ սիւնն հրեղէն ունէր * զոսկի խարիսխն եւ զվկայարանս սրբոցն ի տեղիսն՝ * ուր զենան ինքեանք * ի կենդանութիւն Աստուածութեան յուսոյն ։ 77  Զի բժշկեսցին հարուածեալքդ եւ քարոզութեանն յաջողուած յառաջադէմ լիցի հանապազորդութեամբ աւր ըստ աւրէ հասանել ամենեցուն ի չափ կատարման հասակի հաւատոցն Քրիստոսի»։ 78  Եւ զայս ասացեալ՝ շարժումն եղեալ * եւ ընդ առաւաւտանալն * ծածկեցաւ տեսիլն։