Անգիտաց Անպէտ

0838

ԸՌԶԻԱՆՆ

(Fenouille).

որ է յ. ռազեանաճն, եւ պ. պատիեանն (ըռէզենէ). Բ ցեղ կու լինի. վայրի եւ ածուոց. լաւն այն է որ դալար եւ մատղաշ լինի. տաք եւ չոր է Բ տարաճան. եփող է. եւ թէ զջուրն ի յաչքն կաթեցնես՝ զլուսն յաւելցնէ եւ ճլէ տայ եւ սրացնէ. եւ թէ ջրովն խաղաչ առնես՝ աւգտէ տզրկին որ ի խռչակն է կպել. եւ հունտն աւգտէ աչացաւութեան, եւ զկաթն կու շատցնէ եւ կորդրէ. եւ իր տակն զտղան ի փորուն ձգէ, եւ զգոզն եւ զարունն կու յորդորէ, եւ զքարն կու կտրատէ, եւ զլերդին կալուածն կու բանայ, եւ զքամին ի յանձնէն վարէ. եւ թէ ծխես՝ աւգտէ սնկանն եւ ործկալուն. եւ յերկար ջերմերուն աւգտէ. եւ զծաղիկն կու հանէ. եւ վայրին՝ աւգտէ գազանահարին եւ կատղած շան խածածին. եւ իր առնելուն չաքն ի հնդէն՝ Ա մխթալ է. եւ իրիկամաց զեն կառնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի քարաւսն: Իպն ասէ թէ յառաջին նախահայրն՝ Ադամ, ասցելէ թէ մարդ որ ի գարնան յառաջի աւրն որ արեգակն ի Խոյն մտէ՝ մինչեւ ի Խեցգետինն երթայ, որ է ամռան առաջի աւրն, յամէն աւր Ա մխթալ ըռզիանի հունտ, Ա մխթալ շաքար խառնէ եւ ուտէ նա՝ Ա տարի ան մարդն հիւանդութենէ անհոգ լինի, եւ առողջ կենայ. եւ այլ զարմանալի բան մըն այլ ասէ. յորժամ ձմեռն լինի՝ աւձերն ի գետնին ներքեւն կու մտնուն եւ պառկին եւ կուռին, եւ աչուին չի տեսնուլ. եւ յորժամ գարուն լինի՝ կոյր ի դուրս կելանեն, եւ կերթան ըռզիանն կու գտնուն, եւ զորն կուտեն, եւ զորն ի վերայ այիցն կու դնեն. եւ աչուին կու բացուի. եւ արարիչն ԱԱստուած զան օձերուն աչաց տեսութիւնն ի յայս խոտս է դրել. եւ նմա փառք. ամէն:

0839

(ԸՌԶԻԱՆԻ ՃԷՊԷԼԻ

(Peucedanum).

որ է եարպատուրն: )

0840

ԸՌԵՒԱՆԴ

(Rhubarbe).

որ է ըռավանդն, որ է գաբծլին տակն. եւ չինի եւ խորասանի լինի. եւ լաւն այն է որ չինի լինի, եւ զաֆրանին գունովն. տաք եւ չոր է յառաջի տարաճան. եւ ուժովցնող է. եւ թէ քացխով աւծես՝ զմանն ի յերեսացն տանի, եւ զերեսն պայծառ առնէ. եւ աւգտէ խաֆաղանին եւ արուն թքնելուն. եւ զլերդն եւ զստամոքն ուժովցնէ. եւ զեարաղանն տանի. եւ փորուն տղին, եւ մաղասին, եւ նազաֆին աւգտէ. եւ իրիկամաց եւ բշտին աւգտէ. եւ զփայծաղն կու հալէ. եւ արգանտին այլ աւգտէ. եւ թէ սպեղանի առնես՝ աւգտէ ֆաթխին, եւ զմարմնուն գունն պայծառ առնէ. եւ թէ խմցնես՝ աւգտէ ջերմերուն, եւ զխոցերն ողջացնէ, եւ զհերքունն այլ տանի. եւ աւգտէ գազանահարին. իր տալուն չաքն Ա դանկ է. եւ տաք լերդին զեն կառնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի քասնին, եւ կամ իր ջուրն. եւ իր փոխանն ծորն եւ տապաշիրն եւ զաֆրանն է: Իպն ասէ թէ քացխով տրորեն եւ աւծեն հերքունին՝ աւգտէ. եւ ծեծածին եւ ջարդուածին շատ աւգտէ. եւ թէ ի բերանն բռնէ մարդ՝ զնուզլան որ պալղամի լինի, հեշտութեամբ թքնու. եւ թէ Ա դրամ խմէ՝ զթուխմայութիւնն տանի. եւ թէ քապիլի խառնեն՝ աւգտէ ըղեղին, եւ զսգայութիւնն ուժովցնէ, եւ զպուխարն եւ զգլխացաւութիւնն տանի. եւ ի ջերմերուն յառաջն մի տալ. եւ թթու ձգռտալուն եւ աճուկին պատռելուն աւգտէ. եւ թէ փայծղան տաս՝ սքնջպինով տուր. զուռէցն տանի. փորձած է. կամ զկաթն Գ քարով կտրէ եւ հետն տուր, լուծէ:

0841

ԸՌԱԹԻԼԷ

(Phalangium).

որ թ. պօն ասէ, եւ հ. մոր կասեն. կենդանի է որպէս սարդուստէ. եւ ինքն ի Եազտ եւ յիր բոլորն շատ կու լինի. եւ այսոր՝ խայեայկիրակ կասեն, եւ պ. տումակուկ ասէ. եւ ինքն ամենայն վնասակար գազանացն է. եւ գունն դեղին է. եւ ոտքն եւ ձեռքն ի բուրդ կու նմանէ որպէս լիսանըլսավր. եւ խոտ մըն կայ որ հռ. ֆալախճին կասեն. աւգտէ ըռաթիլային խաթածին. այսոր՝ նապաթի ըռաթլայ կասեն. եւ ինքն յիշած է ի վերայ ֆէին, Աստուծով:

0842

ԸՌԱՄԼ

(Sables).

որ է աւազն. եւ թէ տաքցնեն եւ ի լաթն կապեն եւ ի այն տեղն որ կու ցաւի ի վերայ դնեն՝ զցաւն խաղեցնէ:

0843

ԸՌԱՄՈՔ.

ինքն սուգծու է գղթորէն, եւ ի նռան կեղեւէն, եւ ի հոռոմ ձիթէն, եւ ի վարդէն, եւ ի տարչինուն կու սուգեն. եւ լաւն այն է որ ի կարմրութիւն քշտէ. հով եւ չոր է Բ տարաճան. կապող է. եւ զակռանին կամրացնէ. եւ աւգտէ գլխուն խոցերուն. եւ զարուն թքնուլն խասիաթով կտրէ. եւ փորն կապէ. եւ չի թողուր որ իջուածք լինի. եւ զստամոքն եւ զլերդն կուժովցնէ. եւ զթուլութիւնն կու տանի. եւ զկանաց նազաֆն կտրէ. եւ զլուծումն այլ կտրէ. թէ սպեղանի առնես՝ եւ որոյ անձն թուլացել լինի, աւծես՝ աւգտէ եւ ուժովցնէ. եւ իր տալուն չաքն կէս մխթալ է. բայց թոքին զեն առնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի ճուլապն. եւ իր փոխանն ամլաճն է, եւ աղաղիան է իր չքաւքն, փորձիւ:

0844

ԸՌԱՍԱՆ

(Aunռe).

որ է անտուզն, որ է կղմուխն, որ է զանճապիլ շամին. ինքն Բ ցեղ է. աւուոց եւ վայրի. լաւն այն է որ կանանչ եւ ի լի լինի. տաք եւ չոր է Բ տարաճան. կտրող եւ նուրբ է. ֆէլճին եւ ջղերուն հով ցաւերուն աւգտէ. եւ թէ աւծես՝ աւգտէ այն շակիկային որ ի պալղամէ լինի. լերդին եւ թոքին զկալուածն բանայ. զգոզն եւ զսերմն քիչ կառնէ. եւ աւգտէ գոզ կաթնելուն. եւ զճիճին ի փորուն կու ձգէ. եւ ոսկրացաւուն եւ կռնակին ցաւուն աւգտէ. եւ յէրղնիսային, թէ՛ խմես եւ թէ՛ սպեղանի առնես. եւ զհով ուռէցնին տանի. եւ աւգտէ դիւահարի եւ գազանահարի. եւ տալուն չաքն Ա մխթալ է. եւ զարունն քիչ կառնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի մառօլն. եւ իր փոխանն ակիրն է որ է ոճն: Իպն ասէ, թէ ծեծես եւ. զջուրն քամես եւ մեղր խառնես եւ տաս հազին՝ աւգտէ. եւ զխնաֆասին այլ աւգտէ. եւ թէ ծեծեն, եւ Ա մխթալ մեղրով շաղէ եւ տուր, ուտէ, որ զանձն տաքցնէ եւ պալղամն հալէ. եւ զջղերուն ցաւն տանի. եւ թէ շատ ուտեի՝ զարունն աւնրէ, եւ զսերմն պակասեցնէ. եւ թէ ի տակէն Ա դրամ խմեն՝ աւգտէ գազանահարին:

0845

ԸՌԻՃԼ ԻԼ ՂՈՒՐԱՊ

(Lotus ornithopodioտdes).

որ է ագռվին ոտքն. ի գետնէն ի վեր Ա թիզ կելնէ. եւ Գ Գ տերեւ ունի, նման է կոտման տերեւին. եւ յայն տերեւն որ ի մէջն յերկանուկ է քան զերկուքն, եւ Բ քովինն կարճկեկ կու լինի, նման է ագռվի ոտաց. եւ թէ հոռոմ ձիթով եւ աղով եփես եւ տաս որ ուտէ՝ աւգտէ կռնակին ցաւուն, ոտից, ճռան, եւ ծնկան. եւ թէ Բ դրամ կամ Գ դրամ խմես՝ աւգտէ նկրիսին. եւ թէ ծեծես եւ զջուրն եփես որ ի Գ բաժնէն Ա մնայ, եւ ի ապիկած աման մի դնես, եւ ի յարեւն դնես որ չորնայ, եւ յայն ժամն պիտենայ՝ ի բան տանիս. թէ Բ դրամ տրորեն եւ ի վերայ ոսկրացաւութեան աւծեն՝ զցաւն տանի:

0846

ԸՆԿՈՒԶ

(Noix).

որ է արղիս. յիշած է. որ է յ. ճավզնն. եւ զայս յիշած է ի շատ տեղեր իրենց համարն, ի վերայ ճէին եւ այբին, Աստուծով:

0847

ԸՂՏՈՒ ԸՂՈՒՂ

(Carvelle de Chameau).