Անգիտաց Անպէտ

ԾԱՐՈՒՐ

որ է իսմիտն, որ թ. սուրմայ ասեն. յիշած է ի վերայ ինիին:

ԾՆԵԲԵԿ

որ է հալիոնն. ինքն Գ ցեղ է. ածուոց, եւ վայրի, եւ լեռան լինի. եւ լաւն այն է որ ածուոց եւ մատղաշ լինի. եւ բնութիւնն մուհթատիլ է. եւ բացող է. եւ զգլուխն շուրջ ածող է. եւ թէ զտակն եփեն եւ մազմատայ այնեն՝ զակռային զցաւն տանի. եւ թէ զտակն սպեղանի առնեն՝ զմանն ի յերեսացն տանի. եւ հունդն զկաթն յորդորէ, եւ զկալուածնին կու բանայ, զգոզն եւ զհայզն բանայ, եւ զպալղամի ջերմերն տանի, եւ զգոզարգելն բանայ, եւ զմերձաւորութիւնն յաւելցնէ, եւ զտղան հեշտութեամբ բերել տայ. եւ թէ աւծես՝ աւգտէ տաք նկրիսին, եւ կռնակին ցաւուն, եւ ըռաթիլային խայթածին. եւ թէ գինով խմես՝ աւգտէ. եւ թէ ուտեն՝ զքրտնաց հոտն տանի. եւ իր հնդէն Բ դրամ զստամոքն սառընցնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի մուռին եւ քացախն. եւ իր փոխանն խարշաֆն է: Ասէ Պ տ, թէ պ. մարաճայ կասեն, եւ մարքիայ այլ կասեն, եւ Մաղրիպցիքն եւ Անդալիսցիքն ասֆարահ կասեն. եւ լաւն այն է որ արծուոց լինի. բնութիւնն տաք եւ գէճ է. եւ թէ եփես եւ զջուրն շունն խմէ՝ յայն պահն մեռնի:

ԾՈՐ

որ է պարպարիսն, որ է ամիրպարիսն, որ է զրիշքն. ինքն սեւ եւ կարմիր կու լինի. եւ լաւն այն է որ կարմիր լինի եւ նոր. հով եւ չոր է Բ տարաճան. ուժովցնող է. եւ այսոր ջուրն զումարն եւ զգինէհարութիւնն տանի. եւ իր ծառին կեղեւն զակռանին ամրացնէ եւ զկերուածն տանի. եւ որոյ բերանն ի վեր տայ՝ աւգտէ. եւ զմազին տակն ամրացնէ. եւ զաչքն ուժովցնէ. եւ աւգտէ սուլախին. եւ զսիրտն ուժովցնէ. եւ աւգտէ տաք խաֆաղանին. եւ զսաֆրան կտրէ. զլերդն եւ զստամոքն ուժովցնէ. զծարաւն եւ զործկալն կտրէ, եւ զփորն կապէ, եւ կերակուր կերցնէ. եւ թէ զիր տակին կեղեւն որ խմէ՝ զլերդն ուժովցնէ. եւ աւգտէ աղեց գաներուն եւ լուծման որ հին լինի. եւ թէ աւծես՝ աւգտէ տաք ուռէցին. եւ իր շարապն զարեան սրութիւնն խաղեցնէ. եւ ծաղիկն զսպինքն ի տեղացն տանի եւ սրբէ. եւ աւգտէ այն հերքունին՝ որ ի սաֆրայէ լինի. եւ շարային այլ աւգտէ. եւ իր տալուն չաքն ԺԲ դրամ է. եւ սավտայի ցաւոց զեն առնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի կուլանկուպինն. եւ իր փոխանն աղտորն է: Ասէ Պտ, թէ պ. զրիշկ ասեն, եւ յ. ամիրպարիս կասէ, եւ թ. ղարամուխ եւ խաթուն տուզլուխի ասէ. եւ լաւն այն է որ հասուն լինի, եւ նոր, եւ գէր լինի, եւ կարմիր, որ ի սեւութիւն քշտէ. բնութիւնն հով եւ չոր է Բ տարաճան. զսաֆրան լուծէ:

ԾԸԾՈՒՄՆ

որ է քպրիթն, որ քքուրդն. եւ դեղին եւ սպիտակ լինի. եւ լաւն այն է որ դեղին լինի. տաք եւ չոր է Գ տարաճան. նուրբ այնող է եւ քաշող է. եւ ակռային ցաւուն եւ գլխուն խոցին աւգտէ. եւ թէ ծխեն՝ աւգտէ զուքամին որ կապէ. եւ թէ ծխես եւ կամ գինով աւծես՝ աւգտէ. եւ զսեւ մազն սպիտակ առնէ. եւ հոտն զտզրուկն կու ձգէ. եւ թէ ծխեն՝ աւգտէ թոքին եւ հազին որ հին եւ ի հովութենէ լինի. եւ թէ խմեն նա՝ աւգտէ ըռուպուին, եւ զհայզն բանայ. եւ ասած է թէ կանայք որ զինք քանի մըն հեղ որ խմեն՝ զհայզն կտրէ. եւ թէ ծխեն սնկանն՝ զսունկն կտրէ եւ ձգէ. եւ թէ աւծես քացխով՝ աւգտէ պարասին, եւ պահակին, եւ հերքունին. եւ զբորն այլ տանի. եւ նատրունով եւ ջրով՝ աւգտէ հով նկրիսին եւ կարճահարին. եւ իր առնելուն չաքն կէս դրամ է. բայց լերդին զեն կառնէ. եւ զիր չարութիւնն տանի ձմերուկն: Ասեր է Պտ թէ այս քկուրդս շատ ցեղ է. եւ ինքն մատանի է. եւ Մինհաճին ասէ թէ դեղին եւ սպիտակ է. եւ Իպն ասէ թէ ինքն Գ ցեղ է. Ա՝ դեղին, Ա՝ սպիտակ, եւ Ա՝ կարմիր. եւ Սահակն ասէ է Դ ցեղ է. դեղին, սպիտակ, կարմիր, եւ սեւ. եւ Իպնի Շամունն ասէ թէ ինքն աղբուր է ջրի. յորժամ պաղի՝ ծծում դառնայ. դեղին եւ սպիտակ մթնգուն է. եւ այն որ քիպրիթի ահմարն է, ինքն ճոհար է. եւ իր մատանն՝ յանապատնին է, եւ այն տեղացն մրջըմնին՝ որպէս չորքոտանիք են ի մեծութիւնն: Ասէ Արիստոտէլ թէ կարմիր քկուրդն իր մատանն զերդ կրակ կու վառի, հանց որ ի շատ հեռու տեղացն մարդիքն կու տեսնուն. եւ յորժամ ի մատանէն հանես՝ այսպէս չի լինի այրիլն, խասիաթն. զինքն իխսիրին բանողնին ի բան կու տանին, զսպիտակն կարսիր կու դարձնեն. եւ աղէկ կու ներկէ: Եւ ասէ Գրոցս շինողն թէ քքուրդի մատանն շատ տեղ կայ. եւ այն որ կարմիր է՝ պատուական է եւ գնով է ի մարդիքն ի մաւտ. եւ ասած է թէ քքուրդի ահմարն քէմիայ է. բայց խիստ ալավ տալու չէ. բայց կարմիրն ուժով է. եւ զինք աքսիրին բանողքն ի բան կու տանին. եւ ի ներկելն շատ աւգտութիւն ունի. եւ կարմիր քպրիթն շատ աւգտէ ըխտաւորին, այն պատճառին համար՝ որ փռընքտալ կու տայ, եւ աւգտէ գլխուն ցաւուն. եւ դեղին քքուրդն զարծաթն սեւ կու ներկէ. եւ զարծաթն այսով այրեն. զբնութիւնն մարդուն կակղացնէ, եւ զերեսին գունն կարմրցնէ, հանց որ եղ է, պաղել է, եւ պնդել. եւ թէ շիրիկ ձիթով տրորես եւ աւծես բորին՝ աւգտէ, եւ ամենայն անասնոց որ բոր լինի՝ տանի. տաքցնէ զանձն. եւ ոմանք ասեր են թէ կարմիր քպրիթն ոսկի է. եւ թէ կանայք ներքեւն ծխեն՝ զտղան ձգէ: Արիստոտել ասէ թէ կարմիր քըկուրդն աւգտէ սարյին եւ սաքթային եւ շակիկային. յորժամ ի քիթն կաթեցնես եւ յորժամ հոռոմ ձիթով տրորես եւ զան ձէթն մկնսոխով եռցնես եւ քիչ մի մոմ խառնես, հանց որ զերդ մորհամ լինի, եւ աւծես բորին եւ քորին աւգտէ. եւ յորժամ հինայով շաղեն եւ աւծեն հերքունին՝ աւգտէ. բայց քպրիթն զեն առնէ ստամոքին եւ ըղեղան. եւ զիր չարութիւնն տանի մանուշակն եւ շաքարն. եւ իր առնելուն չաքն Բ դրամ է. եւ իր փոխանն՝ Թ հեղ կրակն այրած դեղին զառիկն է, եւ սպիտակ քկուրդն, եւ կարմիր զառիկն:

ԾՈՎՈՒ ՓՐՓՈՒՐ

որ է զապատ ըլ պահրն. յիշած է:

ԾՈՎՑԻ ԴԱՀԼԱՊ

որ է գորտնբուրթն որ ի ծովն է. որ ի ծովն քար է կպեր: (Ղատին վերայ, ղուֆր: )

ԾԻՐԱՆ

որ է մշմիշն. յիշած է ի վերայ մենի:

ԾԸԾՌՆԻԿ

որ է խատատիֆն. յիշած է:

ԾՄԵԼ

որ է սպանախն. յիշած է ի վերայ այբին:

ԾՈՒԾ

որ է ըղուղն, որ է մէհն. յիշած է:

ԾԱԹՐԻՆ

որ է սահթարն. յիշած է ի վերայ սէին:

ԾՈՎԻ ԽՈՏ

զարեհ. յիշած է:

ԾՈՐԵՆՏԱԿ

որ է արղիս. յիշած է:

ԾՈՎՈՒ ՋՈՒՐՆ

որ է մայ ըլ պահրն. յիշած է ի վերայ մենին:

ԾԻՐՏ

որ է զիպլ. յիշած է:

ԾԱՓԿՈՏՐՈՒԿ

շախայիխ ըլ նօման. յիշած է:

ԾՂՐԻԹ

զային վերայ՝ զիզ: