Օգուտ Բժշկութեան

ԱՌԱՋԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ ՀԻՒԱՆԴԻՆ ԱՅՍ Է

Գիտացի՛ր, որ քիչ մն հիւանդութիւն կայ, որ ի յառաջին նշաննին գէշ երեւնայ. եւ յորժամ ցաւն աւելի երեւնայ նշաննի՝ հասկնաս ի յինքն, որ բժիշկն ասէ, թէ այս նշանն աղէկ է եւ բարի. եւ յայն ժամն որ նշաննի երեւնայ հիւանդին՝ պատրաստութիւն կու պիտի՝ հրամայել որ զայն ցաւն պակսեցնէ, եւ զան դեղերն արա, որ զցաւն տանի յառաջն քան զաւելնալն ցաւուն։

Եւ ես հիմայ զնշանն ամէն մէկին յիշեմք փոքրիկ մն եւ թէ Աստուած կամենայ։ Քրտինքն շատ գալն հիւանդին՝ նշան է գիճութեան պատճառն յաւելվածոց ի յանձնէ, եւ թէ քրտինքն սուր լինայ եւ իր գիճութեան պատճառն ի սաֆրայէն է, թէ գոզելուն ժամն գոզն կսկծալով ելանէ՝ նշան է որ երիկամն խոց կայ եւ ի բուշտն. եւ թէ յանձն փշանայ եւ կոտրտի եւ կերակուր չառնէ բարքն՝ նշան է որ ջերմն պիտի բռնէ. եւ թէ շատ փսխէ եւ կերակուր չուտէ եւ փորն գռգռայ՝ նշան ղուլնճին. եւ թէ յաջն գոզն ծանրանայ՝ նշան է որ կողին ներքեւն լերդն կուռի. եւ թէ գոզն հոտի եւ սրանայ՝ նշան է ջերմի որ տաք լինի. եւ թէ գոզն իսպիտակ լինայ եւ երեսն դեղին՝ նշան է սնկան. եւ որ ըղունկն ծռի՝ նշան է որ թոքն խոցնայ. եւ թէ մարդուն առանց կամաւ փորն ի տեղն երթայ եւ ջերմն, եւ կամ տաք հիւանդութիւն ունենայ՝ նշան է մահու. եւ թէ ի սքթան որ փորն երթայ՝ նշան է մահուն. եւ թէ ում անձն եւ ամէն զօդվածքն խաղայ որ ի թվէ անցնի՝ նշան է աւիրման անձինն. եւ որոյ ձեռքն եւ ոտքն խաղայ եւ անձն վատուժի եւ թուլնայ՝ նշան է ֆալճին. եւ թէ ամէն անձն խաղայ՝ նշան է թաշանուճին։ Եւ թէ որոյ երեսն ուռի եւ ոտիցն վարի դիհն՝ նշան է արծվոցն. եւ որ մաղաս ունենայ եւ պորտն ոլրէ՝ նշան է որ այն արծուիքն լինայ որ տապալի ասեն։ Եւ թէ գոզին ըռուսուպն որ ի մուրտասանկ նմանի ծեծած՝ նշան է որ ի բուշտն քար կայ։ Եւ թէ կինն որ պատեղվոր լինի եւ ի ժիր փորն լուծի՝ գուշակէ որ տղան մեռած կու ձգէ ի փորուն. եւ թէ կնկան ծծերն թոռմի եւ ինքն պատեղվոր լինի՝ գուշակէ որ տղան կու ձգէ։ Եւ ում որ ի սուր ջերմերն երեսն ման անկանի՝ գուշակէ որ շտեր եւ մկնատամներ կու հանէ ի յանձն. եւ թէ ում սուր ջերմնի եւ փորն կապի եւ քուն չի լինայ եւ երեսն մթնայ՝ գուշակէ թաշանուճ եւ գլխացաւ եւ սրտի ցաւ. եւ թէ ի յառաջն լինի հիւանդութեան՝ նա գուշակէ զայն ցաւն որ սապաթ ասեն։ Եւ որ պատեղվորն զտղան դժվարութեամբ բերէ՝ գուշակէ աչացաւութիւն. եւ որ պատեղվոր կնիկն ի ժիր գուն տեսնու՝ գուշակէ որ տղան ի յարգանդն մեռած է. եւ թէ պատեղվորին կաթն ի ծծէն երթայ՝ գուշակէ որ տղան ի փորին վատուժ է. եւ թէ կինն որ տղայ բերէ եւ արիւն չի յիստկի՝ գուշակէ որ լերդն կամ արգանդն պինտ ուռի։

Փաւլօսն ասէ, թէ գլխացաւութիւն եւ կէս գլխացաւութիւն ում որ շատ լինի՝ գուշակէ որ ի յաչքն սեւ ջուր պիտի իջնու։ Եւ որ երեսն ծռի՝ նշան է լակուայի. եւ որ ձեռքն եւ ոտքն ծռի՝ նշան է ֆալճի։ Եւ որոյ աչքն կարմրի, եւ երկնին կանգնի եւ լարի, եւ փախչի ի լուսոյ տեղացն, եւ ջերմն եւ գլխացաւութիւն լինայ՝ եւ այս ամէնն նշան է սարսամին։ Եւ ի ձրի տեղ հոգս ունենալն եւ ի տունն ի քունճն նստելն նշան է մալախուլիային։ Եւ ժիր աչաց դիմացն խայալներ երեւնայ՝ նշան է որ աչքն ջուր իջնու։ Իմացի՛ր, ում որ զուքամ եւ նուղլայ շատ լինի՝ նշան է որ սիլ լինի. եւ որոյ ի ժիր սիրտն խաղայ՝ գուշակէ որ յանկարծակի մահ։ Եւ որոյ նստատեղն եռայ՝ նշան է որ սունկ լինայ. եւ որ լուծի եւ նստատեղն կսկծցնէ՝ նշան է որ խոց այնէ զտեղն։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ որոյ զօդվածքն վատուժի՝ նշան է ֆալճի. եւ որոյ ի ժիր քապուս լինի եւ գլուխն ի շուրջ գայ՝ նշան է ըխտաւորութեան. եւ որոյ սիրտն խաղայ՝ նշան է յանկարծ մահու։ Եւ թէ արիւնն յաւելնայ՝ խիստ նշան է սքթայի եւ ի յանկարծ մահուն. եւ որոյ ոսկերքն վատուժի ի յարենէ՝ նշան է սաքթային։ Եւ թէ աչիչն կոպն ուռի, եւ ձեռքն եւ ոտքն՝ նշան է որ արծվիք լինի։ Եւ որոյ գոզն հոտի՝ նշան է որ պեղծ խլտ կայ ի յանձն ժողոված. եւ որոյ ձեռնալվան հոտի՝ նշան է որ զկերակուրն չի հալել։ Եւ որ անձն յոգնի եւ կամ կոտրտի՝ նշան է ջերմի. եւ որոյ կռնակն ցաւի եւ կուշտն ծանրանայ եւ գոզն փոխի յառաջի բնութենէն՝ գուշակէ երիկամացաւութիւն։ Եւ որ շատ շտեր հանէ՝ նշան է որ մեծ խոց լինայ ի յանձն։ Եւ պահաղ որ իսպիտակ լինի՝ գուշակէ նշան գոդութեան. եւ որ երեսն մթնայ եւ շունչն կարճնայ՝ նշան է գոդութեան։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ եօթ ցեղ ցաւ է, որ ի հիւանդութենէն յառաջն փոխի շուտով։ Առաջինն բորն է, Բ գոդութիւն, Գ բշտերն, Դ քութէշն, Ե բերնին հոտն, եւ Զ մանիան, եւ Է վապայի հիւանդութիւն. եւ Է ցաւ այլ կայ, որ տղան ի հօրէն առնու, եւ գայ յառաջն գոդութիւն, Բ պիսակն, Գ հալեւմաշ ջերմն, Դ սիլն, եւ Ե մալախուլիան, Զ մանիան, Է նիքրիսն։ Եւ պատեհն այն է, որ ի յայս ցաւերուն տիրոջէն ի յետ քայլեն, որ չի փոխի ի մարդն։