Օգուտ Բժշկութեան

ՈՐ ՄԱԶՆ Ի ՎԱՅՐ ԳԱՅ ՄԱՐԴՈՒՆ ԵՒ ԿԱՄ ՃԱՂԱՏ ԼԻՆԻ

Պատճառ որ ի հիւընդութենէ

Բագարատ ասէ, թէ այս Դ իրաց լինի. յառաջն գէշ բռնելուն եւ պակաս կերակրէն, որ արիւն չի լինի, եւ խիստ հիւանդութենէ այս ցաւս լինի ի մարդն։

Նշան որ ի հիւանդութենէ եւ գէշ կենալուն այն է, որ մարդ աւաղ լինի, եւ ամէն ժամ քիչ քիչ գլխուն մազն թափի. եւ այն որ ի հիւընդութենէ լինի՝ այն է որ մազն ի Ա հետ թափի։

Ստածումն այն է, որ քիչ ուտելուն կամ հիւընդութենէ լինի այս է.

Ասէ Բագարատ, թէ այն որ ի պակաս կերակրոյ լինի՝ պիտի որ աղէկ կերակուրք ուտէ, ի բաղանիս մտէ, եւ գինի խմէ, եւ մրտի եւ լատանի ձէթ օծէ ի գլուխն. եւ այն որ ի հիւանդութենէ լինի՝ պիտի որ աղէկ եւ քնքուշ կերակուր ուտէ, Ա տարեկան ոչխար եւ դալար մրգեր, եւ այնոք որ զանձն զօրացնէ՝ զայն ուտէ, եւ զանձն չդատի, եւ շուտով ի բաղանիս մտնու, եւ գլուխն կտաւով շփէ, եւ ձարխոտ եւ երիցուկ եւ վարդի եղն եռցո՛ւ եւ օծէ՛։

Ըռուֆօսն ասէ, թէ Գ օր եւ Գ գիշեր զամլաճն դրջէ՛ ջրով եւ եփէ՛ սագու եղով, որ ջուրն երթայ եւ եղն մնայ, եւ օծէ՛ ի գլուխն, եւ զճակնդեղն եփես եւ ջուրն ի մանանեխն խառնես եւ լվանաս զմազն՝ աղէկ է։ Եւ թէ զմազն սեւ հալիլայի ջրով լվանան՝ օգտէ։ Եւ ճակնդեղին ջուրն եւ սիսռան ջուրն եւ պախրու լեղին շատ օգտէ։

Էհանան ասէ, թէ օծէ՛ մրտի տերեւով եւ մտէ՛ ի բաղանիս եւ լվանայ զգլուխն։ Եւ թէ կեղեւն զտերեւն եռցնես հոռոմ ձիթով եւ օծես ի մազն՝ օգտէ աստուծով։ Եւ թէ զսամիթին հունտն եւ զլատանն յիրար խառնես եւ օծես ի գլուխն՝ նա զմազն ամրացնէ եւ աղէկ պահէ։ Եւ այս որ ասացի՝ շատ զօրութիւն ունի եւ առնէ ամուր եւ պահէ սքանչելապէս աստուծով։

Պատճառ թուլութեանն

Գ՝ որ ի գլխուն կաշուն խոշորութենէն լինայ, եւ Դ՝ որ թուլութենէ գլխուն կաշուն, եւ կամ մայսամին լայնութենէն, որ է այն ծակն որ մազն ելանէ, թուլ լինի եւ լաննայ։

Նշան որ ի թուլութենէ այն է, որ մազն խիստ բարակ լինի եւ այն որ ի կաշուն խոշորութենէ է՝ մազն սեւ լինի եւ մազին տակն հաստ լինի եւ յորժամ քաշես՝ շուտ ելանէ ի տեղացն։

Ստածումն որ ի խոշորութենէ կամ թուլութենէ կաշուն լինայ։

Ասէ Բագարատ, թէ այն է որ ի կաշուն խոշորութենէն է՝ պիտի որ հանապազ օծէ զգլուխն պապունաճի ձիթով եւ մտէ ի բաղանիս, զտայու սայլապին դեղերն այնէ եւ օծէ ի գլուխն եւ այնէ զայս տլէնիս. օգտէ։

Ա՛ռ ազատրախտի տերեւ Ա բաժին եւ խունկ Ա բաժին. զերկուքն խառնէ՛ յիրար, եւ վարդի ձիթով տրորէ՛ ի հաւանն եւ օծէ՛ ի գլուխն երբ բաղնիս մտնէ. եւ թէ լեղի նուշ եւ շէհէրմանի եւ ծովու փրփուր այրէ՝ եւ եղով օծէ ի գլուխն։ Եւ այն որ ի կաշուն թուլութենէն լինի՝ նա օծէ՛ մրտի ձէթ. եւ թէ Գ դրամ ախախիայ կէս նուկի գինով օծես, եւ կէս նուկի մրտի ձէթ խառնէ՛ եւ տրորէ՛ եւ օծէ՛. օգտէ։

Ապուճարէհն ասէ, թէ եղէգի հունտ եւ լատան եւ աւշինդր Ա Ա բաժին եւ ի քթան ծրարես եւ շիրիկ ձէթն եռցնես եւ օծես ի գլուխն օգտէ։ Եւ զայս այլ արա։ Ա՛ռ մրտի ձէթ Դ նուկի եւ լատան Ա նուկի, եւ զերկուքն յիրար խառնէ եւ ի գլուխն օծէ. օգտէ։

Դէվճանիսն ասէ, թէ ա՛ռ կիպարու պտուղ Ժ դրամ եւ Բ դրամ ծեծած օշինդրով ի քթեթ մն ծրարէ եւ Ե օր ի վարդին եղն դիր, եւ հանապազ օծէ՛ ի գլուխն. շատ օգտէ աստուծով։ Եւ այս ստածումն օգտէ թեփուկին եւ որոյ մազն ի վայր գայ օգտէ. եթէ առնուս հայ պորայ եւ զգլուխդ այնով լվանաս՝ շատ օգտութիւն կայ ի յինքն աստուծով, ամէն։