Օգուտ Բժշկութեան

ՈՐ ՄԱԶՆ ՃՂՔԻ ՄԱՐԴՈՒՆ ԵՒ ԿԱՄ ԱՆԺԱՄԱՆԱԿ ՃԵՐՄԿԻ ՄԱԶՆ ԵՒ ՄՕՐՈՒՔՆ

Պատճառ մազն ճղքելուն, որ ի տաքէ

Զաքարիային որդին ասէ, թէ ի յանձն չորութիւն յաւելցել է, կամ կերակուր շատ է կերեր, որպէս ապուխտ եւ չոր ձուկն եւ աղի իրվի եւ որ նման է սոցա։

Նշան մազն ճեղքելուն այն է, որ գլխուն մազն Բ ճղքի եւ խոշորութենէ մազին։ Դեղն այն է, որ զինք լվանան պորայի ջրով, որ բարակ լինի եւ կակուղ լինի մազն։

Ստածումն վասն ամէն մազ ճղքելուն։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ ի յամէն չոր կերակրոյ պատրաստ պահէ եւ հանապազ օծէ՛ զգլուխն մանուշկի ձիթով եւ յետոյ լվա՛ եղկ ջրով. եւ թէ զջուրն եւ զձէթն յիրար խառնես եւ օծես՝ օգտէ. եւ ի բաղանիս մտէ եւ ի ժիր ասպաղօլի լուապով օծէ՛ զգլուխն, եւ շուշմայի տերեւով եւ տղտի լվա՛. օգտէ։

Մասրճուէն ասէ, թէ լաւն այն է, որ զանձն հանգիստ առնէ, եւ աղէկ իրվի ուտէ, եւ խմէ գինի, եւ ի բաղանիս մտէ, եւ օծէ մանուշկի ձիթով, եւ նոնոֆարի եւ ճակնդեղի ջրով լուա զգլուխն. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ յորժամ որ մօրվացն եւ յունացն մազն նօսրնայ՝ ա՛ռ ծովու փրփրուր եւ բացվենեկի մոխիր եւ հոռոմ ձէթ որ հին լինի, շաղվէ՛ եւ օծէ՛. շատ օգտէ, եւ ամէն իրք որ զանձն տաքցնէ՝ ի գործ արկէք. եւ թէ զտաֆնուն պտուղն քացխով տրորես եւ կարեցն չաք ի յանձն օծէ ի մազն՝ նա մազն աղէկ այնէ եւ պայծառ, որ հաւնին երբ տեսնեն։ Եւ թէ մոմն եւ եղն յիրար խառնէ եւ օծէ հանապազ՝ նա շատ օգտէ եւ մազ բերէ աղէկ։ Եւ թէ զլատանին ձէթն հանապազ օծեր՝ խիստ օգտէ։ Ի յամենայն պիղծ կերակրոց պատրաստ կացիր եւ զաղէկ կերակուրքն կեր, որպէս զերպան եւ սիսռան ջուրն եւ որ նման է սոցա. օգտէ։

Պատճառ որ ի հովէ իսպիտակ լինայ

Գեղիանոս ասէ, թէ սեւ մազն բուսնելուն պատճառն ի տաք գոլոշէէ եւ ի կակուղէ լինի, որ բնութիւնն զինքն ի կաշին հանէ. եւ յորժամ այս վատուժի՝ նա մազն սպիտակ եւ բարակ լինի։

Նշան ի հովէ իսպիտակ լինելոյ։ Որ մազն խարտէշ եւ սեւ եւ կարմիր եւ շէկ՝ Բ պատճառէ լինի, եւ զպատճառն յիշեցին. նշան երեւելի է, թէ ո՛րպէս եւ ինչէ՛ իսպիտակ լինի մազն մարդուն։

Ստածումն սպիտակ լինալուն։

Գեղիանոս ասէ, թէ խարտէշ եւ սեւ մազն ի չոր եւ ի գէճ գոլոշին չափաւորութենէն է։ Եւ զպատճառն յիշել եմ, եւ հիմա դեղն այս է մազին սպիտակ լինալուն, որպէս պատրաստ կենայ յամէն հով եւ գէճ կերակրոց, որպէս կաթն եւ մածունն եւ ձուկն եւ պախրուն միսն եւ որ սոցին նման է, եւ մուտանճանայ եւ ղալիայ եւ զերպայ եւ խորովու եւ սիսռան ջուր ուտես, եւ ի կշտոյ մատ արկանէ եւ վեր բերէ, եւ գինի չխմէ, զի մազն շուտ իսպիտակ կայնէ։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ խիստ լաւ թպտիրն այն է, որ ամէն օր անօթեց Ե դրամ փոքր տիրֆիլ ուտէ, եւ չի հարբենայ, եւ պեղծ հոտերու պատրաստի, որ է զառիկն եւ ծծմբին հոտն, եւ շատ ի բաղնիս չի մտէ, եւ մերձաւորութիւն շատ չայնէ, եւ հանապազ պալատուրին ճուարիշն ուտէ. ի ձմեռն քաֆուր եւ վարդէջուր չի հոտայ, եւ ամենայն հով հոտերն զէն է։

Հունան ասէ, թէ մազն տանիլն հանց կու պիտի, որ յառաջն զմազն կու փետեն եւ զտեղն քացախով եւ ասպաղուլով քանի մի լուան եւ աֆիօն եւ քացախ օծեն. եւ մեղր եւ կղբու ձու օծէ, զմազն տակովն տանի. եւ բակլայի ալուր եւ գարու պորայ հայոց օծէ՛, չբուսնի։ Եւ թէ եղիճին հունտն հին եղով օծես՝ չի բուսնի, եւ ասլովն տանիլն վնաս է, եւ զշնչահանքն կու կապէ մազին։

Իպն ասէ, թէ Բ դրամ ասրունչ եւ Դ դրամ օճառ, եւ իր քօքն մարած նուրայ խառնես եւ ի բաղնեցն ի մէջն զմօրուքն աղէկ լվանաս եւ յետոյ օծես, եւ կէս ժամ թողուս որ կենայ՝ սեւացնէ զմօրուքն եւ զծերութիւնն տանի. փորձած է։