Օգուտ Բժշկութեան

Գլխացաւութիւն որ ի գինու խումարէ լինի եւ կամ հիւանդին պօրհանէն լինայ

Պատճառ որ ի խումարէ

Սահակն ասէ, թէ ինքն յաւել ուտելուն լինայ եւ խմելուն, որ մնայ յըստամոքն եւ աղիքն, եւ երակքն լցվի, եւ սուր քամին ըղեղն ելանէ եւ գինուն ուժն ցաւցնէ զգլուխն։

Նշան որ ի գինոյ խումարէ. յում որ ըղեղն ուժով լինի՝ բնաւ խումար չի լինի, եւ յում որ վատուժ է՝ յայնժամն հարբենայ եւ խումար լինի, եւ ըղեղին ուժէն է, որ գլուխն ցաւի եւ չի ցաւի։

Ստածումն որ ի գինու խումարէ։

Սահակն ասէ, թէ ստածումն այն է, որ շատ պառկի եւ ի քուն լինայ, եւ զձեռքն եւ զոտքն շփեն եւ աճռեն, եւ ի բաղնիս մտէ, եւ լվացվի եղկ ջրով, եւ սէքպինաճ ուտէ հաւձագով եւ ազոխով, եւ քիչ մի ջրախառն գինի խմէ, եւ թթու մրգեր ուտէ. եւ զինչ որ յիշեր է տաք գլխացաւութիւն՝ զայն արա։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ շատ քուն եղիր եւ զոր կերել էիր մարսես. եւ թէ քուն չկարես լինիլ՝ պառկէ՛, եւ աճռեն զձեռքդ եւ զոտքդ մինչեւ ստամոքն եւ անձն թեթեւնայ. եւ յայնժամ առ սրքնճուպին շարապի եւ խմէ՛, եւ քիչ մն շարժէ՛, եւ եղկ ջուր լից ի գլուխդ, եւ թեթեւ եւ անուշ կերակուր կեր։

Գեղիանոս ասէ, թէ վարդի ձէթ եւ վարդէջուր ի գլուխդ օծէ, եւ թէ ստամոքն գինի է մնացել՝ տո՛ւր որ վերաբերութիւն այնէ եղկ ջրով եւ կամ սրքնճուպինով, եւ պապունաճ եւ մանուշակ եփէ ջրով եւ գիշերն զգլուխն լուա. օգտէ. եւ տո՛ւր Բ նռան ջուրն, որ է քաղցրն եւ թթուն, եւ ազոխի ջուր. յիրար խառնէ եւ տո՛ւր որ խմէ, եւ մրգերուն տո՛ւր որ ուտէ զտանծն եւ զխնծորն, եւ ի մսանց տո՛ւր որ ուտէ գառին միս եւ յուլի եւ հաւձագու միս. օգտէ։

Պատճառ պօհրանուն

Ապուճարեհն ասէ, թէ բնութիւն հիւանդին կուզէ, որ զսաֆրան եւ զպալղամն եւ զարիւն եւ զսավտան ի յանձնէն ի պօհրան առնելով դուրս հանէ։

Նշան պօհրանուն այն է, որ եթէ հիւանդին ցաւն ի յարենէ կամ ի սաֆրայէ լինի՝ ցաւն խիստ լինի, եւ թէ ի պալղամէ եւ ի սավտայէ՝ ցաւն քիչ լինի եւ թեթեւ լինի եւ վատուժ։

Ստածումն պօհրանուն հիւընդին։

Ապուճարեհն ասէ, թէ բժիշկն պիտի որ համբերէ եւ քննէ զհիւանդն, եւ զնշանն հարցանէ. եւ թէ հիւընդին պռկներն խաղայ եւ գլուխն ծանրանայ՝ եւ գիտացի՛ր որ վերաբերութիւն պիտի այնէ, եւ գիտացի՛ր որ նշան է, որ բնութիւնն զպեղծ խլտն որ հիւանդութեան պատճառն է՝ կուզէ որ վերաբերութեամբ ի դուրս հանէ. եւ պիտի որ բնութեան ընկերեն եւ տան զտաք սրքնճուպինն եւ զան իրվին, որ վերաբերէ. եւ սամիթ եւ տաք ճուլապ. օգտէ աստուծով։ Եւ թէ տեսնուս, որ ի փորն քամի լինի եւ գռգռայ՝ եւ գիտացի՛ր, որ բնութիւնն կուզէ որ ի վարէն լուծէ. եւ պիտի որ զբնութիւնն յուժովցնես այն իրօքն որ լուծէ զփորն. եւ մանուշկի եւ սալորի շարապ եւ թմրհնտոյ շարապ եւ շէրխիշտ։ Եւ թէ տեսնուս, որ հիւանդին կողին ներքեւն ծանրութիւն կայ՝ գիտացի՛ր որ բնութիւնն կուզէ որ գոզէն հանէ զխլտն. եւ ընկերէ՛ եւ տո՛ւր սրքնճուպին եւ Բ դրամ սեխի կուտ եւ Ա դրամ խիարի կուտ, խառնէ՛ եւ տո՛ւր։ Եւ թէ յաչիչն յառջեւն կարմիր կամ դեղին իրվի յերեւնայ՝ նշան է որ քիթն կաթնի, եւ տո՛ւր որ փռնքտայ քացխով։ Եւ թէ երակն հիւանդին զէտ ծովու ալիս գայ եւ հիւանդին կաշին կակուղ լինայ՝ եւ տո՛ւր զան իրվին, որ քրտինք բերէ եւ զխլտն ի յանձնէն հանէ, եւ հիւանդն ողջանայ եւ գլխացաւութիւնն երթայ աստուծով. ամէն։