Օգուտ Բժշկութեան

Քուզազ որ է թաշանուճէն ազգ մն, եւ իմիթլատ որ զէտ թաշանուճ է

Պատճառ քուզազին այս է

Արճիճանիսն ասէ, թէ այս լինի խամ խլտէ եւ լազիճ որ ի յերակքն եւ ի ջղերն է ճապղեր եւ յաւելցեր եւ զայս ցաւս է ընծայել. եւ կամ լինի որ ի չորութենէ լինի այս։

Նշան քուզազին այն է, որ անդամքն խիստ ցաւ լինի, եւ լեզուն խօսելու ատենն ծանրանայ. եւ լինի որ շունչն այլ բռնվի. եւ այն որ չորութենէ լինի՝ ցաւն խիստ եւ ծանրութիւն զարնէ։

Ստածումն վասն քուզազին։

Արճիճանիսն ասէ, թէ լուծէ՛ զփորն եւ զօդվածն այս հապովս. - Ա՛ռ սէքպինաճ եւ աւշախ եւ ճավշիր եւ մուղլ եւ սունպուլ եւ շահմի հանդալ. եւ սապռ եւ թրպութ եւ սպանտ եւ յանծրութ եւ դեղին հալիլայ Բ Բ դրամ. զամէնն ծեծէ՛ եւ զխէժերն ջրով դրջէ՛ եւ զդեղերն շաղվէ՛ եւ հապ արա եւ ի շուքն չորցո՛ւ եւ տո՛ւր ի ժմուն Բ դրամ եւ կամ Գ դրամ ըստ կարեացն եւ ըստ ժամանակին բնութեան, եւ տո՛ւր ի վերայ տաք ջուր. օգտէ, եւ զանձն օծէ՛ ղուստի ձիթով. օգտէ։

Ըռօֆօսն ասէ, թէ այն որ ի չորութենէ լինի՝ ստածումն յուշ ընդունի, եւ դեղն այս է, որ տաս զգարէջուրն նշի ձիթով, եւ զպաղ լուապնին աղջիկմօր կաթնով խառնէ եւ օծէ՛ զանձն. եւ զթաժայ կաթն նշի ձէթ եւ շաքար խառնէ եւ տո՛ւր որ խմէ, եւ շուրվանի տուր եւ գառին միս եւ դալար ձուկ որ մանր լինայ. օգտէ. եւ թէ բնութիւնն պինտ լինայ՝ թարանկուպինով լուծէ եւ խիարշամպով. օգտէ. եւ թէ զմանուշկին շարապն տաս նշի ձիթով՝ օգտէ։ Եւ թէ հիւանդն վատուժ լինայ եւ ուժ չունենայ՝ տո՛ւր զկակուղ հոկնան, եւ շուրվայ տուր գառին մսով եւ փաչայի թիրիթ. եւ ամէն գիճացնող եւ կակղացնող իրվի շատ օգտէ աստուծով։

Պատճառ իմթիլատին այս է

Մասրուճուէն ասէ, թէ բաժանումն քուզազին եւ իմթիլատին այն է, որ քուզազն ի ջղերն լինի եւ իմթիլատն ի միսն. եւ լինի խամ պալղամէ եւ կամ չորութենէ յաւելվածոց։

Նշան իմթիլատին այն է, որ անդամքն պնտէ եւ քաշվի, եւ զոտն յիրար չկարէ բերել. եւ շուտ չկարէ շարժիլ, բահրակ որ ի չորութենէ յաւելվածոցն լինայ։

Ստածումն վասն իմթիլատին։

Մասրճուէն ասէ, թէ ի պալղամէ՝ հոկնայ արա եւ յետոյ լուծման դեղ տուր այս նշանօքս. - Ա՛ռ այարիճի ֆայղարայ եւ հապի սապռ, եւ խլտն որ յաւել է՝ հա՛ն, եւ զանձն յիստկէ. եւ տո՛ւր կուլանկուպին, եւ քիչ մի թրիաք եղկ ջրով տրորէ՛, եւ տո՛ւր պապունաճ եւ աքլիլմէլիք եւ մարզանկօշ եւ թուռինճի կեղեւ եւ կամ տերեւն եփէ ջրով եւ տո՛ւր որ լնու ի վերայ գլխուն եւ ստամոքին. եւ քիչ մի նարտի ձէթ օծէ, օգտէ. եւ քիչ մի սապռ տրորէ՛ եւ մարզնկօշով ի քիթն լից. եւ կերակուր զերպայ տուր եւ ղալիայ, եւ թթուէ պատրաստ արա։ Եւ թէ ցաւն ի մէկ զօդվածն լինի՝ ֆալիճ առնէ։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ այն որ ի չորութենէ՝ դժար է եւ յուշ ընդունի զստածումն. եւ կու պիտի որ գարէջուր առնու յունապով եւ սպստանով եւ նշի ձիթով եւ շաքրով եւ պզր ղաթունի լուապով եւ սերկեւիլի կտով. եւ խառնէ՛ դդմի ձիթով եւ Բ նռան ջուր, եւ նշի ձէթ եւ մանուշակի եւ նոնոֆար ի քիթն կաթեցուր. եւ թէ տուղտ եւ մանուշկի ձէթ եւ գարի ալուր եւ պզր ղաթունի լուապով շավղէ եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ, եւ ի վիզն. եւ զայս դեղս ի տեղն օծէ. - մանուշկի ձէթ եւ պախրու ըղուղ եւ հաւու եղ, զէտ մորհամ արա եւ օծէ՛ ի տեղն. օգտէ աստուծով։