Օգուտ Բժշկութեան

Սաֆայ եւ վարտինաճ եւ արտեւանունքն յավելնայ

Պատճառ սաֆային եւ վարտինաճին

Էհանան ասէ, թէ սաֆան ի հոտած սավտայէ լինայ, եւ վարտինաճն կամ յարենէ եւ կամ սաֆրայէ լինի, որ եւ կոպին մէջն ժողվի եւ յաւելնայ։

Նշան սաֆային եւ վարտինաճին այն է, որ արտեւանացն ի մէջն թեփուկ լինի. եւ վարտինաճին այն է, որ կարմիր ուռեցն ի կոպին ներքեւն լինի, եւ այն որ սաֆրայէ լինի՝ դեղին։

Ստածումն սաֆային եւ վարտինաճին։

Էհանան ասէ, թէ դեղն այն է, որ կիֆալէն երակ առնուս, եւ մրգաջրով լուծումն առնես. եւ կարմիր շաֆ քաշէ ի յաչքն եւ մուրտասանկ. եւ հինայ օծէ ի յաչքն, եւ ամէն հով եւ չոր կերակրէ պատրաստէ՛. եւ զանձն սրբէ՛ ի յամէն պալղամէ եւ սավտայի խառնվածոցն, եւ քաշէ՛ ի յաչքն զդեղին եւ զկարմիր շաֆն, կակուղն, եւ գինի եւ կերակուր շատ մի՛ ուտիլ, մերձաւորութիւն մի՛ առներ, եւ հաւու ձագ կեր եւ զերպայ, եւ ի բաղանիս շատ մուտ. եւ ի պառկելու ժամն շատ ուտելն շատ զէն է։

Մասրճուէն ասէ, թէ վարտինաճին դեղն այն է, որ ի կիֆալէն երակ առնես եւ ապիկիս արկ եւ Գ օր հաւկթի դեղնուց դիր ի վրան եւ քիչ քիչ աֆիոն եւ հաւկթի դեղնուց յիրար խառնէ եւ ի յաչիցն ի վրան դիր, եւ զաղջկմօր կաթն ի վրան կաթեցու, եւ զմալաքիան ի յաչքն քաշէ, եւ թէ գարու ալուր եւ ոսպան եւ նռան կեղեւ ծեծէ՛ եւ վարդի ձիթով եփէ՛ եւ տմէտ արա, եւ վերջքն զդեղին զրուրն յաչքն քաշէ։ Եւ դեղն այն է որ սաֆրայէ լինի. լուծէ՛ զփորն, եւ յետոյ քաշէ՛ զկակուղ եւ զդեղին զրուրն, եւ զայս տիմէտն ի յաչքն դիր. եւ հազազ եւ շաֆի մամիսայ վարդէջրով շաղվէ՛ եւ ի կոպն օծէ. եւ թէ ցաւն խստէ՝ զանծրութն եւ մամիսան մանր լոսէ՛ եւ ի յաչքն քաշէ. եւ գարու ալուր եւ զաֆրան քասնու ջրով շաղվէ՛ եւ օծէ՛ ի յաչքն. օգտէ։

Պատճառ արտեւանացն աւելնալուն

Ֆօլօսն ասէ, թէ ստամոքին եւ ի լերդին պուխարէն լինի, որ յաւելնայ ի կոպն ելնէ, եւ ի պեղծ գիճութենէ եւ ի հոտածէ լինայ։

Նշան արտեւանացն յավելնալուն այն է, որ աչքն յարցունքէ շատ, եւ այլ այս բնութեան հակառակ է, այնոր համար որ ինքն աչիցն ի ներքսի դիհն է, եւ այս նշան ծածուկ չէ մարդոյ։

Ստածումն որ արտեւանունքն յաւելնայ։

Ֆօլօսն ասէ, թէ տո՛ւր մտպուխ աֆթիմոն եւ հապի ղուղայ՝ որ լուծումն առնէ։ Եւ թէ հով բնութիւն լինի, եւ կամ ծեր լինի եւ կտրիճ լինի տաք բնութիւն, եւ աչվին կարմիր լինայ, եւ աչիչ կոպերն ուռի՝ ա՛ռ շէրխիշտ եւ թմրհնտի եւ մանուշակ, եւ կարմիր վարդ եւ քասնուն հունտ եւ դեղին հալիլայ. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ տո՛ւր. եւ զան աւելի մազն փետէ՛ եւ գորտի արիւն օծէ, եւ կամ մռջման հաւկիթ եւ իշու ըղունկ այրած, եւ քիչ մի նշատիր ծեծէ եւ ան տեղն որ մազն հանել ես՝ ցանէ՛. եւ թէ մազն շատ լինի՝ թաշմիր արա. եւ թաշմիրն այն է, որ զկոպին վերեւն ճղքեն եւ քիչ միս ի դուրս հանեն եւ ի յայն տեղացն որ ցաւն է եւ աչացն մազ է բուսեր, եւ յայնժամ կտրէ՛ եւ բուսո՛ւ. եւ թէ զմազին դեղերն անես՝ օգտէ. եւ հաւկթի սպիտակուց ի վերայ դիր. օգտէ։

Դէվճանիսն ասէ, թէ այս ցաւուս տէրն հով բնութիւն է՝ տո՛ւր ղուղիայ եւ շապիար, եւ ամէն ձեւով կու պիտի որ բնութիւնն գէճ լինի. եւ զաւելի մազն փետէ՛ եւ աղաւնոյ ձագի արիւն կաթեցու. եւ կամ մեղրի մեղվի արիւն որ մեծ լինայ. եւ թէ չաղէկնայ՝ զմազն մազտաքով ի յայլ մազերն փակո՛ւ որ աչքն չի ծեծէ եւ ցաւ հասցնէ. եւ հանապազ վասիլիկոն ի յաչքն քաշէ, որ շատ օգտութիւն առնէ. եւ գիշերն կերակուր մի՛ ուտեր. եւ մերձաւորութիւն մի՛ աներ, որ վնաս չի առնէ աչացն. օգտէ։