Օգուտ Բժշկութեան

Ըսթսխայի լահմի եւ այն որ ջերման տաքութեան յետեւ լինայ

Պատճառ որ լահմի ասեն

Զաքարիային որդին ասէ, թէ լինի ի լերդին հովութենէն եւ պալղամի գիճութենէն, որ յաւելնայ ի լերդն եւ անցնի ի թվոյ, եւ ամէն անձն այնով պատճառովն հովնայ։

Նշան որ լահմի ասեն այն է, որ գոզն իսպիտակ լինի, եւ անձն թոռմի, եւ թէ զմատդ ի յուռէցն կոխես՝ ներս նստի. եւ յորժամ զմատդ յետ տանիս՝ այլվայ ի դուրս գայ եւ ուռի։

Ստածումն որ լահմի ասեն։ Դեղն այն է, որ տաս զքրքումին դեղն տակերու ջրով. եւ այն իրվին որ գոզն յորդորէ՝ օգտէ, որ է տուվայ ի լուքն եւ որ նման է սոցա, եւ շահթառայ սրքնճուպինով։ Եւ թէ այսով չի յաջի եւ հիւանդն ուժով լինայ՝ դեղն այն է, որ երակ առնես եւ զայն պաղեցած արիւնն հանես, եւ ըստ ուժուն հանես որ զբնական տաքութիւնն չպակսեցնէ, հանց որ զթաց փայտն ի կրակն դնես՝ զկրակն անցնէ։

Մասրճուէն ասէ, թէ երակ առնուլն այս ցաւուս լաւ դեղն է եւ օգտակար, եւ փսխելն այլ լաւ է ի ցաւուն յառաջն մինչեւ ի վերջքն։ Եւ թէ գոզն կարմիր չլինի՝ զլերդին ուռէցին զդեղն արա, հանց որ յիշած է, եւ մաճուն կուլքաքանաճ տուր եւ մազարիոնի տերեւով. շատ օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ այսպէս արծվիքն քան զզկին եւ քան զտապլին դժար է եւ քիչ ընդունի զստածումն. եւ ամէն ձեւով ստածումն այն է, որ մազարիոն եւ շիպրիմ տաս եւ ֆարֆիոն, եւ սէքպինաճ եւ մաճունի լօք եւ ասանիսայ եւ կուլքաքանաճ եւ որ նման է սոցա, եւ արա՛ տիմէտնի որ զգիճութիւնն տանի, որպէս ղաթրան եւ զանճապիլ. եւ ըռզիան եւ պախրու ճրագու եւ շէհ եւ յէլք նպատ. զամէնն ծեծէ՛ եւ յիրար խառնէ եւ դի՛ր ի վերայ փորուն, օգտէ. եւ թէ պախրու թրիք եւ այծու սպըտուր յիրար խառնէ եւ ի վերայ փորուն սպեղանի արա. օգտէ։

Պատճառ որ ջերման յետեւ լինի

Բագարատն ասէ, թէ այս լինայ ի սուր ջերմերուն յետեւ, որ լերդն վատուժի եւ զկերակուրն չկարենայ արիւն դարձնել։

Նշան որ ջերման յետեւ լինայ այն է, որ ծարաւ շատ լինի, եւ գոզն կարմիր, եւ ջերմն այլ ունենայ. եւ այս ցաւուս ջերմն շատ լինայ, եւ տաքութեան պատճառն սուր ջերմն է որ լինայ։

Ստածումն որ ջերմո՛վ լինայ։ Արծվիք որ ի հետն ջերմն լինի, բնաւ չէ պատեհ որ տաք իրք տաս, ո՛չ ի դուրսէ եւ որ ի ներսէ. եւ շնխաղող եւ քաքանաճ եւ ղաղուլէ եւ կարօս եւ լուքով որ լվացած լինայ, եւ ըռեւանդ եւ զաֆրան եւ դեղին հալիլայ, այսպիսիքս լաւ է. եւ այն դեղերն որ տաք առնէ եւ տաք մաճուննի մի՛ տալ, որ ջերմն կու յաւելցնէ եւ զանձն կու տաքցնէ։ Եւ արծվիք որ սուր ջերմերուն յետեւ լինայ, եւ լերդն ուռէց չի լինայ, դժար է այնոր համար, որ ո՛չ հովն կու օգտէ եւ ոչ տաքն. եւ թէ հով տաս՝ արծվիքն յաւելնայ, եւ թէ տաք տաս՝ ջերմն յաւելնայ. եւ թպտիր այն է, որ խառնված տաս զդեղերն. օգտէ եւ աղէկ ստածումն լինայ։ Եւ լինի որ ատեն մն տաք եւ ատեն մն հով տաս՝ լաւ է. որ ցաւն որ աւելի է՝ յառաջն այնոր պէտ արա, եւ յետեւ վատուժին պէտ արա, եւ այն խօսացն ականջ դիր որ ասաց, թէ արծվիքն հանապազ տաք դեղերով տուր, լաւ է. եւ ես շատոք տեսայ, որ արծվիք եղաւ եւ տաքով եւ հովով ստածին եւ ողջացաւ։ Եւ այս Ե ցեղ արծվիքն որ լինայ ի մարդն՝ ստածումն այն է, որ բաղնեցէն ելնէ եւ ի շող ճանապարհ երթայ, եւ շատ աշխատի եւ շարժի, եւ ի ճանապարհն պաղ ջուր շատ խմէ։

Եւ մէկ այլ այն է, որ փորն շատ երթայ եւ փայծաղն ուռի եւ քիչ մն ջուր ի փորն մնայ եւ քամի առնէ. եւ այս ցաւուս դեղն դժար է։