Օգուտ Բժշկութեան

Որոյ ի փորուն արիւն երթայ եւ աղիքն գաներ լինայ որ է սահճն

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Սահակն ասէ, թէ սուր սաֆրայի խառնվածոց լինայ, որ ի լերդն կամ ի ստամոքն ժողվի եւ աւելնայ, եւ բնութիւնն ի յաղիքն ղրկէ եւ խոց այնէ զաղիքն։

Նշան ի տաքէ լինայ այն է, որ ցաւ լինի, եւ պորտն ոլրէ, եւ արիւն քիչ գայ, եւ դախրայ եւ սաֆրայ խառն գայ. լինի եւ արիւնն որ ի փորուն գայ՝ որպէս մսի ջուր լինայ գունն։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։

Սահակն ասէ, թէ այս ցաւերս ի վայրի աղիքն լինայ եւ նշանն այն է, որ պորտին ներքեւն ոլրէ եւ ցաւի, եւ թէ պահ մն յէմել չկարէ, եւ թէ վերի աղիքն լինայ՝ թէ պահ մն յէմէ՝ զէն չառնէ եւ համբեր տայ։ Եւ թէ խոցն ի վերի աղիքն լինայ՝ տո՛ւր մուղլիսայ եւ զայնոք որ գրած է ի սաֆրային լուծումն նա օգտէ աստուծով, որ է պզր ղաթունն եւ խաշխաշ եւ գառնալեզվի հունդ եւ աֆիոնով շաֆեր եւ պախրու եղ կամ վարդի եղ. եւ տո՛ւր բրինձ եւ ածու ճրագու եւ հաւկիթ։

Էհանան ասէ, թէ լաւ դեղն այս ցաւուս այն է, որ յառաջն զկաւին սֆուֆն եւ սերկեւիլի ըռուպ տաս, եւ գարէջուր հայկաւով եւ զամխ արապով եւ փրփրեմի հնդով եւ տապաշիրով եւ սերկեւիլի ջրով. շատ օգտէ։ Եւ թէ արիւն շատ գայ՝ տո՛ւր ղուրսի քահրուպար փրփրեմի ջրով եւ գառնալեզվի ջրով եւ խնծորի ըռուպով. եւ յորժամ ցաւն պակսէ՝ զքարն տաքցո՛ւ եւ ի յայծուն կամ ի պախրուն կաթն ձգէ եւ տո՛ւր որ խմէ, եւ աղտորի ապուր տուր։ Եւ յորժամ ցաւն երթայ՝ հաւկիթի դեղնուց, որ լինի եփած քացախով. եւ յետեւ տո՛ւր տուռէջի եւ տէհուճի միս աղտորի ջրով եւ նարտանով։ Եւ թէ այս գաներն ի վայրի աղիքն լինի՝ շաֆ եւ հոկնայ եւ պախրու եղ եւ հաւկթի դեղնուց եւ աղբրաց արիւն եւ հայկաւ հոկնայ դիր եւ աղտոր եւ որ գրած է Ախրապատինն. օգտէ աստուծով։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Մասրճուէն ասէ, թէ ի պեղծ պալղամէ լինայ, որ զէտ պորայ է եւ հոտած է, կամ այրած սավտայէ, որ սուր լինայ։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ի պալղամէ լինայ՝ ոլոր եւ քամի խիստ լինայ եւ դախրայովն արիւն գայ. եւ սավտային նշանն այն է, որ դախիրան սեւ գուն լինայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Դեղն այն է, որ սուր պալղամէ լինայ՝ մայպէհ տաս եւ մրտի հունդ եւ ըռահանի հունդ խորված, եւ թթու նռան տաք ջրով տուր. եւ անօթեց ի բաղանիս մտէ եւ աղաւնոյ ձագ ուտէ եւ փանճաշքի մսով եւ ղալիայ եւ մուզաւարայ եւ սիսռան ջրով, եւ շատ մի՛ ուտեր։ Եւ թէ յուռեցէ լինայ՝ եւ ըռահաններուն ջուրն որ եփած լինայ եւ սառած եւ տո՛ւր մուղլիսիայ։ Ա՛ռ իսպիտակ մանեխ եւ կտաւատ, քուռաթի հունդ եւ մազտաքէ եւ սեւ հալիլայ. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ եւ տո՛ւր ի ժմուն Ա մթխալ. օգտէ աստուծով։

Սահակն ասէ, թէ այս ցաւս ի դախրայէն լինայ որ ի յաղեցն ի մէջն պնդել եւ ի ժմուն քիչ քիչ ի դուրս գայ որպէս պալղամ. եւ ոմանք ի յանգէտ բժշկաց կարծեն, թէ փորացաւութիւն է, եւ դեղ տան որ բռնէ, եւ հիւանդն մեռնի։ Եւ դեղն այն է, որ դեղ տան որ փորն լուծի եւ զայն պինդ դախրան կակղացնէ եւ վայր տանի, որպէս ղուրս մանուշկի՝ շաքրով եւ պորայ եւ տուղտ եւ շահմի հանդալ եւ կարմիր շաքար. եւ ծեծեն եւ շաֆ շինեն եւ տան որ վերցնէ. եւ ճակնդեղի ջուրն լաւ է, եւ միս՝ որ շուրվայ լինայ։ Եւ թէ լազիճ պալղամէ լինայ՝ Բ դրամ մանեխ եւ Գ դրամ կարօսի հունդ ծեծէ՛ եւ ջրով եփէ՛ եւ տո՛ւր որ խմէ. եւ աղաւնոյ ձագ տուր որ ուտէ. եւ թէ քիչ մն աֆիոն եւ խունկ եւ մուռ եւ զաֆրան ծեծէ՛. շաֆ արա եւ դի՛ր. օգտէ աստուծով։