Օգուտ Բժշկութեան

Ոսկրացաւութիւն որ է վաճայուլ մաֆասիլն որ է ոսկերաց եւ խաղերուն ցաւն

Պատճառ որ ի տաքէ լինայ

Մասրճուէն ասէ, թէ այս յաւելի յարենէ լինայ որ հում է, որ ժողվել է ի զօդվածնին. եւ կամ ի սաֆրային սրութենէն, որ բնութիւնն ի զօդվածն է ուղարկել եւ յանձն սփռել։

Նշան որ ի տաքէ լինայ այն է, որ արենէ լինի՝ երակն ի լի լինայ եւ զօդվածքն տաք լինայ եւ գունն կարմիր. եւ այն որ սաֆրայէ լինայ՝ ցաւն սուր լինայ եւ խիստ։

Ստածումն որ ի տաքէ լինայ։

Մասրճուէն ասէ, թէ ոսկրացաւութիւն եւ նկրիսն մէկ է եւ բաժանումն այսպէս է. յորժամ ցաւն յոսկերն լինայ՝ ոսկրացաւութիւն ասեն, եւ յորժամ իջնու մինչեւ յոտիցն ի բութն՝ այնոր նկրիս ասեն։ Եւ թէ այս ցաւս յարենէ լինայ՝ ի բասիլիկէն երակ առ, եւ թէ բնութիւնն կապ լինայ՝ կակղացո՛ւ գարու ջրով։ Եւ տո՛ւր փրփրեմի հունդ շաքրով։ Եւ թէ հիւանդն աւաղ լինայ՝ ի գարէջուրն խառնէ՛ նշի ձէթ. եւ թէ աւաղ չի լինայ՝ ճուլապով տուր, եւ նռան ջրով լուծումն արա, սալորի եւ թմրհնդու ջրով եւ նոնոֆարի շարապով. եւ յունապ եւ սրքնճուպին տուր եւ մուզաւարայ եւ զերպայ նռան հատով. եւ շատ կերակուր մի՛ տալ տաք. եւ սանդալ եւ միշպարի ջուր եւ հազրի եւ խիարի, եւ քացախ եւ քաֆուր խառնէ եւ օծէ։

Գեղիանոս ասէ, թէ սաֆրայէ լինայ՝ յառաջն լուծումն արա մրգաջրով եւ սրքնճուպինով, եւ յետոյ տո՛ւր գարէջուր եւ նռան ջուր, եւ երակ առ, եւ տո՛ւր զայն իրվին որ զանձն գիճացնէ, եւ հանապազ գառնալեզու եւ սանդալ եւ մամիսայ եւ քաֆուր եւ ֆուֆել օծէ, եւ իսպիտակ դեղ եւ հայկաւ եւ վարդէջուր յիրար խառնէ եւ օծէ՛։ Եւ թէ ցաւն ուժով լինայ՝ քիչ մն աֆիոն եւ գորտնբուրդ եւ քացախ խառնէ եւ օծէ՛ այս դեղերովս. օգտէ աստուծով։ Եւ այս ցաւս իրիկունն խստէ եւ առաւօտուն կու խաղի։

Պատճառ որ ի հովէ լինայ

Սահակն ասէ, թէ լինի յաւելի հում պալղամէ, որ ի զօդվածն ժողվի եւ յաւելնայ, կամ սավտայէ, որ հաւաքի ի զօդվածն։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ յորժամ զձեռդ ի վերան դնես՝ տաք չի լինայ. եւ հով իրվի ուտես՝ զէն առնէ. եւ այն որ սավտայէ լինի՝ այն է որ ցաւուն տեղն սեւութիւն քշտէ։

Ստածումն որ ի հովէ լինայ։

Սահակն ասէ, թէ այս ի պալղամէ լինայ՝ տո՛ւր հանապազ կուլանկուպին եւ սրքնճուպինի պզուրի եւ սիսռան ջուր. եւ երբ յիմանաս, որ հիւանդութիւնն եփեցաւ՝ լուծումն արա այարիճով եւ հապի սուրինճանով, եւ յետոյ տո՛ւր հաւձագ եւ աղաւնոյ ձագ եւ շուրվայ եւ սամթի ջուր. տո՛ւր մատն արկանել։ Եւ ի ցաւուն յառաջն ուժով դեղ մի՛ տար, զի զէն կառնէ. եւ զցաւուն տեղն հազազով եւ կովու թրիք եւ ոչխրի սպըտուր մեղրով շաղվէ եւ սպեղանի արա. օգտէ. եւ յետոյ ըռահաներու ջուր լից ի վերան. եւ թէ զբարկ քացախն եռցնես եւ անուխ խառնես եւ օծես՝ օգտէ։ Եւ թէ ցաւն ի սավտայէ լինայ՝ լուծումն արա աֆթիմոնի մատպուխով եւ օծէ՛ զտեղն սագու եղով եւ հաւու եղով եւ հուլպայի լուապով եւ կտաւտի եւ շիրիկ ձիթով, եւ յեղկ ջուր նիստ եւ զգազն աւազան առնես՝ լաւ է։ Եւ տո՛ւր զայս հապս. - Ա՛ռ սուրինճան եւ պուզիտան եւ շահմի հանդալ Ա Ա դանկ, ղարիղոն եւ սապռ կէս դրամ, աղ Զ կուտ, մուղլ ամէնուն չաք. զամէնն աղա՛ եւ մաղէ՛ եւ հապ արա եւ տո՛ւր ժմուն. եւ ամէն ծանր կերակրէ պատրաստէ՛ եւ տաք իրվին տուր, եւ ֆարֆիոն եւ յեսմէկի ձէթ օծէ. օգտէ։