Օգուտ Բժշկութեան

Ղուպայ եւ թուսայ եւ շիրինայ որ տաճիկն շարայ ասէ

Պատճառ ղուպային եւ թուսային

Մասեհն ասէ, թէ ղուպան ի յիստակ եւ լատիֆ յարենէ լինայ, որ խառն է յինքն աղի պալղամ եւ սավտայ. եւ թուսան ի սավտայի խառնուածոց լինայ եւ թանծրանայ։

Նշան ղուպային եւ թուսային այն է, որ կաշին խոշոր լինայ, եւ սեւութիւն քշտէ, եւ կիծ ունենայ, եւ քիչ քիչ կեղեւի. եւ թուսան այն է, որ ուռէց լինի եւ պինտ լինայ խիստ։

Ստածումն ղուպային եւ թուսային։ Դեղն այն է, որ հանապազ օծես եղով. եւ կապարի տակի կեղեւ եւ քացախ եւ օշախ յիրար խառնէ եւ օծէ՛, եւ օգտէ. զցորենին ձէթն օծէ, եւ օգտէ։ Եւ թէ հին լինայ, զէտ չոր խոց լինայ՝ լաւն այն է, որ զինքն քերեն եւ տաշեն եւ ի վերայ տզրուկ դնեն եւ զհին քանչալին դեղն այնեն, հանց որ յիշած է յիր համարն. եւ թէ թուռինճի եւ քացախ եւ ակակիայ եւ վայրի փրփրեմ եւ զամէնն յիրար խառնէ եւ օծէ՛. օգտէ աստուծով։

Հունան ասէ, թէ գղթորն ծեծէ եւ այրէ՛ եւ եռցո՛ւ քացխով եւ Ա դրամի Ա դրամ զամխ արապի խառնէ եւ օծէ՛. օգտէ։ Եւ թէ ցաւն նոր լինայ՝ ցորենին եղն շատ օգտէ։ Եւ թէ ցաւն խիստ լինի՝ տզրուկ դիր ի վերան եւ օծէ՛ սագու եղ եւ հաւու եղ. օգտէ. եւ կամ մոմ ըրովան եւ քիթրայ եւ սապռ յիրար խառնէ եւ օծէ՛։ Եւ թէ այսով չի յաջի՝ զանձն յիստկէ ի խառնուածոց եւ հա՛ն զսավտան եւ զպալղամն եւ եղկ ջրով լվա՛։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ դեղ թուսային՝ ժանկառի մորհամն է, որ կտրես մկրատով եւ օծես ի վերան, որ զտեղին սրբէ. եւ հետէն օծէ ի վերան հին եղ. եւ յետոյ դի՛ր ի յաղէկ մորհամնուն, որ միս բուսցնէ։ Եւ թէ ցաւն ի բաղնիսն յաւելնայ եւ ուժովնայ՝ տ՛ուր մտպուխ աֆթիմոն եւ յիստկէ՛ զանձն, եւ մորհամով ստածումն արա. օգտէ։

Եւ զայս մաճունս տուր. խիստ լաւ է։ Ա՛ռ սինամաքի ԻԵ դրամ, խունկ Ժ դրամ, մազտաքէ Ժ դրամ, ըռովանդ Ե դրամ եւ մահմուտայ Զ դրամ, նուշ ԻԵ դրամ, շաքար Հ դրամ, մեղր ՃՁ դրամ, եւ տո՛ւր ամէն վաղվնէ Ե դրամ շարպաթէ, Զ օր տուր յառաջ քան զայլ դեղեր։

Պատճառ շարային այս է

Մասրճուէն ասէ, թէ լինայ ինքն ի նօսր արենէ եւ սուր սաֆրայէ, եւ կամ յաղի պալղամէ յինքն խառնի եւ յաւելնայ եւ այս ցաւս ընծայի մարդուն։

Նշան շարային այն է, որ անձն մանր ի վեր տայ որպէս կորեկ եւ գունն կարմիր. եւ թէ ցորեկն խիստ լինայ՝ սաֆրայէ լինի. եւ թէ գիշերն՝ յաղի պալղամէ լինի պատճառն այս ցաւուս։

Ստածումն շարային այն է որ սաֆրայէ լինայ։ Յառաջն երակ առ. եւ սալորի եւ թմրհնտի ջրով լուծումն արա. եւ դեղին հալիլայով տուր. շատ օգտէ. եւ խառնէ՛ Ա դրամ այարիճն Ա դեղին հալիլայ եւ տո՛ւր. եւ զամէն որ սրքնճուպին տուր, եւ քաղցր եւ թթու նռան ջուր, եւ սրքնճուպին տապաշիրով, եւ քիչ մն քաֆուր խառնէ. եւ թէ դալար գնծաջուր եւ գարու ալուր յիրար խառնէ եւ օծէ՛ ի վերան. օգտէ. եւ թէ զձիթենուն տերեւն ջրով եփես եւ հանապազ լվաս զտեղին՝ օգտէ։ Եւ թէ այս ցաւս ի յաղի պալղամէ լինի՝ առ Ա նուկի կիպարու պաղի ջուր եւ Ա դրամ սապռ, յիրար խառնէ եւ տո՛ւր որ խմէ, եւ թէ Ա մթխալ քապապայ խառնես ի կարմիր շաքարն եւ ուտես՝ օգտէ, փորձած է։

Սապիթ Կուռանն ասէ. թէ ի սաֆրայէ լինայ՝ վերագրեալ ստածումն արա. օգտէ, եւ թէ խիստ շատ լինայ՝ զհալիլաներուն զմտպուխն տուր եւ սրքնճուպին, եւ կերակուր մասուս տուր եւ քացախ եւ հոռոմ ձէթ եւ որ նման է սոցա։ Եւ թէ պալղամէ լինի՝ տո՛ւր թրպութ եւ անիսոն եւ ըռզիան. օգտէ։

Ուպհուլ եւ փրփրեմի հունդ քացխով քսէ ի տեղն։

Ասեր է գրոցս շինողն, թէ ա՛ռ զխարտալն եւ ծեծէ, եւ երբ մարդն ի բաղնէցէն ելնէ՝ եւ շփէ՛ զտեղին հաստ քթանով մինչեւ արունի, եւ յետոյ զծեծած դեղն ի վերան օծէ, զի որ շատ դեղին ջուր հանէ, եւ ազատի. փորձած է։ Դեղ մի այլ խիստ լաւ է. - ժանկառ, նշատիր, պօրա հայոց, հին եղ յիրար խառնէ որպէս մորհամ եւ օծէ ի տեղին. օգտէ աստուծով։ Զսալորին շարապն պասվայիճով տուր շատ աւուրք. խիստ շատ օգտութիւն կանէ եւ կու տանի, եւ ի վերայ մոմ ըրովան օծէ. ամէն դիմօք զբնութիւնն լոյծ պահէ։ Եւ ես բժիշկ Պունիաթս շատ եմ փորձել եւ շատ եմ աշխատել ի սա։