Օգուտ Բժշկութեան

Խոզք, որ է խանազիրն եւ մուլայեան որ ի յանձն լինայ

Պատճառ խոզից այս է

Ապուճարեհն ասէ, թէ լինի ի թանծր պալղամէ որ յաւելնայ, եւ կամ ի սավտայէ որ այրի եւ յաւելնայ, եւ այս ցաւս լինի ի մարդն։

Նշան խոզիցն այն է, որ ի պալղամէ լինի՝ գունն իսպիտակ լինայ, եւ շատն ի վիզն մէկ ի մէկի քով. եւ այն որ այրած սավտայէ լինայ՝ գունն ի սեւու քշտէ։

Ստածումն խոզից այս է։

Ապուճարեհն ասէ, թէ դեղն այն է, որ ցաւուն յառաջն կերակուր պակաս ուտէ եւ զինքն անօթի պահէ. եւ գիշերն չուտէ, եւ փսխէ, եւ սրբէ զստամոքն եւ լուծումն առնէ. եւ հանապազ զպալղամն հանէ։ Եւ դի՛ր ի վերայ ցաւուն զբացող իրվին, որպէս մորհամի տախլիկոնն եւ մուռ, որ լինայ քաղցր գինով դրջած, ի վերան, եւ լեղի նուշ եւ բակլայի ջուր եւ մուղլ, եւ կտաւատի լուապով շաղվէ՛ եւ ածու սպըտուր եւ սրքնճուպինով դրջէ՛ եւ մորհամ արա եւ դի՛ր ի վերան, որ կակղացնէ եւ բանայ։ Եւ թէ մեծ լինի եւ ի խոց դառնայ՝ պիտի որ զցաւուն հիմն տանիս, եւ այլվի չուռի, եւ սրբէ՛ տեղին եւ ստածէ՛ որ ողջանայ. եւ լինի որ քան սեխ մն զգլուխն եւ զվիզն բռնէ։

Հունան ասէ, թէ պատճառն որ կերակուր չի հայելուն լինայ ա՛ռ արճիճ մն, նօսրացո՛ւր եւ ի վերան կապէ. եւ այս մորհամս, թէ կակուղ լինայ՝ բանայ. - ա՛ռ պորայ եւ աղ եւ հաշայ եւ աղաւնոյ ծիրտ եւ սագու ծիրտ Ա Ա դրամ, եւ խմոր Գ դրամ. զամէնն շաղվէ՛ շիրիկ ձիթով, մորհամ արա եւ դի՛ր ի վերան. օգտէ։ Եւ զմուղլն ի քացախն եւ ի ջուրն դրջէ՛ եւ հալէ՛ կրակով եւ քիչ մն որդատնկի մոխիր խառնէ եւ եփէ՛ որպէս մորհամ եւ դի՛ր ի վերան. շատ օգտէ։

Ա՛ռ կալաքար եւ եղով մալհամ արա եւ դիր ի վերայ խոզիցն. հալէ։ Ա՛ռ Ա բաժին լեղակ, կէս բաժին մուրտասանկ, սակաւ մի վարդի եղ, սակաւ մի մոմ. յիրար խառնէ, որպէս մորհամ ի վերայ պինտ խոզքին դիր. զպնտութիւնն կակղացնէ։

Պատճառ սուլային այս է

Արճիճանիսն ասէ, թէ լինայ ի թանծր պալղամէ, որ ժողվի եւ ուռէցն յաւելնայ։

Նշան սուլային այն է, որ յելնէ ի վիզն եւ այլ անդամն. եւ թէ կոխես՝ տափկի եւ այլվի ելնէ. եւ քանի մեծանայ՝ որպէս սեխի չաք լինայ։

Ստածումն սուլային այս է։ Ասացած է, թէ այս ցաւուս տէրն յորժամ վատուժ լինայ՝ կակղացնող եւ բացող դեղերն ի վրան դիր մինչեւ ուժովնայ։ Եւ լաւն օշախն է, որ քացխով դրջես, եւ տնկին մոխիրն եւ սեւ ձութ խառնես հոռոմ ձիթով եւ մորհամ առնես. որ մորհամի շարտարու եւ տախլիկոնն շատ օգտէ աստուծով, եւ բասիլիկոնն այլ։ Եւ յորժամ մեծանայ՝ այս դեղերս չօգտէ. լաւն այն է որ ճղքեն եւ զամանն ի հետ հանեն. եւ թէ զամանն ի հետ չհանեն՝ այլվի լցվի։

Սահակն ասէ. թէ ցաւն պակաս է՝ դեղն այս վերոյգրեալ իրվին է։ Թէ ուռէցն մեծ է՝ լաւն այն է, որ ճղքեն եւ պարզեցնեն զբունն որ իրք չմնայ, որ այլվի չի բուսնի։ Եւ թէ կամիս որ զինքն ճղքես՝ յառաջն աղէկ աճռէ եւ փատով քամէ որ տափկի, եւ ճղքէ՛ եւ թէ տախլիկոն ի վերան դնես՝ օգտէ։ Եւ թէ հիւանդին բնութիւնն լուծ լինայ եւ վատուժ՝ տո՛ւր սերկեւիլի ըռուպ եւ հայկաւ եւ զամխ արապի, եւ կերակուր աղտորով եւ ազոխով եւ նռան հատով, եւ կապէ՛ զբնութիւնն։ Եւ թէ հիւանդն վատուժ լինի՝ տո՛ւր հաւձագ ծորով եփած որ ուտէ. օգտէ։

Արիստոտէլ համայեր է, թէ զհաճար ըլ նալն, որ է չախմախի քարն ծեծես եւ խանազիրային վերայ ցանես կամ կապես՝ չորացնէ աստուծով. ամէն։ Ատրիֆիլի զուտուտի օգտէ սրաճային եւ խանազիրային ի վիզն եղած խլտերուն խնախին։ Ա՛ռ սեւ հալիլէ ԺԵ դրամ, պալիլաճ,, ամլաճ, թրպուտ Է Է դրամ, աֆթիմոն Ժ դրամ, սինամաքի Ե դրամ, շեյտարաճ Գ դրամ, աստախօտօս, պասվայիճ Ե Ե դրամ, զրընպատ, ղարիղոն Գ Գ դրամ, անիսոն, մազտաքի, ղաղուլէ փոքր, ղարանֆիլ, ղրֆայ, ճավզ փոքր, սումպուլ Բ Բ դրամ, նշատիր Գ դրամ, մսի պազ, որ ոչխարին վիզն կու լինի, չորցուցած, Ե դրամ, մեղր Գ չափ. տալուն չաքն Ե դրամ. Աստուած օգնէ։