Գիրք վաստակոց

Թէ կամիս որ հազարն բոլոր գայ եւ մեծ տակ առնու, աղբեա եղէկ, եւ ստէպ ջրեա յառաւօտուն. եւ երբ թիզ մի լինի՝ զիւր տակն քաղհանչով բա՛ց, եւ թազէ պախրէի կուով օ՛ծ, եւ զիւր հողն 'ի վերայ բե՛ր եւ ծածկեա, եւ մենակ ջրեա. եւ երբ աղէկ մեծանայ՝ ճեղքեա զմիջնածիլ սրտուկն սուր դանակով, եւ տափակ քարուկ մի կամ կղմինդր 'ի վերայ դիր, եւ թող որ տափակեցուցանէ զինքն: Եւ թէ ճեղքես եւ զքարն դնես, քանի մեծանայ՝ զքարն 'ի հետ մեծացո, նա խիստ գեղեցիկ լինի եւ աղուոր. բայց 'ի սատրելն պարտ է 'ի միմեանց հեռի դնել եւ զտակսն աղբել աղէկ: Եւ թէ ուզես որ 'ի մէջ հազարին այլ ազգ խոտեր բուսուցանես, դ՛ու ա՛ռ այծու սպտուր մի, եւ պատրաստ զերդ գղթորի ծակ արա ասղամբ, եւ զմէջն 'ի դուրս տուր որ փորոգի. եւ դիր յինքն անարատ հազարի հունտ, եւ յայլ խոտից հնտանաց, զորն եւ կամեսցիս. եւ արա աղէկ տեղի փոսիկ զերդ թիզ մի, եւ լից յինքն փտեցուցած աղբահող՝ որ կէսն լցուի, եւ սպտուրդ հանդերձ հնտերովն 'ի ներք դիր, եւ սակաւ հողով ծածկեա, եւ 'ի մեղմն ջրեա 'ի վերայ երեսեաց հողոյն, մինչեւ հնտանքն բուսանին. եւ երբ բուսանին՝ ցանեա զջուր 'ի վերայ անձրեւօրէն, եւ այնպէս տուր զիւր ջուրն նոյնպէս եւ զաղբն, մինչեւ մեծանայ եւ 'ի կատարելութիւն գայ: Եւ տեսանի արմացք իր, 'ի մէկ տակէ այլեւայլ խոտեր. եւ ինքդ հանել եւ սատրել չախորժայ. քանի կամենաս առնել, այնչափ սպտուր յիւր տակին վերայ արա: Եւ են ոմանք որք զսպտուրն լեսեն, եւ 'ի քթէթ ծրարեն ընկուզաչափ մի, եւ զհնտանքն 'ի մէջն, եւ տնկեն, որպէս վերոյ գրեալ եմք. նա զնոյնդ առնէ: Եւ թէ ուզես հազար շինել, որ թրնջի համ գայ յիւրմէ, ա՛ռ թրնջի կուտ ճեղքեա, եւ զհազարի հունտն 'ի մէջն դիր եւ յիրեար բեր. եւ մուշախայով փաթաթեա, եւ տնկեա նոյն օրինակովն. նա բուսանի եւ համն թրնջի լինի:

Այսուհետեւ պարտ է մեզ զհազարին բնութիւնն եւ զօգտակարութիւնն գրել: Ինքդ հով է եւ գէջ յոյժ. եւ առաւել զինքն յամառային եւ 'ի գարնանային ժամն պարտ է ուտել. եւ ինքն ուտելոյ կարօտ բերէ. եւս առաւել մունֆախդէճի քացախով ուտելն՝ զդեղին մաղձն կտրէ եւ հանէ, եւ իւր հովութեամբն տաք այտուցացն օգտէ, եւ զծարաւն կտրէ եւ քուն խիստ բերէ յատկապէս: Որ թէ առնուս փարթ յիւր տերեւէն, 'ի հնգէն մինչեւ 'ի մէկն, եւ հնդանի՝ այսինքն մեղմով՝ սնարուց ներքեւ դնես՝ այնպէս որ ինքն չգիտենայ, քուն բերէ … բայց զաչաց լոյսն պակասեցուցանէ եւ բալ տայ աչացն տեսանել. եւ առաւել երբ քաղցրահամ լինի: Եւ թէ ոք զինքն շատ ուտէ՝ լոյծ առնէ. եւ թէ սակաւ՝ կապ: Եւ ռամատես ցաւոյն օգտէ, առաւել երբ մկնսոխած քացախով ուտես: Եւ որ զիւր ջուրն 'ի վերայ կարմիր ելընդի դնէ կամ կարմրած աչաց, շատ օգտէ: Եւ մարդ որ 'ի շուրջ գայ եւ 'ի ջրոց փոխմանն ահոկութենէն վախէ, հազար թող ուտէ այլ չվախէ. եւ 'ի գինւոյն արբենալ չտայ: Եւ հազարին՝ գիտնականքն՝ մեռելոտեաց մահիճք են անուանեալ: …

Եւ որպէս վերոյ գրեալ եմք, թէ պակասեցուցանօղ եւ բալեցուցանող է աչացն, բայց զդեղն գրեսցուք աստ: Ա՛ռ զվայրի հազարին ջուրն եւ զաղջկանմօր կաթն, յիրեար խառնեա եւ դեղդրով յաչսն դիր, զլոյսն բերէ: Եւ վայրի հազարն այն մանրտերեւ սպիտակգոյն, երկայնաձեւ եւ լեղի հազարն է, եւ ինքն բնութեամբ եւ կերպիւ նման է՛ հոտոյ խաշխաշի, ուստի աֆիօնն կու լինի: Եւ են ոմանք, որք յայս ջրէս խառնեն 'ի խաշխաշի ջուրն եւ զաֆիօնն 'ի յերկուցն շինեն. եւ որ 'ի վայրի հազարիս ջրէն ջրխառնած քացախով տայ մարդոյ՝ որ մաղձի տաքութիւն ունենայ, ողջացուցանէ: Եւ կորահարի եւ մորահարի օգտէ: Եւ զիւրեանս ջուրն պարտ է հանել եւ շիշերով պահել՝ վասն ամենայն օգտութեան: Եւս որ 'ի տաք ցաւերն լինի, եւ թէ 'ի վերայ տաքցած լերդի դնես՝ զտաքութիւնն կտրէ: